Η δράση της CIA στο Ιράν 1950 - 1953

 

Του Νίκου Μέντζα

"Το μόνο πράγμα που μας διδάσκει η Ιστορία είναι ότι τίποτα δεν μας διδάσκει η Ιστορία"
Εγελος

Το καλοκαίρι του 2022, Ρωσία και Ιράν προχώρησαν σε μια προσέγγιση για τη σύσφιξη των εμπορικών και στρατιωτικών τους σχέσεων. Εν μέσω της παγκόσμιας ανάφλεξης και της σύγκρουσης στην Ουκρανία, που έχουν προκληθεί από τις ΗΠΑ, η κίνηση αυτή, όπως και κάθε είδους τέτοια κίνηση προκαλεί δυσαρέσκεια στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Οι ΗΠΑ, όλα τα προηγούμενα χρόνια, έχουν εντείνει την τακτική των έγχρωμων επαναστασεων στη στρατηγική τους στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής. Ειδικά την περίοδο που διανύουμε η δημιουργία ανάφλεξης σε διάφορες περιοχές του πλανήτη αποτελεί βασική συνταγή των ΗΠΑ.

Μια από αυτές τις περιπτώσεις είναι και το Ιράν. Ξαφνικά παρατηρούμε όλα τα αμερικανοκινητα ΜΜΕ - και όχι μόνο - της Δύσης να διαρρηγνυουν τα ιμάτιά τους για τα δικαιώματα των γυναικών στην περιοχή. ΜΚΟ, "προοδευτικός" κόσμος και εμπριμέ "επαναστάτες", αλλά και διάφοροι καλοπροαιρετοι, σε απόλυτη αρμονία, σπρώχνουν την αμερικανική προσπάθεια να εξωθηθει η κατάσταση σε σημείο ενδεχομενης ανατροπής της κυβέρνησης και αντικαταστασης της με κάποια άλλη, που θα εξυπηρετεί τα συμφέροντα των ΗΠΑ ή απλώς την αποσταθεροποιηση του αντιπάλου. Σίγουρα πάντως όχι στην ανάπτυξη ενός κινήματος από τα κάτω...

Σε μία εποχή τέτοιας πόλωσης που έχουμε να δούμε από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η αποκρυπτογραφηση των γεγονότων και η ιεράρχηση της βαρύτητας των εξελίξεων αποτελεί μείζον ζήτημα για την τακτική που καλείται να ακολουθήσει το κοινωνικό κίνημα. Σε άλλες εποχές, ο "κίνδυνος" ήταν ο κομμουνισμός. Στη σημερινή εποχή, οι πολύχρωμες "επαναστάσεις" δημιουργούνται στο όνομα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της "ελευθερίας" (βλ. Μαϊνταν). Σπόνσορες τους αναλαμβάνουν οι ΜΚΟ.

Όπως τότε έτσι και τώρα, δύο είναι οι βασικές επιδιώξεις των ΗΠΑ (κατά κύριο λόγο): ο έλεγχος των κοινωνικών κινημάτων και η δημιουργία ενός lebensraum στις αχανείς εκτάσεις της Ρωσίας. Μόνο που τότε, ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε αναβαθμίσει τις ΗΠΑ σε παγκόσμια υπερδύναμη και το αφήγημα του "αμερικανικού ονείρου" είχε βρει γόνιμο έδαφος. Αυτό βέβαια διόλου δεν τις εμπόδιζε, μέσω των μυστικών υπηρεσιών τους από το να υπονομεύουν τον παγκόσμιο γεωπολιτικο χάρτη. Πόσο περισσότερο σήμερα που η παντοδυναμία του δολαρίου έχει κλονιστει και που η δημιουργία παγκόσμιων αναταραξεων μοιάζει η μόνη "λύση" για μια αυτοκρατορία (ΗΠΑ/ΕΕ), που καταρρέει μαζί με ενα σύστημα που για τον ίδιο λόγο βρίσκεται στην πιο άγρια φάση του.

Ας δούμε όμως τις δραστηριότητες της πάλαι ποτέ αυτής υπερδυναμης την περίοδο που εχτιζε, τεχνηεντως, το καπιταλιστικο όνειρο, το οποίο έτρεφε τις ιμπεριαλιστικες της ορέξεις, και πιο συγκεκριμένα την περίπτωση του Ιράν. 

