Των Σάββα Ρομπόλη και Βασίλη Μπέτση

Οι σύγχρονες εξελίξεις στην ευρωπαϊκή οικονομία χαρακτηρίζονται από προκλήσεις, αντιφάσεις και αντιπαραθέσεις. Κι αυτό γιατί εντάσσονται, μεταξύ των άλλων, σε μία περίοδο μετάβασης από το βιομηχανικό υπόδειγμα (τρίτη βιομηχανική επανάσταση) σε ένα τεχνο-οικονομικό παράδειγμα (τέταρτη βιομηχανική επανάσταση). Στο τελευταίο δεσπόζει η εισαγωγή και η αλληλεπίδραση των τεχνολογικών συστημάτων παραγωγής, του αυτοματισμού, της ψηφιακής τεχνολογίας, της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης, της νανοτεχνολογίας κ.λ.π. στην παραγωγική διαδικασία και τις εργασιακές σχέσεις.

Στην πορεία αυτής της τεχνολογικής μετάβασης η ευρωπαϊκή πολιτική απάντησε και απαντά μέχρι σήμερα, στην αναγκαιότητα αποκατάστασης της ισορροπίας εργασίας-τεχνολογίας, με την απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, την αποδιάρθρωση του κράτους-πρόνοιας, την ευελιξία της εργασίας, τη διεύρυνση των κοινωνικών-εισοδηματικών ανισοτήτων και τη φτωχοποίηση του πληθυσμού στη μεγάλη πλειονότητα.

Οι δυσμενείς αυτές εξελίξεις εδραίωσαν το κοινωνικό dumping και τον αθέμιτο ανταγωνισμό, ανατρέποντας την πορεία του ευρωπαϊκού εγχειρήματος από αθροιστικό (κράτη-μέλη) σε ακέραιο (EE), με την εν δυνάμει αντιστροφή και μετατροπή του ακέραιου σε αθροιστικό και την ανάδειξη του υπαρξιακού ερωτήματος της μελλοντικής συνεκτικότητας της ΕΕ.

Οι εξελίξεις αυτές, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της τρέχουσας δεκαετίας της οικονομικής κρίσης στην Ευρώπη, επιτάχυναν την ανατροπή του μοντέλου του κοινωνικού κορπορατισμού και της ικανοποίησης των κοινωνικών αναγκών καθώς και την εγκαθίδρυση του μοντέλου του εξατομικευμένου κορπορατισμού (λόμπι εξατομικευμένων συμφερόντων), υπονομεύοντας τη κοινωνική συνοχή και τη κοινωνική αλληλεγγύη.

Οι συνθήκες αυτές κοινωνικής αποδιάρθρωσης και αβεβαιότητας τροφοδοτούν την ανάδειξη και διεύρυνση της επιρροής εθνοτικών και εθνικιστικών πολιτικών δυνάμεων στα κράτη-μέλη της ΕΕ καθώς και αντίστοιχες πολιτικές συμπεριφορές απέναντι στα νέα προσφυγικά και μεταναστευτικά ρεύματα προς τη γηραιά ήπειρο. Παράλληλα, η συντελούμενη αποδυνάμωση και ελαχιστοποίηση των κοινωνικών διαστάσεων του κοινωνικού κράτους στην ΕΕ, περιόρισε και περιορίζει σημαντικά, μεταξύ των άλλων, το ρόλο του ως «παραγωγού αξίας» και ως αναπαραγωγική συνιστώσα της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Επιβράδυνση της οικονομίας στην ΕΕ

Με άλλα λόγια, παρατηρείται με τον πιο εύληπτο τρόπο η περιορισμένη αξιοποίηση των βασικών αναπτυξιακών εξωτερικών οικονομιών κλίμακας του κοινωνικού κράτους (εκπαίδευση, υγεία, έρευνα, γνώση, εξειδίκευση, κοινωνική συνοχή, κ.λ.π.). Με αυτόν τον τρόπο, σε συνδυασμό και με την προοπτική επιβράδυνσης της ευρωπαϊκής οικονομίας, της μείωσης των συντάξεων και της γήρανσης του πληθυσμού, οι συνταξιοδοτικές δαπάνες στην ΕΕ θα μειωθούν από 11,9% του ΑΕΠ το 2016 σε 11,4% του ΑΕΠ το 2070.