Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Επί δεκαετίες το σύνθημα της παγκόσμιας ελίτ ήταν και παραμένει ένα: «Προσαρμοστείτε»! Είτε απευθύνονταν σε εργαζόμενους ή ανέργους, είτε μιλούσε εντός της χώρας της ή εκτός, η παρότρυνση ήταν κοινή: «Ξεχάστε ό,τι ξέρατε και μάθετε να επιβιώνετε με μικρότερους μισθούς, με περισσότερες ώρες εργασίας, σε ένα περιβάλλον ασταθές κι ευμετάβλητο, κοκ»! Τώρα, ήρθε η σειρά της ίδιας αυτής ελίτ να κάνει επίδειξη προσαρμογής. Και που μάλιστα; Στο Νταβός που ανέκαθεν θεωρούταν λίκνο των πιο κοσμοπολίτικων αστικών ιδεών. Καθόλου τυχαίος δεν ήταν ο όρος «κόμμα του Νταβός» που χρησιμοποιούσε ο Τραμπ απέναντι στους ιδεολογικούς τους αντιπάλους που φέτος όμως μόνο ανοίκεια δεν ένιωσαν με τον υψηλό προσκαλεσμένο τους.

Η οικειότητα που σημάδεψε την επίσκεψη του Τραμπ στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, το οποίο φέτος συμπλήρωσε 50 χρόνια ζωής, ήταν τόσο έντονη ώστε το ηλεκτρισμένο κλίμα που υπήρχε προ διετίας όταν έκανε την πρώτη του ομιλία είχε αντικατασταθεί από αβρότητες κι έναν σεβασμό που ξεπερνούσε την αστική ευγένεια. Σε τέτοιο βαθμό ώστε ο απεσταλμένος των Financial Times, στο ελβετικό θέρετρο, τελείωνε την ανταπόκρισή του γράφοντας πώς «η συμβατική σοφία στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ είναι πώς ο πρόεδρος των ΗΠΑ πιθανότατα θα κερδίσει τις εκλογές του Νοεμβρίου».

Ο ίδιος ο Τραμπ στεκόμενος μπροστά την παγκόσμια ελίτ της πολιτικής και των επιχειρήσεων επέλεξε να κάνει μια ομιλία που δεν απευθυνόταν απλώς στους αμερικανούς ψηφοφόρους. Απευθυνόταν στους ψηφοφόρους εκείνων των Πολιτειών (Οχάιο, Γουισκόνσιν, κ.α.) που η ψήφος τους θα κρίνει το εκλογικό αποτέλεσμα του Νοεμβρίου, υποστηρίζοντας ότι η αμερικανική οικονομία είναι στο μέσο μιας ανάπτυξης από την οποία θα ωφεληθούν κυρίως τα «μπλε κολάρα». Ο Τραμπ πήγε στο Νταβός έχοντας στις αποσκευές του την συμφωνία με το Μεξικό και τον Καναδά και την ανακωχή με την Κίνα. Δικαίως επομένως μπορούσε να διεκδικεί τις δάφνες του νικητή, μιας και αποδεδειγμένα το στοίχημα που έβαλε από την επομένη κιόλας που εγκαταστάθηκε στον Λευκό Οίκο, να μειωθεί το αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα, το κερδίζει. Απευθυνόμενος μάλιστα στους αμερικανούς ψηφοφόρους από το Νταβός, την ίδια μέρα που ξεκινούσε η δίκη του στην Ουάσιγκτον για την Ουκρανία, προσπαθούσε να πείσει τους ψηφοφόρους του ότι για την ευημερία τους μόνο μετατράπηκε σε «ταύρος σε υαλοπωλείο».