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το Ιράν ξεκίνησε να μπαίνει σε μία τροχιά πολιτικου εκσυγχρονισμου. Η παρέμβαση όμως των ΗΠΑ και της Μ. Βρετανίας διέκοψαν με βίαιο τρόπο την πορεία αυτή εν τη γενεσει. Η πρώτη δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση του Ιράν βρέθηκε στο στόχαστρο των δυνάμεων της δύσης, καθώς απειλούσε τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντά τους. 


Ο Tim Weiner, στο βιβλίο του "Η ιστορία της CIA - Στάχτες και Ερείπια" γράφει ότι "τον Ιανουάριο του 1953, λίγες μόνο ημέρες πριν από την ορκωμοσία του Αιζενχαουερ, ο Walter Bedell Smith κάλεσε τον Κερμιτ Ρούσβελτ (σ. πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ στον τομέα πολιτικού συντονισμού και εγγονός του 26ου προέδρου της χώρας) στο αρχηγείο της CIA και του έθεσε το ακόλουθο ερώτημα: "Πότε επιτέλους θα ξεκινήσει η αναθεματισμενη επιχείρηση μας;"

Δύο μήνες νωρίτερα, στις αρχές Νοεμβρίου του 1952, ο Ρούσβελτ, υπεύθυνος επιχειρήσεων της CIA στη Μέση Ανατολή, είχε μεταβεί στην Τεχεράνη, προκειμένου να βοηθήσει τους φίλους του στη βρετανική υπηρεσία πληροφοριών να ξεφύγουν από τη δύσκολη θέση στην οποία είχαν περιέλθει. Ο πρωθυπουργός του Ιράν, Mohammad Mossadeq, είχε επ' αυτόφωρω τους Βρετανούς να επιχειρούν να τον ανατρέψουν... Ο Ρούσβελτ είχε αφιχθει στην Τεχεράνη έχοντας κατά νου να προστατεύσει και να δωροδοκησει ένα δίκτυο Ιρανών μυστικών πρακτόρων."

Ο πρωθυπουργός του Ηνωμενου Βασιλείου, Ουίνστον Τσόρτσιλ απεβλεπε στη βοήθεια των ΗΠΑ και των μυστικών υπηρεσιών τους προκειμένου να ανατραπεί ο πρόσφατα εκλεγμενος πρωθυπουργός του Ιράν.

Προσηλωμένος στη δημιουργία μιας συνταγματικης διακυβέρνησης ο Μοσαντεκ απέκτησε μεγάλη δημοφιλια χάρις σε ένα πρόγραμμα εθνικοποιησεων, εκδημοκρατησης και αποδυνάμωσής του Σαχη. "Δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να κυβερνηθει το Ιράν από τη δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη" ήταν τα λόγια του. Πιο συγκεκριμένα, αφαίρεσε τον έλεγχο του στρατού από το παλάτι, κρατικοποιησε το μεγαλύτερο μέρος της βασιλικής περιουσίας, μείωσε σημαντικά τις δαπάνες για τη βασιλική οικογένεια και περιόριζε την εμπλοκή του Σαχη στα πολιτικά πράγματα της χώρας.

Το επίμαχο όμως σημείο στη σχέση μεταξύ των δυτικών δυνάμεων (ΗΠΑ, ΗΒ) και της νεοσύστατης κυβέρνησης του Ιράν ήταν η κρατικοποίηση της Αγγλοιρανικης Εταιρίας Πετρελαίου (η κατοπινη BP), γεγονός που εθιγε άμεσα το διεθνές καρτέλ πετρελαίου και τα αγγλικά συμφέροντα. Ο ίδιος ο Μοσαντεκ είχε δηλώσει ότι "η ηθική πτυχή της εθνικοποίησης του πετρελαίου είναι πιο σημαντική από την οικονομική πτυχή της".

Μερικά χρόνια πριν από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο η εταιρεία είχε εντοπίσει τα πρώτα κοιτάσματα πετρελαίου στην περιοχή, των οποίων το συντριπτικό ποσοστό οικειοποιειτο όλες τις επόμενες δεκαετίες η αποικιοκρατικη δύναμη. Την ίδια περίοδο, που η Αγγλία δυνάμωνε τον στόλο της, βρετανικά και άλλα στρατεύματα καταδυναστευαν το βόρειο Ιράν, με άγρια καταστολή και άμεση παρέμβαση στην αγροτική παραγωγή της χώρας. Η παρέμβαση αυτή κόστισε έναν λιμό και περίπου δυο εκατομμύρια νεκρούς Ιρανούς.

