10 χρόνια μετά τη Νατοϊκή επέμβαση (Φλεβάρης 2011) η Λιβύη παραμένει εγκλωβισμένη στη μέγγενη ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών. Ο ενεργειακός της πλούτος, τα πολύτιμα της μέταλλα, η στρατηγική της θέση για την άσκηση επιρροής σε Μαγκρέμπ-Σαχέλ και η σημασία της στη διαχείριση των προσφυγικών-μεταναστευτικών ροών, συντηρούν το ενδιαφέρον ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για τον έλεγχο της επικράτειας της. Σε αυτή τη βάση την ανατροπή/δολοφονία του συνταγματάρχη Μ. Καντάφι (Οκτώβρης 2011) διαδέχθηκε μία νέα αντιπαράθεση ξένων δυνάμεων για επιρροή στη χώρα, η οποία εκφράζεται-συμπληρώνεται από τη σύγκρουση Λίβυων παραγόντων για την εξουσία. Πρόκειται για φύλαρχους, επιχειρηματίες, πολιτικούς, πολέμαρχους, ιερωμένους κ.α, οι οποίοι συγκροτούν-πλαισιώνουν τη Λιβυκή αστική τάξη και συνδέονται με ξένες δυνάμεις.
Του Γιάννη Χουβαρδά *
Καρπός της διαδικασίας ήταν ο πόλεμος (Μάης 2014-Οκτωβρίος 2020) μεταξύ δύο βασικών στρατοπέδων. Α) Της διεθνώς αναγνωρισμένης και υποστηριζόμενης από Τουρκία-Κατάρ, διακριτικά την Ιταλία και από απόσταση τις ΗΠΑ, Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA) στην Τριπολιτάνια (δυτικά). Β) Της ενισχυόμενης από Αίγυπτο-ΗΑΕ-Ρωσία και διακριτικά τη Γαλλία, συμμαχίας Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA) και Βουλής των Αντιπροσώπων (HoR) στην Κυρηναϊκή (ανατολικά). Παράλληλα στο Φεζζάν (νότος) κυριάρχησαν τοπικές φυλές. Μετά την υπογραφή των Τουρκολυβικών μνημονίων (Νοέμβρης 2019) η GNA με τη συνδρομή της Τουρκίας αντέστρεψε το ρου του πολέμου. Οι δυνάμεις της έσπασαν την πολιορκία της Τρίπολης (Απρίλιος 2019-Μάρτιος 2020) και πέρασαν στην αντεπίθεση. Ωστόσο η προέλαση τους στη κεντρική χώρα διακόπηκε (Ιούλιος 2020), εν μέσω απειλών της Αιγύπτου για εισβολή στη Λιβύη.
Η αδυναμία των GNA-LNA να προωθήσουν τις θέσεις τους επέβαλε τη μετατροπή της σύγκρουσης από στρατιωτική σε πολιτική (Αύγουστος 2020). Έτσι στις 23/10/2020 στη Γενεύη υπό την εποπτεία της Αποστολής του ΟΗΕ για τη Λιβύη (UNSMIL) υπεγράφη από τους εκπροσώπους των δύο πλευρών στην Κοινή Στρατιωτική Επιτροπή (JMC) 5+5 συμφωνία εκεχειρίας. Σημαντική πρόνοια της ήταν η απόσυρση των μισθοφόρων και των ξένων μαχητών από τη χώρα εντός 3 μηνών. Αργότερα στις 15/11/2020 στην Τύνιδα το Λιβυκό Φόρουμ Πολιτικού Διαλόγου (LPDF) υιοθέτησε Οδικό Χάρτη για την Προπαρασκευαστική Φάση μίας Συνολικής Λύσης. Αυτός προέβλεπε τη σύσταση μηχανισμού συγκρότησης 2 οργάνων εκτελεστικής εξουσίας. 1) Την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας (GNU) που θα εκπροσωπούντο όλες οι παρατάξεις-περιοχές-κουλτούρες της Λιβύης. 2) Το 3μελές Προεδρικό Συμβούλιο (PC), που θα εκπροσωπούντο Τριπολιτάνια-Κυρηναϊκή-Φεζζάν. Τέλος Προεδρικές-Βουλευτικές εκλογές ορίστηκαν για τις 24/12/2021.
