Του Θέμη Τζήμα

Περισσεύουν τις τελευταίες ημέρες οι εκκλήσεις στην ατομική και στην κοινωνική ευθύνη, όπως και οι λόγοι περί αλληλεγγύης. Να μας συμπαθούν οι κυβερνώντες και οι παπαγάλοι των ΜΜΕ, αλλά ούτε σε αυτήν την κρίση είμαστε όλοι μαζί, όπως δεν ήμασταν και σε καμία από τις προηγούμενες – με χαρακτηριστική φυσικά την κρίση του 2007-2008.

Την ώρα που οι πολίτες καλούμαστε να αναλάβουμε το κύριο βάρος για τον περιορισμό του ιού –μεταξύ άλλων και επειδή οι μνημονιακές κυβερνήσειςαπαξίωσαν το ΕΣΥ, ενισχύοντας την ιδιωτική υγεία– κάποιοι κερδίζουν και από αυτήν την κρίση. Ωστόσο, κάποιοι άλλοι βυθίζονται στην απελπισία. Κάποιοι σχεδιάζουν μια επόμενη ημέρα κομμένη και ραμμένη στα μέτρα τους, ενώ κάποιοι σιωπούν.

Όσες πολιτικές δυνάμεις εκτιμούν ότι η σιωπή αυτήν την περίοδο θα επιβραβευθεί ως στάση ευθύνης κάνουν λάθος: είναι ένα πράγμα η πειθάρχηση στις ιατρικές οδηγίες και τελείως διαφορετικό η σιωπή μπροστά σε ένα σύστημα οικονομικό, κοινωνικό και πολιτικό. Ένα σύστημα που ανερυθρίαστα χτίζει ένα κερδοσκοπικό κρεσέντο σε βάρος των μεσαίων και χαμηλότερων στρωμάτων στο εσωτερικό και των πιο αδύναμων κρατών διεθνώς.

Εντελώς ενδεικτικά, η κυβέρνησή μας, εν μέσω κρίσης, έχει εγκαταλείψει χιλιάδες εργαζομένους στην ανεργία, επειδή απολύθηκαν τις πρώτες ημέρες του Μαρτίου, ασχέτως του ότι η κρίση λόγω του Covid-19 ήταν η αιτία. Δεν έχει λάβει το παραμικρό μέτρο σταθεροποίησης της εργασίας και προστασίας από την ανεργία για τους εργαζομένους, μετά το πέρας του ενάμιση μήνα, εγκαταλείποντάς τους έρμαια στην πρωτοφανή ύφεση που έχει ήδη έρθει.

Επιδοτεί την κεκαλυμμένη ανεργία με 800 ευρώ τον ενάμιση μήνα, δηλαδή με κάτω από 500 ευρώ το μήνα. Κατά τον Άδωνι Γεωργιάδη, το ποσό αυτό φτάνει εφόσον δε βγαίνουμε από το σπίτι, παρότι λογαριασμοί και super-market πρέπει να πληρώνονται κανονικά όπως και όλα τα άλλα έξοδα διαβίωσης. Έχει απλώς αναστείλει την πληρωμή υποχρεώσεων από ελευθέρους επαγγελματίες και εργαζομένους προς εφορίες, ταμεία και τράπεζες, αντί να τις διαγράφει.

Από το ψέμα στην καμία πρόβλεψη

Κάτι τέτοιο σημαίνει ότι τα μεσαία και τα πλέον αδύναμα κοινωνικά στρώματα θα κληθούν να πληρώσουν για ποσά που δεν εισπράττουν. Για τα δάνεια που θα κοκκινίσουν, υπάρχει η προοπτική να βγουν τα σπίτια στο σφυρί και για αυτά που είχαν ήδη κοκκινίσει δεν προβλέπεται καμία διαφοροποίηση, προκειμένου κατά την κυβέρνηση να μη χάσουμε την κουλτούρα πληρωμής, στα hedge funds και στις τράπεζες. Δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που λειτουργούν μεν, χωρίς πελατεία δε και άρα καταστρέφονται εν λειτουργία. Επίσης, δεν υπάρχει πρόβλεψη για κλάδους –και ιδίως για τα ασθενέστερα μέλη τους– που κινδυνεύουν με εξαφάνιση.

Οι κλινικάρχες της ιδιωτικής υγείας βλέπουν τα κέρδη τους να εκτοξεύονται αντί να επιτάσσονται οι υποδομές τους. Οι ξενοδόχοι πήραν ένα δώρο με το αναγκαστικό κλείσιμο των ξενοδοχείων και οι ιδιοκτήτες super-market ένα ακόμα μεγαλύτερο με τη λειτουργία όλη την εβδομάδα. Από την άλλη οι εργαζόμενοι στα super-market και στα delivery, όπως και στα δημόσια νοσοκομεία, το χειροκρότημα της Μαρέβας.

Άστεγοι, φυλακισμένοι, πρόσφυγες και μετανάστες εγκαταλείπονται στην τύχη. Και αυτά είναι λίγα, ελάχιστα μόνο από τα παραδείγματα της εγκατάλειψης ξανά, για δεύτερη φορά μέσα σε μόλις μία δεκαετία των μεσαίων και των χαμηλότερων στρωμάτων, από το αστικό κράτος, υπέρ της ολιγαρχίας του πλούτου. Την ίδια στιγμή, η ρευστότητα που παρέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) πηγαίνει σε κατόχους ομολόγων και προφανώς θα πάει σε τράπεζες που θα τη διακρατήσουν όπως και πριν.