Στις αρχές του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, η Αγγλία φροντισε να πάρει υπό την κυριότητα της την πετρελαϊκή εταιρεία και να στερεί από την κυβέρνηση του Ιράν τεράστια χρηματικά ποσά. Είναι χαρακτηριστικό ότι το διυλιστήριο πετρελαίου που λειτουργούσε στο νησί Abadan ήταν το μεγαλύτερο σε όλο τον κόσμο. Φυσικά, η Αγγλία είχε στην κατοχή της πολλά ακόμα πετρελαϊκα αποθέματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Όπως αναφέρει ο Weiner, "ενόσω τα βρετανικής καταγωγής διευθυντικά στελέχη και εξειδικευμένα τεχνικά στελέχη διασκέδαζαν σε κλειστές λέσχες και πισίνες, οι Ιρανοί εργάτες των πετρελαιοπηγων ζούσαν σε παράγκες χωρίς υδραυλικές εγκαταστάσεις, ηλεκτρικό ή αγωγούς αποχέτευσης".

Λίγο πριν την άνοδο της κυβέρνησης Μοσαντεκ στην εξουσία, το Ιράν ζητούσε την ισομερη κατανομή των εσόδων. Οι Βρετανοί το αρνήθηκαν και ξεκίνησαν μία υπόγεια εκστρατεία δωροδοκησης με σκοπό να επηρεάσουν την κοινή γνώμη. Αποδέκτες ήταν, μεταξύ άλλων, πολιτικοί, διευθυντές εφημερίδων και ο διευθυντής του κρατικού ραδιοφωνικού σταθμού. Στο ξεκίνημα της θητείας του Μοσαντεκ, ακολούθησαν οικονομικοί πολεμοι, προσπάθειες σαμποτάζ, ακόμα και στρατιωτικές επιχειρήσεις κατάληψης των πετρελαιοπηγων από τις βρετανικές δυνάμεις.

Στις 26 Νοεμβρίου του 1952, στην Ουάσινγκτον πραγματοποιήθηκε σύσκεψη με θέμα την ανατροπή του Μοσαντεκ. Σε αυτή πήραν μέρος ο διοικητής της CIA, Walter B. Smith, ο διευθυντής επιχειρήσεων της υπηρεσίας, Frank Wisner και ο πολύ γνωστός στην Ελλάδα, επικεφαλής των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών (MI6), Christopher Montague Woodhouse. Η Βρετανοί έδωσαν στην επιχείρησή την ονομασία "Μπότα", ενώ οι Αμερικανοί προτίμησαν να την ονομάσουν "Αίας".

"Ο Ρούσβελτ", όπως αναφέρει ο Weiner, "άρχισε να κλιμακωνει μια εκστρατεία δωροδοκιων και υπονομευτικων ενεργειών. Οι αξιωματικοί της υπηρεσίας και οι συνεργαζομενοι Ιρανοί πράκτορες εξαγορασαν την πίστη και την υποταγή χαμηλοβαθμων πολιτικών αξιωματουχων, ιερέων και κακοποιών. Εξασφάλισαν, επίσης, έναντι χρηματικης αμοιβής τις υπηρεσίες συμμοριών που διελυαν τις συγκεντρώσεις των μελών του Tudeh (σ. το μικρό μεν, με απήχηση δε παράνομο κομμουνιστικο κόμμα του Ιράν), με ιδιαίτερη βιαιοτητα, καθώς και μουλαδων που διατυπωναν κατηγορίες εναντίον του Mossadeq από τους μουσουλμανικους ναούς... Στις 4 Απριλίου το αρχηγείο της CIA απέστειλε ένα εκατομμύριο δολάρια στο σταθμό της Τεχεράνης."

Την ίδια στιγμή, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντουάιτ Αιζενχαουερ σε ομιλία του ανέφερε ότι "το δικαίωμα οποιουδήποτε έθνους να επιλέγει τρόπο διακυβέρνησης και οικονομικό σύστημα είναι αναπαλλοτριωτο... Η προσπάθεια οποιουδήποτε έθνους να επιβάλει σε άλλα έθνη το δικό του τρόπο διακυβέρνησης είναι ανεπιτρεπτή".

Αμερικανικές και βρετανικές μυστικές υπηρεσίες είχαν βρει το ντόπιο στήριγμά τους στο πρόσωπο ενός διεφθαρμενου αποστρατου υποστρατηγου, ονόματι Fazlollah Zahedi. Ο Zahedi, με τη στήριξη της CIA δημιούργησε ένα δίκτυο στρατιωτικών και άλλων ομάδων για την επίτευξη των αγγλοσαξωνικων στόχων. Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Weiner "μία ομάδα ατόμων τυφλά προσηλωμενων στη θρησκεία τους, οι αποκαλουμενοι Πολεμιστές του Ισλάμ - μια τρομοκρατική ομάδα, όπως χαρακτηρίζεται σε μία ιστορική μελέτη της CIA αναφορικά με το πραξικόπημα - θα εκτοξευε απειλές κατά της ζωής των οπαδών των πολιτικών απόψεων του Mossadeq, καθώς και των προσωπικών υποστηρικτών του, εντός και εκτός της ιρανικής κυβέρνησης".

Εκτός αυτών, η φονταμενταλιστικη αυτή οργάνωση θα εξαπελυε πογκρόμ εναντίον ιερέων και ναών, έτσι ώστε να φανεί ότι οι κομμουνιστές  βρίσκονται πίσω από την εξέγερση και ότι ο Μοσαντεκ είναι υποστηρικτής τους. Γι αυτό το λόγο, η CIA δαπάνησε 150.000 δολάρια για τη δημιουργία εντύπου προπαγανδιστικου υλικού. Επιπλέον διατειθετο σε μέλη του ιρανικού κοινοβουλίου, σε εβδομαδιαία βάση, το ποσό των 11.000 δολαρίων, προκειμένου να υποστηρίξουν την τοποθέτηση του Zahedi στην πρωθυπουργια. Από τη μεριά του αυτός θα επανέφερε τον Σαχη στην εξουσία.

Στις 7 Ιουλίου, ο παράνομος ραδιοφωνικός σταθμός του Tudeh προειδοποιουσε ότι η κυβέρνηση των ΗΠΑ, μαζί με κατασκόπους και προδότες, συμπεριλαμβανομένου του Zahedi, οργάνωνε την ανατροπή του Μοσαντεκ. Αυτό, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, οδήγησε στην ματαίωση των σχεδίων των συνομοτων. Έτσι, ο Κερμιτ Ρούσβελτ απευθύνθηκε στον ταξιαρχο Robert McClure, που είχε διατελέσει επικεφαλής της Διεύθυνσης Ψυχολογικου Πολέμου του στρατού των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Κορέας και συνεργάτη της CIA.

Ο McClure αφιχθη στην Τεχεράνη για την εκπαίδευση Ιρανών στρατιωτικων και την ανάληψη της οργάνωσης της όλης διαδικασίας. Ο Αιζενχαουερ έδωσε εντολή, ο ταξίαρχος να προβιβαστει σε υποστρατηγο μετά το πραξικόπημα, τονίζοντας τις "εξαιρετες σχέσεις του με τον Σαχη και άλλες διακεκριμενες προσωπικότητες για τις οποίες ενδιαφερόμαστε".

Ο Weiner αφηγείται τη συνέχεια:

"Οι δρόμοι της Τεχεράνης πλημμύρισαν πλέον από τους μυστικους πράκτορες του Ρούσβελτ. Οι δημοσιογράφοι και τα πιεστήρια των εφημερίδων άρχισαν να επιδίδονται σε πόλεμο λάσπης: ο Mossadeq ήταν κομμουνιστής, ο Mossadeq ήταν Εβραίος. Οι τραμπουκοι της CIA, παριστανοντας τα μέλη του κομμουνιστικου κόμματος, επιτέθηκαν σε μουλαδες και βεβηλωσαν ένα τέμενος...
Ο Ρούσβελτ συνεχισε ακάθεκτος τη δραστηριότητα του. Στις 14 Αυγούστου, με ένα επείγον τηλεγράφημα στην αμερικανική μυστική υπηρεσία πληροφοριών, ζήτησε άλλα πέντε εκατομμύρια δολάρια για την οικονομική ενίσχυση του στρατηγού Zahedi."

Χαρις στην άμεση επέμβαση των στρατιωτικών υπαγομενων στην κυβέρνηση, ο Μοσαντεκ προστατευθηκε και το πραξικόπημα ματαιώθηκε. Αυτό οδήγησε σε περισκεψη την αντίπαλη πλευρά. Ετσι, "εξ' ιδίας πρωτοβουλίας, ο Ρούσβελτ έλαβε την απόφαση να επιχειρήσει να πείσει την υφήλιο ότι το αποτυχημένο πραξικόπημα είχε σχεδιαστεί από τον ίδιο τον Mossadeq".

