Έσκασε σαν βόμβα στις ΗΠΑ και ταρακούνησε όλον τον κόσμο η πρόταση του προέδρου Μπάιντεν για απελευθέρωση των πατεντών για τα εμβόλια, διαγνωστικά και θεραπευτικά μέσα ενάντια στον κορονοϊό. Σχετικό αίτημα είχαν καταθέσει στον ΠΟΥ ήδη από τον Οκτώβριο 2020 η Ινδία και η Νότια Αφρική, αμφότερες χώρες με σημαντικότατες δυνατότητες παραγωγής. Το αίτημα είχε μπλκαριστεί από τις πλουσιότερες χώρες. Τώρα όμως εκατό χώρες, μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, χαιρέτισαν την πρόταση, ανάμεσα σε αυτές και η Κίνα, η οποία ζητά την άρση των πατεντών εδώ και μήνες, η Ε.Ε. στέκεται διχασμένη αμήχανα, ενώ στη Γερμανία το ζήτημα προκαλεί πολιτική και κοινωνική αντιπαράθεση.

Το Σάββατο πραγματοποιείται στο Πόρτο η σύνοδος κορυφής της Ε.Ε. Η καγκελάριος Μέρκελ δεν θα παρευρεθεί, παρά θα συμμετάσχει μέσω τηλεδιάσκεψης. Εν αντιθέσει με τον Γάλλο πρόεδρο Μακρόν. Και ο καλεσμένος πρόεδρος της Ινδίας επίσης δεν θα παρευρεθεί, επικαλούμενος την δραματική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα του. (Οι σχέσεις Ε.Ε.-Ινδίας είναι ένα από τα κεντρικά θέματα αυτής της συνόδου).

Η εφημερίδα Bild βλέπει σε αυτήν την εξέλιξη, τη μη παρουσία της Μέρκελ δηλαδή, το αποτέλεσμα της πολιτικής των ΗΠΑ απέναντι στην Ε.Ε.: οι ΗΠΑ κατόρθωσαν μέσα από την πρότασή τους για τις πατέντες να διχάσουν την Ε.Ε., να δημιουργήσουν ένα ακόμα ρήγμα στις σχέσεις των δύο ισχυρότερων κρατών της Ένωσης, της Γερμανίας και της Γαλλίας. Και αν στην Ελλάδα γελάμε πικρά με τις κωμικοτραγικές παλινωδίες της κυβέρνησης Μητσοτάκη, που εν μία νυκτί άλλαξε άποψη σχετικά με το θέμα, για να ψάχνει τώρα να βρει τι να πει, αφού ο ηγεμόνας, η Γερμανία, τελικά δεν είναι και τόσο ένθερμος στο να απελευθερωθούν οι πατέντες, η Γαλλία, πάντα σύμφωνα με την Bild, έχει συμφέρον από μια απελευθέρωση, καθώς με την παρούσα κατάσταση δεν έχει κάποιον ρόλο που να αντιστοιχεί σε μια μεγάλη διεθνή δύναμη. Η Γαλλία δεν παράγει εμβόλια. Τι πιο βολικό λοιπόν από το να αποκτήσει πρόσβαση στην παραγωγή τους και ταυτόχρονα να εμφανιστεί ως μια δύναμη που δεν διστάζει να αντιπαρατεθεί προκειμένου να έρθουν πιο γρήγορα τα εμβόλια σε φτωχές χώρες της Αφρικής, για παράδειγμα, στις οποίες η Γαλλία έχει τεράστια, και συνήθως όχι τόσο ηθικώς άμεμπτα, πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα;

Στη Γερμανία οι υποστηρικτές και οι αντίπαλοι της πρότασης Μπάιντεν είναι οι συνήθεις ύποπτοι: υπέρ της απελευθέρωσης είναι οι Πράσινοι και το αριστερό κόμμα Die Linke, μαζί με κοινωνικές και ανθρωπιστικές οργανώσεις. Ενάντια τάσσονται οι συντηρητικοί, οι συγκυβερνώντες σοσιαλδημοκράτες και η βιομηχανία του φαρμάκου. Στις Βρυξέλλες η πρόεδρος της Κομισιόν, φον ντερ Λάιεν, Γερμανίδα κι αυτή, απέρριψε την πρόταση Μπάιντεν και αντιπρότεινε την εντατικοποίηση των εξαγωγών των εμβολίων στις φτωχότερες χώρες. Δήλωσε λοιπόν πως η Ε.Ε. έχει ήδη εξαγάγει 650.000 εμβόλια σε χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Λιθαράκι στο τείχος της ανοσίας ή σταγόνα στον ωκεανό; Όπως κρίνει κανείς…

Οι αντιτιθέμενοι με την πρόταση Μπάιντεν τονίζουν πως ενδεχόμενο άνοιγμα της πατέντας θα είχε συνέπειες στην παραγωγή και την έρευνα για εμβόλια και φάρμακα. Χαρακτηριστικά είναι αυτά που λέει ο οικονομικός συντάκτης της εφημερίδας του Μονάχου, Süddeutsche Zeitung, Μαρκ Μπάιζε. Ο Μπάιζε μιλά για ένα Σχέδιο Μάρσαλ (ναι, αυτό το χιλιοειπωμένο σχήμα, που ταιριάζει σαν πασπαρτού σε κάθε συζήτηση για το ξεπέρασμα μιας κρίσης, που το ακούμε από το 2009 και δεν το βλέπουμε ποτέ…). Και μας δίνει πολύ συγκεκριμένα τον τόνο και την επιχειρηματολογία ενάντια στην απελευθέρωση της πατέντας. Πρόκειται ουσιαστικά για μια μάχη αρχών, για το θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας και κατ’ επέκταση της ατομικής ιδιοκτησίας. Η απελευθέρωση θα προκαλούσε περισσότερη ζημιά παρά όφελος, καθώς αυτό θα ανακόψει το δέλεαρ του κέρδους, το οποίο είναι η δύναμη κινητοποίησης για τις εταιρείες ώστε να αναπτύσσουν φαρμακευτικά προϊόντα. Αναρωτιέται ο Μπάιζε, με ποιο σκοπό να κάνει κανείς έρευνα για φαρμακευτικά σκευάσματα, αν έχει τη γνώση ότι αυτό μετά θα μπορεί να αντιγραφεί από άλλους και μάλιστα νόμιμα; Δεν παραλείπει βέβαια να αναφέρει πως πολύ μεγάλο κομμάτι της χρηματοδότησης για τις έρευνες γίνεται με κρατικό χρήμα και πως αυτό γεννά κάποιες υποχρεώσεις στις εταιρείες. Ταυτόχρονα ο Μπάιζε ισχυρίζεται πως δε θα βοηθήσει η απελευθέρωση γιατί στις φτωχές χώρες δεν υπάρχει η υποδομή ούτε οι ειδικοί ώστε να παράξουν αποτελεσματικά τα εμβόλια. Καθώς όμως οι επιχειρήσεις των πλούσιων χωρών παίρνουν κρατικές ενισχύσεις, σωστότερος δρόμος είναι να οργανωθεί ένα δίκτυο, ώστε να μπορέσουν να αναπτύξουν υποδομή οι φτωχότερες χώρες. Και οι ΗΠΑ να πληρώσουν για αυτό, μαζί με τις άλλες πλούσιες χώρες. Ειδικά για τις ΗΠΑ, που μέσω του προέδρου Μπάιντεν, μιλάνε για πολεμικές καταστάσεις, ισχύει πως πρέπει να κληθούν και να επεξεργαστούν ένα παγκόσμιο Σχέδιο Μάρσαλ για τη υγεία.