Αλληλεγγύη στα κράτη μέλη

Επίσης, στο επίπεδο της ΕΕ, η Γερμανία πρώτη επιδεικνύοντας γνήσιο γερμανικό πνεύμα κατάσχει το αναγκαίο για φτωχότερα κράτη υγειονομικό υλικό, ενώ την ακολουθούν και άλλα κράτη –η αλληλεγγύη μεταξύ των κρατών μελών που λέγαμε. Ωστόσο, το Σύμφωνο Σταθερότητας τελικά αποδεικνύεται ότι μπορεί να ανασταλεί μεν, μόνο δε όταν η Γερμανία, έπειτα η Γαλλία και οι άλλες μεγάλες οικονομίες το έχουν καταργήσει στην πράξη.

Η ΕΕ καλεί τα κράτη-μέλη να κάνουν ό,τι μπορεί το καθένα μόνο του, θάβοντας κάθε αυταπάτη περί αλληλεγγύης της ΕΕ αλλά και αποδεικνύοντας πως μπορεί να υπάρξει οικονομία και χωρίς τον ζουρλομανδύα των θεμελίων του ευρώ. Όχι τυχαίως βεβαίως, η Γερμανία αρνείται πεισματικά οποιαδήποτε κοινή πολιτική της ΕΕ που να πηγαίνει στις πραγματικές οικονομίες των κρατών-μελών και η οποία επομένως θα συνεπάγεται κοινό δανεισμό. Η αιτία είναι πως την επομένη ημέρα θα θελήσει να επιβάλει νέα μνημόνια στις οικονομίες της ΕΕ.

Παγκοσμίως, πακέτα τόνωσης των εθνικών οικονομιών από τις κυβερνήσεις των εθνικών κρατών και από τις κεντρικές τράπεζες κατευθύνονται στο μεγαλύτερο μέρος τους προς το πολύ μεγάλο κεφάλαιο. Ένα κεφάλαιο του οποίου οι ζημιές κρατικοποιούνται, προκειμένου να μπορέσουν να κερδοσκοπήσει ξανά, μετά την παρούσα κρίση. Μιλούμε για έναν δεύτερο γύρο "zombienomics", που οι πολύ μεγάλες εταιρείες και τράπεζες θα προσπαθούν και θα κατορθώνουν να επιβιώνουν χάρη σε απεριόριστα κεφάλαια. Κεφάλαια που θα δανείζονται έμμεσα ή άμεσα, χάρη στις σχέσεις διαπλοκής με τις κεντρικές τράπεζες και με τις αντίστοιχες κυβερνήσεις.

Νέος γύρος ανταγωνισμών

Τα πλέον αδύναμα κράτη θα δουν το μικτό, δημόσιο και ιδιωτικό χρέος τους να εκτινάσσεται, με αποτέλεσμα τις πιθανές στάσεις πληρωμών, ενώ τα διεθνή κεφάλαια εγκαταλείπουν τις αναδυόμενες οικονομίες. Η ΕΕ διεθνοπολιτικά εξαφανίζεται, ενώ η Κίνα και οι ΗΠΑ ετοιμάζονται για έναν νέο γύρο ανταγωνισμών. Μιλούμε για δεύτερη, κολοσσιαία αναδιανομή πλούτου προς όφελος του μεγάλου και πολύ μεγάλου κεφαλαίου αλλά και προς όφελος των πλέον ισχυρών κρατών, από κοινού με την παράταση της περιόδου των οξυμένων ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών.

Όσο οι πολίτες δικαιολογημένα ανησυχούν και κυρίως όσο οι προοδευτικές και αριστερές δυνάμεις σιωπούν, η εποχή μετά –και– από αυτήν την κρίση σχεδιάζεται, ερήμην των κοινωνιών και όσων υφίστανται και αυτήν την κρίση. Αφελώς κάποιοι νομίζουν ότι ο κρατισμός σηματοδοτεί μια σοσιαλδημοκρατική στροφή ή ότι εγγυάται κάποιας μορφής κοινωνική ευαισθησία. Αντιθέτως, η πρόσφατη εμπειρία των μνημονίων και των διασώσεων των τραπεζών αποδεικνύει ότι ο κρατισμός, στα χέρια της ολιγαρχίας στρώνει τον δρόμο στον πλέον αντικοινωνικό νεοφιλελευθερισμό.

Είναι αποκαρδιωτικό να βλέπει κανείς την αριστερά να είναι ανέτοιμη, σε βαθμό χειρότερο ακόμα από το 2007-2008, και μάλιστα όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παγκοσμίως. Μια σειρά θεμελιακών ζητημάτων, όπως είναι ο έλεγχος των μέσων παραγωγής, η κρατική διεύθυνση, το κοινωνικό κράτος, η διεθνής αρχιτεκτονική, η έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης, η ειρήνη, οι πολιτικές ελευθερίες επανέρχονται εμφατικά γιατί αποτελούν τα ζητήματα που θα κρίνουν την επόμενη μέρα. Οι κοινωνίες μας δεν αντέχουν, όχι μόνο την ανευθυνότητα αλλά ούτε τη σιωπή.Περισσεύουν τις τελευταίες ημέρες οι εκκλήσεις στην ατομική και στην κοινωνική ευθύνη, όπως και οι λόγοι περί αλληλεγγύης. Να μας συμπαθούν οι κυβερνώντες και οι παπαγάλοι των ΜΜΕ, αλλά ούτε σε αυτήν την κρίση είμαστε όλοι μαζί, όπως δεν ήμασταν και σε καμία από τις προηγούμενες – με χαρακτηριστική φυσικά την κρίση του 2007-2008.