Από αυτή την σκοπιά ο Τραμπ δεν εξέπληξε κανέναν από όσους κι όσες θυσίασαν 500 ευρώ για μια διανυκτέρευση στο Νταβός. Αντίθετα με ό,τι συνέβη με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λέγιεν, που κατά την παρθενική της ομιλία στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ απείλησε την Κίνα και άλλες χώρες που είναι μεγάλοι παραγωγοί ορυκτών καυσίμων ότι αν δεν αρχίσουν να τιμολογούν τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, θα τους επιβληθούν ευρωπαϊκοί δασμοί! Με την ομιλία της η πρώην γερμανίδα υπουργός Άμυνας ανακοίνωσε για πρώτη φορά δημοσίως όσα περιλαμβάνει η Πράσινη Συμφωνία που έδωσαν στη δημοσιότητα οι Βρυξέλλες λίγες μέρες πριν εκπνεύσει το 2019.

Εν ολίγοις, όσοι παραγωγοί εισάγουν στην ΕΕ προερχόμενοι από χώρες που δε έχουν ενταχθεί στο σύστημα αγοράς δικαιωμάτων ρύπων θα επιβαρύνονται με έναν επιπλέον περιβαλλοντικό δασμό. «Δεν έχει νόημα να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στο εσωτερικό μας, αν αυξάνουμε τις εισαγωγές διοξειδίου του άνθρακα από το εξωτερικό», ήταν τα λόγια της. Περισσότερο ωστόσο η ευρωπαία αξιωματούχος νοιαζόταν να προστατεύσει τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που εδώ και χρόνια επιβαρύνουν το κόστος και την τελική τιμή πώλησης με την αγορά δικαιωμάτων ρύπων στο πλαίσιο του χρηματιστηρίου ρύπων που δημιούργησαν. Πιθανότατα η έκρηξη των τιμών των ρύπων, ως αποτέλεσμα της κερδοσκοπίας, που έχει αυξήσει σημαντικά τα κόστη, κι όχι η περιβαλλοντική ευαισθησία να οδήγησε την ΕΕ να εξάγει εμμέσως πλην σαφώς το σύστημα τιμολόγησης των εκπομπών.

Το αποτέλεσμα ωστόσο είναι πώς κι η ΕΕ με τη σειρά της χρησιμοποιεί την εργαλειοθήκη του Τραμπ, απειλώντας την Κίνα με επιπλέον δασμούς. Κάνει επίδειξη δύναμης στον ασιατικό γίγαντα μάλιστα, την ίδια στιγμή που είναι θέμα χρόνου για τον Λευκό Οίκο να στρέψει όλα του τα βέλη εναντίον της ΕΕ, επιβάλλοντας στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία να υπογράψει μια συμφωνία ανάλογης αυτής που υπέγραψαν Μεξικανοί, Καναδοί και Κινέζοι. Μάλιστα, σε συνέντευξη που έδωσε ο αμερικανός πρόεδρος στο δίκτυο CNBC απείλησε τους Ευρωπαίους, δηλαδή …Γερμανία και Γαλλία, με δασμούς ύψους 25% στις εξαγωγές αυτοκινήτων. Αυτή η απειλή έχει οδηγήσει το Παρίσι να «παγώσει» τον «ψηφιακό φόρο» που είχε ανακοινώσει απέναντι στις αμερικανικές πολυεθνικές του διαδικτύου. Φαίνεται επομένως ότι το αμερικανικό παράδειγμα εξαπλώθηκε σαν ιός και βρήκε εύκολα μιμητές σε όλο τον κόσμο. Μεταξύ αυτών και σε εκείνους που κατά τ’ άλλα ομνύουν στο «πνεύμα του Νταβός», δηλαδή τις ελεύθερες αγορές, τη φιλελεύθερη δημοκρατία και τα ανοιχτά σύνορα, για το εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών.

Η φοροδιαφυγή οξύνει τις ανισότητες

Σε θέση άμυνας οι ευρωπαίοι ιθύνοντες βρέθηκαν επίσης με αφορμή την δημοσιοποίηση, σε ένα από τα τραπέζια του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, της έρευνας που εκπόνησε το Πολωνικό Οικονομικό Ινστιτούτο για την φοροδιαφυγή στην ΕΕ. Με βάση τα συμπεράσματά του, που μεταξύ άλλων συζήτησαν ο πολωνός πρωθυπουργός, Ματέους Μοραβιέσκυ, και ο γάλλος υπουργός Οικονομικών, Μπρούνο Λε Μέρ,  τα κράτη μέλη της ΕΕ χάνουν ετησίως 170 δισ. ευρώ λόγω της φοροδιαφυγής! Σε ένα δε σύνολο επτά ετών, οι απώλειες ανέρχονται σε 1,19 τρισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο σύνολο του κοινοτικού προϋπολογισμού 2014-2020 συν το ένα τέταρτο του! Οι χώρες με τις μεγαλύτερες απώλειες φορολογικών εσόδων είναι η Γερμανία (18 δισ. ευρώ), η Αγγλία (14 δισ.) και η Γαλλία (1 δισ.), ενώ οι χώρες που έχουν εξελιχθεί σε φορολογικούς παραδείσους εντός της ΕΕ είναι: Ολλανδία, Ιρλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Μάλτα και Κύπρος.

Με βάση την έρευνα των πολωνών επιστημόνων από τα 170 δισ. φοροαποφυγής, τα 60 δισ., δηλαδή το μεγαλύτερο μέρος, προέρχεται από την μεταφορά των κερδών που πραγματοποιούν οι πολυεθνικές επιχειρήσεις από χώρες με υψηλούς σε χώρες με χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές, ώστε να πληρώσουν λιγότερους φόρους. Απώλειες ύψους 64 δισ. ευρώ προέρχονται από διασυνοριακές απάτες ΦΠΑ και 46 δισ. ευρώ χάνονται εξ αιτίας της αλλαγής φορολογικής έδρας που επιλέγουν εύποροι ιδιώτες! Το αίτημα δε των Πολωνών για τιμωρία των φορολογικών παραδείσων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή μόνο ως ανέκδοτο μπορεί να ακουσθεί, μιας και κανείς δεν αμφιβάλει ότι η ΕΕ μπορεί. Το ερώτημα είναι αν θέλει να πατάξει τη φοροδιαφυγή…

Μια σοβαρότατη επίπτωση της φοροδιαφυγής είναι η όξυνση των εισοδηματικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Η οργάνωση Oxfam όπως κάθε χρόνο δημοσίευσε την ετήσια έκθεσή της για τις ανισότητες λίγες ώρες πριν ανοίξει το Νταβός τις πύλες του για να υποδεχθεί τους υψηλούς προσκαλεσμένους του. Με βάση τη βρετανική οργάνωση, ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων μέσα σε μια δεκαετία διπλασιάστηκε, ενώ οι 22 πλουσιότεροι άνθρωποι του κόσμου έχουν περιουσία ίση με την περιουσία όλων των γυναικών της Αφρικής! Ενδεικτικό τέλος, της όξυνσης των ανισοτήτων είναι πώς περισσότεροι από 2.000 δισεκατομμυριούχοι έχουν πλούτο που ξεπερνάει τον πλούτο του 60% του παγκόσμιου πληθυσμού! Η επιδείνωση του οικονομικού κλίματος, όπως προέβλεψε το ΔΝΤ προδικάζοντας μειωμένους ρυθμούς μεγέθυνσης για φέτος (3,3%) θα οξύνει ακόμη περισσότερο τη θέση των φτωχών…

Αντίθετα με τη σύγκληση που έχει επέλθει στο ζήτημα του προστατευτισμού, το περιβάλλον εξακολουθεί να διχάζει ΗΠΑ και ΕΕ, όσο κι αν η «γηραιά ήπειρος» χρησιμοποιεί την αγορά για να ανταποκριθεί στην κλιματική κρίση, ναρκοθετώντας μεν την αποτελεσματικότητα των πολιτικών της, παρέχοντας ωστόσο τη δυνατότητα από την άλλη σε αμερικανικές επιχειρήσεις να κερδίσουν τα μέγιστα από την κλιματική κρίση.