Στις 10/03/2021 στη Σύρτη η HoR ενέκρινε το σχηματισμό GNU-PC. Στη σύνθεση τους αποτυπώθηκε η ισορροπία ισχύος GNA-LNA και τα στελέχη της GNA ανέλαβαν τα ηνία. (Α. Ντμπεϊμπάχ Πρωθυπουργός GNU, Μ. Μένφι Πρόεδρος PC). Αντίστοιχα στην πολιτική τους εκφράστηκε η επιρροή των ξένων δυνάμεων στη Λιβύη. Η Τουρκία προστάτευσε το Τουρκολυβικό μνημόνιο οριοθέτησης ΑΟΖ. Προχώρησε την εφαρμογή του Τουρκολυβικού μνημονίου στρατιωτικής συνεργασίας. Οι Σύροι κ.α, μισθοφόροι της παρέμειναν στην Τριπολιτάνια. Το Τουρκικό κεφάλαιο απέκτησε σημαντικά συμβόλαια στη χώρα. Από την άλλη μεριά η Ρωσία διατήρησε τους μισθοφόρους της Wagner και ορισμένους στρατιωτικούς της συμβούλους στην Κυρηναϊκή. Αντίστοιχα το κεφάλαιο των ΗΑΕ-Αιγύπτου εξασφάλισε με τη σειρά του σπουδαία συμβόλαια στη Λιβύη, ενώ και οι Αφρικανοί μισθοφόροι (Τσαντ, Νίγηρας, Σουδάν) έμειναν σε Κυρηναϊκή-Φεζζάν.
Παράλληλα η αδυναμία κάποιας από τις ξένες δυνάμεις να επιβάλλει την ατζέντα της τις έστρεψε στην αναζήτηση συμβιβασμών. Η Διαδικασία του Βερολίνου, υπό την ηγεσία της Γερμανίας σε συνεννόηση με τη Ρωσία από την 1η Διάσκεψη στις 23/01/2020, αναθερμάνθηκε. Αρχικά περιλάμβανε τα 5 μόνιμα μέλη του ΣΑ (ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Κίνα, Ρωσία), άλλες δυνάμεις με ανάμειξη στη Λιβύη (Αίγυπτο, ΗΑΕ, Τουρκία, Ιταλία, Γερμανία), τη γείτονα Αλγερία, την Προεδρεύουσα στην Ανώτατη Επιτροπή της Αφρικανικής Ένωσης (ΑΕ) για τη Λιβύη Δημοκρατία του Κονγκό, καθώς και τους ΟΗΕ, ΑΕ, ΕΕ, Αραβικό Σύνδεσμο. Αργότερα προστέθηκαν η Προεδρεύουσα στην ΑΕ ΛΔ του Κονγκό, η γείτονα Τυνησία, η Ολλανδία και η Ελβετία. Σημαντικοί σταθμοί ήταν τα ψηφίσματα 2570 και 2571 του ΣΑ στις 16/04/2021 και η 2η Διάσκεψη στις 23/06/2021.
Αντίστοιχα τη νέα ισορροπία στη Λιβύη τον Ιούλη του 2020, ακολούθησε μια πιο διακριτή ανάμειξη των ΗΠΑ στη χώρα και στα διπλωματικά δρώμενα. Πρόσθετα η δραστηριότητα της Γαλλίας στην περιοχή έγινε πιο έντονη, ενώ η γερμανορωσική συνεννόηση ατόνησε.
Τελικά τα ηνία της διπλωματικής διαδικασίας ανέλαβε η Γαλλία, η οποία από κοινού με Γερμανία-Ιταλία φιλοξένησε στο Παρίσι στις 12/11/2021 νέα Διεθνή Διάσκεψη. Η παρουσία σε αυτή της Αντιπροέδρου των ΗΠΑ Κ. Χάρρις καταδεικνύει τη σημασία που αποδίδουν οι ΗΠΑ στη διαδικασία, στην οποία συμπεριλήφθηκαν και οι υπόλοιπες γείτονες χώρες (Τσαντ, Νίγηρας, Μάλτα, Κύπρος, Ελλάδα), άλλα ισχυρά Αραβικά κράτη (Μαρόκο, Ιορδανία, Κουβέιτ, Κατάρ), η Ισπανία και η Εκτελεστική Γραμματεία της Ομάδας των Πέντε για το Σαχέλ. Στη διάσκεψη δε μετείχε το Ισραήλ, πιθανά για να διασφαλιστεί η συμμετοχή της Τουρκίας, η οποία αντιδρά στη διεύρυνση της διαδικασίας.
Η Δήλωση της Συνόδου αποδέχεται τα συμπεράσματα της Διαδικασίας του Βερολίνου, ενώ επαναλαμβάνει μεταξύ άλλων το κάλεσμα της για:
- Τη διεξαγωγή Προεδρικών-Βουλευτικών εκλογών στις 24/12/2021
- Την απόσυρση των μισθοφόρων, των ξένων μαχητών και των ξένων δυνάμεων από τη χώρα, με την Τουρκιά να θέτει ξανά αστερίσκο ισχυριζόμενη ότι οι δυνάμεις της βρίσκονται εκεί κατόπιν συμφωνίας με τη νόμιμη κυβέρνηση.
- Την επιβολή κυρώσεων όσον αφορά την εκεχειρία και το εμπάργκο όπλων.
Πρόσθετα ως καινούρια στοιχεία στη Δήλωση ξεχωρίζουν:
- Το κάλεσμα επιβολής κυρώσεων σε όσους παρεμποδίζουν την πολιτική μετάβαση.