Η εκπρόσωπος της ομοσπονδιακής κυβέρνησης Ουλρίκε Ντέμμερ, μιλώντας την Παρασκευή στο Βερολίνο σε δημοσιογράφους κινήθηκε σε ένα παρόμοιο μήκος κύματος σχετικά με το θέμα. “Το πρόβλημα είναι οι παραγωγικές δυνατότηες και οι προδιαγραφές ποιότητας και όχι οι πατέντες. […] Η πνευματική ιδιοκτησία οδηγεί σε καινοτομίες και αυτό πρέπει να μείνει έτσι και στο μέλλον” δήλωσε η Ντέμμερ.

Στον αντίποδα στέκονται οι Πράσινοι. Με δηλώσεις της στην εφημερίδα Augsburger Allgemeine, η ομοσπονδιακή αντιπρόεδρος του κόμματος, Γιαμίλα Σέφερ επικαλέστηκε την ηθική, τονίζοντας πως στην Ινδία, τη Βραζιλία και το Περού πεθαίνουν άνθρωποι γιατί λείπουν τα ιατρικά και φαρμακευτικά μέσα. Με σκληρή γλώσσα καταφέρθηκε ενάντια στις τεχνητές ελλείψεις, όπως είπε, και στον περιορισμό της γνώσης, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα να μην χρησιμοποιούνται τα ιατρικά μέσα αποτελεσματικά προκειμένου να καταπολεμηθεί η πανδημία. Παρόμοια εκφράζονται και οι πολιτικοί του αριστερού κόμματος Die Linke.

Σχετικά με το ζήτημα των υποδομών, πάντως, μια απάντηση στην επιχειρηματολογία των υποστηρικτών της πάση θυσία διατήρησης της πνευματικής ιδιοκτησίας δίνουν οι “Γιατροί Χωρίς Σύνορα”. Δημοσίευμα σε χριστιανική ευαγγελική ενημερωτική ιστοσελίδα υπενθυμίζει μέσα από δηλώσεις της ανθρωπιστικής οργάνωσης πως μόνο στην Αφρική υπάρχουν ήδη εφτά παραγωγικές μονάδες που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν άμεσα με την παραγωγή εμβολίων, καθώς και θεραπευτικών αλλά και διαγνωστικών μέσων.

Και ενώ η Bild βλέπει την Ε.Ε. διχασμένη, αδύναμη και ασταθή σχετικά και με αυτό το ζήτημα, η Κίνα πήρε προσωρινή έγκριση από τον ΠΟΥ για το εμβόλιο Sinovac της Sinopharm. Η Ρωσία παράγει και διακινεί με επιτυχία το Sputnik-V, η Κούβα εκπλήσσει για άλλη μια φορά τον κόσμο, αναπτύσσοντας πλέον πέντε διαφορετικά εμβόλια. Η Ινδία από την άλλη, ένας γίγαντας στη φαρμακοβιομηχανία, παραμένει με δεμένα χέρια λόγω της πνευματικής ιδιοκτησίας και περνάει μια από τις σφοδρότερες φάσεις της κρίσης της πανδημίας. Η πρόταση Μπάιντεν ήρθε να ταρακουνήσει το στερέωμα σχετικά με τις ιερές αγελάδες στο θέμα της πνευματικής ιδιοκτησίας; Το σίγουρο είναι πως στο παγκόσμιο σύστημα σχέσεων παίζει και θα παίξει μεγάλο ρόλο το ποιος πραγματικά βοήθησε στην αντιμετώπιση της πανδημίας και ποιος κοίταζε πρώτα το πως να κερδίσει χρήματα. Η Ευρώπη έχει να διαλέξει ανάμεσα στο ρόλο της γερασμένης φιλάργυρης παλιάς αρχόντισσας που αφήνει ανθρώπους να πεθαίνουν ή σε αυτόν της φιλάνθρωπης αλληλέγγυας δημοκράτισσας. Το ηθικό πλεονέκτημα πάντως έχει για άλλη μια φορά ήδη χαθεί, μαζί με τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων…