Του  Σπύρου Παναγιώτου

Δεν υπήρξαν εκπλήξεις από την επίσκεψη του Αλ. Τσίπρα στην Άγκυρα. Ούτε θα μπορούσαν να υπάρξουν. Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε με τρόπο μονότονο.

Ο Τούρκος πρόεδρος δεν ενδιαφέρεται για συζητήσεις. Αυτές αποτελούν διακοσμητικό στοιχείο μιας καλά σχεδιασμένης πολιτικής. Ο Τούρκος πρόεδρος ενδιαφέρεται για παραχωρήσεις ή για δεσμεύσεις που νομιμοποιούν τα μέχρι τώρα τετελεσμένα. Πρωτίστως έχει αξιολογήσει τις, ανύπαρκτες άλλωστε, αντιδράσεις της άλλης πλευράς και έχει φροντίσει, ενεργητικά, να διαμορφώσει ένα ευνοϊκό κλίμα στους διεθνείς παράγοντες για τις τουρκικές επιδιώξεις. Στην πραγματικότητα είχε διαμορφώσει τους όρους ώστε να βγει κερδισμένος πριν καν γίνει η συνάντηση με τον Έλληνα πρωθυπουργό.

Με καθορισμένη την ατζέντα

Η συνάντηση Τσίπρα-Ερντογάν έγινε με καθορισμένη την ατζέντα των συζητήσεων. Και στα ουσιαστικά θέματα, και στα δευτερεύοντα. Στα ουσιαστικά ο Τούρκος πρόεδρος είχε φροντίσει να διαμορφώσει ένα κλίμα πολύ πριν την συνάντηση: συνεχής αμφισβήτηση του καθεστώτος των συνόρων στο Αιγαίο, μοίρασμα, στην πράξη, του Αιγαίου ως τον 25^ο μεσημβρινό, παράνομη δέσμευση θαλάσσιων χώρων στο Αιγαίο, παραβιάσεις του εναέριου χώρου και υπερπτήσεις πάνω από κατοικημένα νησιά, «διαγραφή» του Καστελόριζου από το χάρτη, έμπρακτη στρατιωτική αμφισβήτηση της κυπριακής ΑΟΖ, επιβολή των διεκδικήσεων του στην Ανατολική Μεσόγειο, απειλή οριστικής διχοτόμησης της Κύπρου, διεύρυνση των διεκδικήσεων σε Θράκη. Στα «δευτερεύοντα» φρόντισε να στείλει μήνυμα λίγο πριν ο Αλ. Τσίπρας επιβιβαστεί στο αεροπλάνο: επικήρυξε τους 8 στρατιωτικούς που έχουν πάρει άσυλο στην Ελλάδα και κατηγόρησε την Ελλάδα ότι «υποθάλπει την τρομοκρατία».

Με αυτά τα δεδομένα παραμένει αναπάντητο ερώτημα τι ακριβώς μπορούσε να συζητηθεί ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η επιτυχία του Ερντογάν έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι, όχι μόνο έχει επιβάλει τα παραπάνω στην πράξη, αλλά και εξαναγκάζει την ελληνική πλευρά να συμμετέχει σε ένα διάλογο που, ούτε λίγο ούτε πολύ, θεωρεί αυτό το πλαίσιο συζήτησης «αντικειμενικό». Και άρα στην ουσία το νομιμοποιεί.

Παραμένει, βέβαια, άγνωστο τι ακριβώς κουβεντιάστηκε και τι δεσμεύσεις υπήρξαν στη δίωρη συζήτηση μεταξύ Ερντογάν και Τσίπρα, και μάλιστα χωρίς συμβούλους και διπλωματικούς παράγοντες. Κρίνοντας από όσα ειπώθηκαν στην κοινή συνέντευξη Τύπου, και κυρίως από τις δηλώσεις του Έλληνα πρωθυπουργού, φαίνεται ότι γενικεύεται το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου αλλά και διευρύνονται οι επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας, συμπεριλαμβάνοντας επίσημα τη Θράκη σε αυτές.

Μέτρα όχι εμπιστοσύνης, αλλά αποδοχής τετελεσμένων

Στη συνάντηση Ερντογάν-Τσίπρα συμφωνήθηκε μια νέα εκδοχή Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) και το διαρκές άνοιγμα διαύλων επικοινωνίας μεταξύ των Υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας, της στρατιωτικής ηγεσίας των δύο χωρών αλλά και ειδικών συμβούλων των Ερντογάν-Τσίπρα. Πρόσχημα για αυτή τη συμφωνία ήταν βέβαια η μείωση της έντασης στο Αιγαίο και η αποφυγή ατυχήματος. Και οι δύο πλευρές «ξέχασαν» ότι η «ένταση» προκαλείται στη βάση της αμφισβήτησης των συνόρων των δύο χωρών αποκλειστικά από την τουρκική πλευρά. Η συμφωνία αυτή επιτεύχθηκε χωρίς καμιά δέσμευση, χωρίς καμία δήλωση για αναγνώριση των συνόρων και σεβασμού της εδαφικής κυριαρχίας των δύο χωρών. Το αναπόφευκτο ερώτημα λοιπόν είναι πόσο θα κρατήσουν τα νέα ΜΟΕ. Πολύ περισσότερο όταν και όλα τα προηγούμενα, που συμφωνήθηκαν κατά το παρελθόν, κατάρρευσαν – με ευθύνη της Τουρκίας.

Παραμένει άγνωστο τι ακριβώς κουβεντιάστηκε στη δίωρη συζήτηση μεταξύ Ερντογάν και Τσίπρα. Κρίνοντας από όσα ειπώθηκαν στην κοινή συνέντευξη Τύπου, φαίνεται ότι γενικεύεται το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου αλλά και διευρύνονται οι επεκτατικές βλέψεις της Τουρκίας, συμπεριλαμβάνοντας επίσημα τη Θράκη σε αυτές

Οι συμφωνίες που ανακοινώθηκαν κρύβουν κάτι πιο, επώδυνα, σημαντικό. Τα νέα ΜΟΕ αναγνωρίζουν το πάγιο αίτημα της Τουρκίας να χρησιμοποιεί, για στρατιωτικές ασκήσεις, τον εναέριο χώρο του Αιγαίου χωρίς να αναγνωρίζει ούτε τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας σε αυτό, ούτε το FIR Αθηνών. Ο Έλληνας πρωθυπουργός θεώρησε δίκαιο για την Τουρκία να χρησιμοποιεί το Αιγαίο χωρίς την υποχρέωση να υποβάλλει σχέδια πτήσεων των πολεμικών της αεροπλάνων. Και το πρόβλημα δεν είναι η ικανοποίηση απλώς ενός πάγιου αιτήματος της τουρκικής πλευράς. Είναι η παραδοχή της λογικής ότι η «ηρεμία» στο Αιγαίο μπορεί να επιτευχθεί μέσω της σιωπηλής ή φανερής αποδοχής των παράνομων διεκδικήσεων της. Είναι, τελικά, η αποδοχή και η νομιμοποίηση της κατάφωρης αμφισβήτησης και της, με στρατιωτικά μέσα και απειλή πολέμου, παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας. Με αυτόν τον τρόπο η χώρα αποδέχεται τα τουρκικά τετελεσμένα και ταυτόχρονα διαμορφώνει ευνοϊκούς, υπέρ της Τουρκίας, όρους νομικής κατοχύρωσης των επεκτατικών της βλέψεων, αν κάποτε οι δύο πλευρές οδηγηθούν, θέλοντας και μη, ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης.

Η θρυαλλίδα μιας νέας ανάφλεξης στη Βαλκανική

Στην πραγματικότητα αυτό που κέρδισε, δια της επιβολής, ο Ερντογάν με την επίσκεψη Τσίπρα στην Άγκυρα είναι η παραδοχή, από την ελληνική πλευρά, του συνόλου των τουρκικών διεκδικήσεων ως «πραγματικών» διαφορών μεταξύ των δύο χωρών. Η πάγια, ως τώρα, ελληνική θέση (ότι, δηλαδή, μοναδική αναγνωρισμένη διαφορά είναι ο καθορισμός της αιγιαλίτιδας ζώνης) έχει καταργηθεί. Το σύνολο του ελλαδικού πολιτικού κόσμου δεν βρήκε να πει ούτε λέξη για αυτή την εξέλιξη. Ταυτόχρονα ο Ερντογάν έθεσε, χωρίς αντίλογο, θέμα για το καθεστώς της Θράκης. Συνέδεσε το θέμα της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης με το καθεστώς εκλογής Μουφτή στη Θράκη και επαναβεβαίωσε το ενδιαφέρον του για τους «ομοεθνείς» στην περιοχή.

Έτσι η ελληνική κυβέρνηση μπορεί να «πανηγυρίζει» για τη νέα διπλωματική της «επιτυχία». Μέσα σε λίγους μήνες κατάφερε να νομιμοποιήσει τις αλυτρωτικές βλέψεις της FYROM στη Μακεδονία, να σιωπά μπροστά στα σχέδια της «Μεγάλης Αλβανίας» στην Ήπειρο και να ανοίξει διάπλατα τις τουρκικές διεκδικήσεις στη Θράκη. Η ρευστοποίηση των συνόρων σε ολόκληρη τη Β. Ελλάδα και το γκριζάρισμα της περιοχής, σε συνδυασμό με την ανεξέλεγκτη επέμβαση Νατοϊκών σχεδιασμών και την ενεργοποίηση μεγάλων ανταγωνιστικών οικονομικών project (Κινέζοι στο λιμάνι Θεσσαλονίκης, Αμερικάνοι στο φυσικό αέριο στην Αλεξανδρούπολη, Γερμανοί στις οδικές και ποτάμιες οδούς) αποτελεί τη βάση-θρυαλλίδα μιας νέας ανάφλεξης στη Βαλκανική, με επίδικο την επαναχάραξη των συνόρων στην περιοχή.

Και η ελληνική κυβέρνηση, εναρμονισμένη πλήρως με την αμερικάνικη πολιτική, συμβάλλει ενεργά στην ενεργοποίηση αυτής της θρυαλλίδας…


Ελληνική γραμμή… με σημαδεμένα χαρτιά

Ο Αλ. Τσίπρας έχει συνηθίσει να περιγελά την νοημοσύνη μας. Έχει εθιστεί μάλιστα τόσο πολύ που αισθάνεται άνετος να το κάνει όχι μόνο όταν απευθύνεται στο εσωτερικό, αλλά και στις διεθνείς συναντήσεις του. Απευθυνόμενος στον Τούρκο πρόεδρο δήλωσε: «Σήμερα στις συνομιλίες μας έγινε για μια ακόμα φορά σαφές ότι ούτε εσείς, ούτε εγώ, δεχόμαστε τη λογική της αδράνειας και της συμμόρφωσης με την πεπατημένη. Γιατί αναγνωρίζουμε ότι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στην εποχή μας και στην περιοχή μας, δεν μας επιτρέπουν να παραμένουμε εγκλωβισμένοι σε αδιέξοδα».