- Η σύνδεση της απόσυρσης των ξένων από τη Λιβύη με το Σχέδιο που υιοθέτησε η 5+5 JMC στη Γενεύη στις 6-8/10/2021, στο οποίο όμως δε γίνεται αναφορά σε κυρώσεις.
Σε κάθε περίπτωση η Δήλωση δεν έχει δεσμευτικό χαρακτήρα. Υπενθυμίζεται επίσης ότι προηγούμενες παραβιάσεις των προνοιών της Διαδικασίας του Βερολίνου και των ψηφισμάτων 2570 και 2571 δεν επέφεραν ποινές στους παραβάτες.
Οι παραπάνω εξελίξεις συντελούνται σε μία περίοδο όπου:
- Οι ΗΠΑ αναδιατάσσουν τις δυνάμεις τους στρεφόμενες στον Ινδοειρηνικό, ενώ η Γαλλία διεκδικεί μεγαλύτερη επιρροή στην περιοχή.
- Οι ΗΠΑ εκβιάζουν/παζαρεύουν μία συνεννόηση με τη Ρωσία για να αποδυναμώσουν τη σινορωσική συνεργασία, πιέζοντας τη Μόσχα σε Αν. Ευρώπη-Αν. Μεσόγειο.
- Οι ΗΠΑ πιέζουν τους συμμάχους/εταίρους τους στην Αν. Μεσόγειο να καταλήξουν σε συμβιβασμούς, οι οποίοι θα κλείσουν τις διόδους διείσδυσης Ρωσίας-Ιράν-Κίνας και θα διευκολύνουν τη συνεκμετάλλευση του πλούτου της περιοχής.
- Εντείνονται οι διαπραγματεύσεις Γαλλίας-ΗΠΑ και ΗΠΑ-ΕΕ για το ρόλο του Παρισιού στην Ευρωατλαντική αρχιτεκτονική και το βαθμό αυτονομίας των Βρυξελών στο διεθνές στερέωμα, στον απόηχο της AUKUS και ενώ η Γερμανία αναζητεί κυβέρνηση.
- Κλιμακώνονται τα παζάρια Δύσης-Τουρκίας για το ρόλο της Άγκυρας στο ΝΑΤΟ, ενώ διευρύνεται η επιρροή της διεθνώς και συνεχίζεται το φλερτ της με τη Μόσχα.
- Επιχειρούνται συνεννοήσεις ΕΕ-Τουρκίας-Ρωσίας & Γαλλίας-Τουρκίας-Ρωσίας, στο φόντο της επιδίωξης να διευρυνθεί το διεθνές αποτύπωμα της κάθε μιας.
- Διερευνάται συμβιβασμός ΗΑΕ-Τουρκίας, μπροστά στις ευκαιρίες-προκλήσεις που δημιουργούν στις δύο χώρες οι διαπραγματεύσεις ΗΠΑ-Ιράν για την αναβίωση του JCPoA, η αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν και η ομαλοποίηση των σχέσεων Κατάρ-Σαουδικής Αραβίας.
Συνακόλουθα τα αποτελέσματα που τελικά θα έχει η Διάσκεψη του Παρισιού συνδέονται με την εξέλιξη όλων των παραπάνω ανταγωνισμών και διαπραγματεύσεων. Πρόσθετα σχετίζονται και από τη δυναμική της ένδο-Λιβυκής αντιπαράθεσης και της ικανότητας των ξένων δυνάμεων να πειθαρχούν τους παράγοντες με τους οποίους σχετίζονται. Συνεπώς η προώθηση της διπλωματικής διαδικασίας δεν είναι διόλου δεδομένη.
Ήδη οι πολιτικές διαμάχες κλιμακώνονται στη Λιβύη, καθώς πλησιάζει η ημερομηνία των εκλογών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η HoR απέσυρε τη στήριξη της στη GNU στις 21/09/2021 εν μέσω καταγγελιών ότι η δεύτερη αξιοποιεί το δημόσιο χρήμα και το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων για την εξαγορά προσώπων. Είχε προηγηθεί η απόρριψη από το Ανώτατο Κρατικό Συμβούλιο του εκλογικού νόμου που πρότεινε η HoR, ως εξαιρετικά φιλικού προς τους παράγοντες της Κυρηναϊκής. Τέλος μία σειρά από υποψηφιότητες, όπως του Πρωθυπουργού Ντμπεϊμπάχ, του ηγέτη του LNA στρατάρχη Χαφτάρ και του υιού Καντάφι προκαλούν από μόνες τους διαμάχες.
Την ίδια ώρα οι ξένες δυνάμεις δε φαίνεται να προτίθενται να εγκαταλείψουν τα στρατιωτικά τους ερείσματα και τη στρατιωτική τους ισχύ στα εξελισσόμενα παζάρια.
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου