Η στραγγαλισμένη δημοκρατία


Του Φοίβου Γκικόπουλου *

Στην αρχαία και τη σύγχρονη ιστορία η πορεία προς την ισότητα ήταν πολύ πιο δύσκολη και αβέβαιη από την πορεία προς την ελευθερία. Από την άλλη μεριά, επειδή οι οικονομικές ανισότητες αποτελούν ένα όριο για την ελευθερία, είναι επίσης γεγονός ότι όποιος είναι περισσότερο φτωχός είναι λιγότερο ελεύθερος από εκείνον που είναι περισσότερο πλούσιος∙ ακόμη η πορεία προς την ελευθερία είναι αναγκασμένη, πέρα από κάθε σημείο, να σταματήσει.

Η αρχαία ιστορία, ελληνική και ρωμαϊκή, γνώρισε σημαντικές ωθήσεις προς την δικαστική και οικονομική ισότητα, ή, τουλάχιστον, προς την άμβλυνση των ανισοτήτων: στην Ελλάδα, στην αθηναϊκή δημοκρατία και στη Σπάρτη του 3ου αι. π.Χ., στη Ρώμη τον τελευταίο αιώνα της Ρεπούμπλικα, από τους Τιβέριο και Γάιο Γράκχο και αργότερα. Και στην Ελλάδα και στη Ρώμη αυτές οι προσπάθειες ανακόπηκαν βίαια και οδήγησαν σε τραγικά αποτελέσματα. Ούτε τα ελληνιστικά βασίλεια ούτε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία οδήγησαν στην απάλειψη των οικονομικών ανισοτήτων.

Αν στη Ρώμη η περίοδος της Ηγεμονίας (Principatus) περιόρισε αισθητά την πολιτική εξουσία των ευγενών, η αυτοκρατορική ιστορία διαγράφεται σαν μια μακρά περίοδος κοινωνικής σταθερότητας, όπου οι διαφορές πλούτου και κοινωνικού πρεστίζ σταθεροποιούνται, αποκρυσταλλώνονται μέχρι να καταστούν μια αυστηρή ιεραρχία, που επιτρέπει ακόμη μια κάποια κοινωνική κινητικότητα, αλλά όχι μια αλλαγή των δομών. Γνωρίζουμε ποια ήταν τα αποτελέσματα στις τάσεις για ισότητα μετά από τη γαλλική επανάσταση: ή εκρήξεις ή καταστολές πιο βίαιες από τις εξεγέρσεις.Όπως συνέβη στην Παρισινή Κομμούνα, ή τη δημιουργία κοινωνικών συστημάτων όπου η κατάργηση κάθε ελευθερίας ενωνόταν με οικονομικά προνόμια σχεδόν χειρότερα από εκείνα που είχαν καταργηθεί.

Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι η σοσιαλιστική αντιπολίτευση, τα σοσιαλδημοκρατικά κινήματα, τα συνδικάτα έδωσαν, κυρίως στη δυτική Ευρώπη, μια σημαντική προσφορά στην κοινωνική πρόοδο, ως καλυτέρευση των μισθωτών και των μεσαίων στρωμάτων∙ αλλά, ανάμεσα στις παλιές ανισότητες που παρέμειναν και στις καινούριες που δημιουργήθηκαν, η πορεία προς την ισότητα υπήρξε αργή, κοπιαστική, εφήμερη και εδώ και μερικές δεκαετίες μπορούμε να πούμε ότι αναχαιτίστηκε.

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα στρέβλωση∙ αδύνατο να προβλέψουμε πότε θα βγούμε, αλλά είναι βέβαιο ότι η πορεία προς την ισότητα, όπως κι εκείνη προς την ελευθερία, δεν μπορεί να ανακοπεί και το να την καταπνίξεις επιφέρει για την ανθρωπότητα ένα ανυπολόγιστο και βαρύτατο τίμημα.

*Ο Φοίβος Γκικόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ

Πηγή: artinews.gr


Δρόμος ανοιχτός

1 σχόλιο :

  1. Νομίζω,ότι ο κ. καθηγητής μεροληπτεί υπέρ των καθεστώτων της ελεύθερης αγοράς.Η εντύπωση,ότι κοινωνική πρόοδος υπήρξε κυρίως στις καπιταλιστικές χώρες του Δ. κόσμου,είναι αποτέλεσμα προπαγάνδας.Και στις χώρες του λεγόμενου υπαρκτού ή αλλιώς κρατικού καπιταλισμού υπήρξε μεγάλη κοινωνική πρόοδος,μάλλον μεγαλύτερη απ' όσο στη Δύση,αν κ διαφέρει από κράτος σε κράτος κ χωρίς να παραβλέπωμε τους περιορισμούς στα ατομικά κ ανθρώπινα δικαιώματα,που όμως είναι μια άλλη ιστορία.

    ΑπάντησηΔιαγραφή