Του Γιάννη Νικολόπουλου

Ο όρος gig economy δεν έχει μεταφραστεί ακόμη στα ελληνικά, αλλά στον αγγλοσαξονικό κόσμο συμπυκνώνει το καθεστώς ευέλικτων και προσωρινών μορφών εργασίας, οι οποίες κυριαρχούν στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Συνήθως, λαμβάνουν τη συμβατική διάσταση κάποιας εργολαβίας ή μιας εξωτερικής συνεργασίας (outsourcing), που τερματίζονται με την προσυμφωνημένη λήξη της σύμβασης και δεν ανανεώνονται ούτε αποκτούν “παλαιολιθικές” νομιμοποιητικές βάσεις αόριστης διάρκειας για τους εργαζόμενους.

Στο εκμεταλλευτικό αυτό επιχειρηματικό περιβάλλον, παγιδεύονται συνήθως οι νεότερες ηλικίες: εργαζόμενοι έως 35 ετών, φοιτητές που κάνουν “πρακτική άσκηση” στο αντικείμενο των σπουδών τους, άτομα που κάνουν δεύτερη ή τρίτη δουλειά για να συμπληρώσουν το εισόδημα τους και να επιβιώσουν.

Το φετινό καλοκαίρι, καλοκαίρι θανατηφόρας και επικίνδυνης εξάπλωσης ενός νέου ιού, η gig economy έλαβε πρωτοφανείς διαστάσεις. Οι νέοι, κυρίως, και γενικά, οι δυναμικές, καταναλωτικές ηλικίες, προσλήφθηκαν τρόπον τινά από τα κράτη για να σώσουν τις υπό κατάρρευση, λόγω κορονοϊού, οικονομίες τους.

Στους νέους από 17 έως 35-36 ετών έπεσε το βάρος της διάσωσης του τουρισμού, των αεροπορικών εταιρειών και των τουριστικών πρακτορείων, του μαζικού και αδηφάγου μοντέλου νυχτερινής διασκέδασης και άφθονης σπατάλης χρήματος και χρόνου – από τη Φλόριντα των ΗΠΑ έως το Άμστερνταμ της Ολλανδίας και από τη Μύκονο και την Πάρο της Ελλάδας έως τη Μαγιόρκα της Ισπανίας.

Οι κυβερνήσεις άνοιξαν τον καπιταλισμό του τουρισμού, σε γενικές γραμμές, στα τυφλά και στα κουτουρού – χωρίς μαζικά τεστ για τη διαπίστωση των πιθανών ασθενών, χωρίς σαφείς και ξεκάθαρες οδηγίες για την αυτοπροστασία των ταξιδιωτών και την ετεροπροστασία πολιτών, εργαζομένων και επισκεπτών, χωρίς προτεινόμενα ή υποχρεωτικά όρια για τη μαζική προσέλευση σε μπαρ και νυχτερινά κέντρα, σε εστιατόρια και καφέ ή συναυλίες.

Όπως και στην περίπτωση του gig εργασιακού περιβάλλοντος, οι νέοι είχαν όλες τις υποχρεώσεις, εν προκειμένω κατανάλωσης και ξοδέματος χρήματος και δυνάμεων, ώστε να τονωθεί ο πληττόμενος καπιταλισμός του τουρισμού και των ταξιδιών, και ελάχιστα δικαιώματα ή γνώσεις, προκειμένου να προστατεύσουν την υγεία και την ακεραιότητα, τη δική τους και των γύρω τους.

Έτσι, η παγίδα στήθηκε αριστοτεχνικά: οι νέοι ξεζουμίστηκαν οικονομικά και πέταξαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ ή δολάρια από τα πορτοφόλια τους, για να μη βρεθούν σε ελεύθερη πτώση και πλήρη ισοπέδωση, οι εταιρείες των αιθέρων και της φιλοξενίας ή της εστίασης και της κατανάλωσης θεάματος και αλκοόλ. Αλλά, από την άλλη πλευρά, πρώτα πολιτειακές κυβερνήσεις στις ΗΠΑ, όπως εκείνη των Ρεπουμπλικάνων στη Φλόριντα, έπειτα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και εσχάτως και η κυβέρνηση της ΝΔ και του Κυριάκου Μητσοτάκη στην Ελλάδα, άρχισαν να κατηγορούν τους νέους για την αναζωπύρωση της πανδημίας και την εκρηκτικά ανοδική τροχιά των κρουσμάτων, ανεξάρτητα από την ηλικία και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων.

Από τη μία πλευρά, οι νέοι είναι πολύτιμοι για να μην καταστραφεί η οικονομία εν μέσω πανδημίας. Ταξιδεύουν, κοινωνικοποιούνται, μετακινούνται, ξοδεύουν, διασκεδάζουν, ερωτεύονται. Όλα αυτά έχουν και οικονομική και καταναλωτική επιρροή, καταλυτική για τον σύγχρονο καπιταλισμό σε παγκόσμιο επίπεδο. Από την άλλη, είναι υπόλογοι και ένοχοι για την αύξηση των κρουσμάτων και τις δαπάνες που θα κληθούν να καταβάλουν οι κρατικοί και ασφαλιστικοί προϋπολογισμοί για την καταπολέμηση της νόσου Covid-19.

Εντελώς λογική gig economy: όσο οι νέοι εργάζονται για πενιχρές αμοιβές, σε επισφαλείς θέσεις εργασίας, με τη δαμόκλειο σπάθη της απόλυσης πάνω από το κεφάλι τους, ακόμη και για συμβάσεις 24ωρης διάρκειας, και σε συνθήκες άκρως εκμεταλλευτικές και εξοντωτικές, είναι πολύτιμοι για τη διάσωση του καπιταλισμού της μακράς, οικονομικής κρίσης η οποία ξεκίνησε το 2008 και δεν φαίνεται το τέλος της στον ορατό, πολιτικό και οικονομικό, ορίζοντα.

Αν οι νέοι οργανώνονται, διεκδικούν, απαιτούν, ονειρεύονται καλύτερες συνθήκες εργασίας, σεβασμό στις γνώσεις και τα εφόδια τους, την προσωπικότητα και τα πανεπιστημιακά τους πτυχία, κοινωνική ασφάλιση και “παλαιομοδίτικη” σταθερότητα στη ζωή και την εργασία, τότε είναι υπόλογοι και ένοχοι για την “ασθένεια” και τον φόβο του “κομμουνισμού” ή του “σοσιαλισμού”, όπως τους κατηγορούν οι ακραίοι Ρεπουμπλικάνοι τα τελευταία, πολύ πολωτικά χρόνια στις ΗΠΑ, όπου η νεολαία πρωταγωνίστησε είτε στις προεκλογικές εκστρατείες του Μπέρνι Σάντερς, είτε στα κινήματα MeToo και Black Lives Matter.

Η νέα γενιά πλήρωσε τα σπασμένα για την οικονομική κρίση του 2008, η νέα γενιά καλείται από τις κυβερνήσεις να πληρώσει τα σπασμένα και στην πανδημία. Κοινός παρονομαστής η εξαντλητική και εξοντωτική άντληση υπεραξίας στην εργασία και τον καθοδηγούμενο, ελεύθερο χρόνο – ως πειθήνιοι νεοσκλάβοι και ως πειθαναγκαζόμενοι καταναλωτές της μαζικής κουλτούρας. Εργάζονται και διασκεδάζουν χωρίς δίχτυ ασφαλείας, σε μόνιμο καθεστώς “ελαστασφάλειας” ή προσωπικής και υγειονομικής ανασφάλειας. Όσο παράγουν πλούτο, με τη σκληρή εργασία και την ξέφρενη κατανάλωση και εμπορευματοποίηση του ελεύθερου χρόνου τους, χειροκροτούνται νοερά από τις κυβερνήσεις και το κεφάλαιο. Όταν έρχεται η ώρα του επώδυνου λογαριασμού, για την υγεία, τον μισθό, την κοινωνία, καταδικάζονται ως “απρόσεκτοι” και “αναίσθητοι”, “ανεύθυνοι” και “επιπόλαιοι”.

Είναι τα εύκολα θύματα και οι εύκολοι στόχοι στα γυμνά πεδία βολής της οικονομίας και της πανδημίας. 

Πηγή: ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