Ο Ντόναλντ Τραμπ κατά την ομιλία του, που ακολούθησε την ομιλία της έφηβης Γκρέτα Τούνμπεργκ από τη Σουηδία, επιτέθηκε σε όσους επικαλούνται την κλιματική αλλαγή παρομοιάζοντάς τους με όσους τις δεκαετίες του ’60 και του ’70 προέβλεπαν την αδυναμία του πλανήτη να θρέψει τον πληθυσμό, το τέλος του πετρελαίου κι άλλες τέτοιες θεωρίες «αποκάλυψης».

Προφανώς ο αμερικανός πρόεδρος ούτε διάβασε ούτε άκουσε τίποτε για τις πυρκαγιές στην Αυστραλία, την Καλιφόρνια, τον Αμαζόνιο και τη Σιβηρία, το λιώσιμο των πάγων στο βόρειο πόλο, την άνοδο της στάθμης των ωκεανών, κ.α. Παραβλέποντας το γεγονός ότι ο Τραμπ αν κάτι εκφράζει είναι τα συμφέροντα του πετρελαϊκού λόμπι, της πιο «βρόμικης» μάλιστα πτέρυγάς του που εξάγει το σχιστολιθικό, κι όλα τ’ άλλα είναι προφάσεις εν τοις αμαρτίαις, τα τελευταία χρόνια έχουν δει το φως της δημοσιότητας σοβαρότατες επιστημονικές δημοσιεύσεις που καταρρίπτουν και τα τελευταία επιχειρήματα των αρνητών της κλιματικής αλλαγής. Είναι μάλιστα ένα ρεύμα σκέψης που δεν πρέπει να δαιμονοποιηθεί ούτε να αντιμετωπιστεί με απαξιωτικούς όρους.

Μεταξύ άλλων ερευνών που απαντούν στην ουσία των θεωρητικών επιχειρημάτων όσων αμφισβητούν την κλιματική αξίζει να γίνει αναφορά σε τρεις έρευνες που είδαν το φως της δημοσιότητας στα επιστημονικά περιοδικά Nature και Nature Geoscience, μεγάλης εμβέλειας. Το κοινό του χαρακτηριστικό είναι η χρήση εκτεταμένων ιστορικών στοιχείων που δείχνουν ότι ποτέ άλλοτε τα τελευταία 2.000 χρόνια δεν παρατηρήθηκαν τόσο ταχείες και ευρείας έκτασης κλιματολογικές μεταβολές, όπως η αλλαγή των τελευταίων δεκαετιών. Οι ερευνητές συγκεκριμένα, χρησιμοποιώντας πληροφορίες που εξακολουθούν να παρέχουν τα δέντρα, ο πάγος και τα ιζήματα έδειξαν ότι ανάλογες δραματικές αυξήσεις στην θερμοκρασία μπορεί να είχαν συμβεί ξανά στο παρελθόν, ποτέ όμως κάθε τέτοια αύξηση δεν παρατηρήθηκε σε έκταση που να ξεπερνάει το ήμισυ του κόσμου. Ήταν επομένως περιορισμένης γεωγραφικής έκτασης. Μία δε εξ αυτών των ερευνών αποδίδει την αύξηση της θερμοκρασίας σε ηφαιστειακή έκρηξη∙ μια αιτία ολότελα διαφορετική από τις ανθρωπογενείς των  τελευταίων δεκαετιών: βιομηχανική δραστηριότητα, μεταφορές, αποψίλωση των δασών, κ.α.

Πέραν αυτών των πρόσφατων υπάρχει και μια δημοσίευση, με περισσότερα από 1 εκ. «κατεβάσματα» στο διαδίκτυο, που αξιολόγησε τη στάση της επιστημονικής κοινότητας απέναντι στον ανθρωπογενή χαρακτήρα της κλιματικής αλλαγής βάσει 11.944 σχετικών επιστημονικών άρθρων η οποία συμπέρανε πώς το 66,4% δεν εκφέρουν θέση, 32,6% υιοθετούν την άποψη της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής, 0,7% την απορρίπτουν και το 0,3% δήλωνε αβέβαιο. Σημασία έχει πώς μεταξύ όσων επιστημόνων εξέφρασαν άποψη το 97,1% αποδίδει την κλιματολογική αλλαγή σε ανθρωπογενείς αιτίες…