Στις 16 Αυγούστου, η CIA απέστειλε αλλά πενήντα χιλιάδες δολάρια στους Ιρανούς μυστικους πράκτορες της, για "τη συγκρότηση ενός πλήθους ατόμων που θα παρίσταναν τραμπουκους που εμφορουνταν από κομμουνιστικες αντιλήψεις. Το επόμενο πρωί εκατοντάδες πληρωμένοι προβοκατορες κατέκλυσαν τους δρόμους της Τεχεράνης, λεηλατωντας, πυρπολωντας και καταστρεφοντας τα σύμβολα της ιρανικής κυβέρνησης. Πραγματικά μέλη του κόμματος Tudeh ενώθηκαν αρχικά μαζί τους, αλλά αντιλήφθηκαν σύντομα "ότι είχε τεθεί σε εφαρμογή μία μυστική επιχείρηση", όπως ανέφερε ο σταθμός της CIA, και "προσπάθησαν να πείσουν τους διαδηλωτές να επιστρέψουν στα σπίτια τους...

Ο Henderson (σ. πρεσβης των ΗΠΑ στο Ιράν), ο Ρούσβελτ και ο στρατηγός McClure προέβησαν στη σύγκληση πολεμικού συμβουλίου εντός του κτιρίου της πρεσβείας. Απόρροια της τετραωρης σύσκεψης ήταν ένα σχέδιο για την πρόκληση αναρχίας. Χάρη στον McClure, αξιωματικοί του ιρανικού στρατού μετεβησαν σε απομακρυσμενα φυλάκια, προκειμένου να στρατολογησουν άνδρες που θα τασσονταν υπέρ του πραξικοπηματος. Οι Ιρανοί μυστικοί πράκτορες της CIA έλαβαν εντολή να εξασφαλίσουν έναντι οικονομικών ανταλλαγματων τις υπηρεσίες ακόμη περισσότερων συμμοριών.

 Ιερωμενοι της μουσουλμανικης θρησκείας ανέλαβαν να πείσουν τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη των σιιτων στο Ιράν να κηρύξει ιερό πόλεμο".

Στις 19 Αυγούστου, ομάδες συμμοριών και ομάδων, οι ηγέτες των οποίων ήταν στην πλειοψηφία τους χρηματοδοτουμενοι, κατέκλυσαν την πόλη φωνάζοντας συνθήματα υπέρ του Σαχη. Παράλληλα, ο Ρούσβελτ έδωσε εντολή στους Ιρανούς πράκτορες να καταλάβουν όλες τις κομβικες κρατικές υπηρεσίες. Ο William Rountree, ανώτατος αξιωματούχος της πρεσβείας των ΗΠΑ στο Ιράν περιέγραψε την όλη κατάσταση σαν "έναν σχεδόν αυθόρμητο ξεσηκωμό".

Τη μέρα εκείνη ο Zahedi, υπό τη συνοδεία του Ρούσβελτ, ο οποίος ονομάστηκε ήρωας από τον Λευκό Οίκο, αυτοαναγορευτηκε πρωθυπουργός. Η CIA παρέδωσε άλλο ένα εκατομμύριο δολάρια για μια εκστρατεία συντριβής κάθε αντίστασης και τη φυλάκιση των αντιφρονουντων. Ο Μοσαντεκ έμεινε τρία χρόνια φυλακισμένος για προδοσία και τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του παρέμεινε σε κατ οίκον εγκλεισμό.

Ο Σαχης επέστρεψε στο θρόνο διεξαγωντας βουλευτικές εκλογές υπό το καθεστώς τρομοκρατίας των συμμοριών της CIA. Επέβαλε στρατιωτικό νόμο για τα επόμενα χρόνια και, με τη βοήθεια της αμερικανικής μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών, οργάνωσε την SAVAK, ως προσωπική υπηρεσία πληροφοριών, που στηριζόταν για τις επόμενες δύο δεκαετίες από τη CIA. Το Ιράν κατά τη διάρκεια της θητείας του επέστρεψε στο φονταμενταλιστικο παρελθόν, ενώ πολλοί διανοούμενοι που αντιταχθηκαν σε αυτό βρήκαν το θάνατο.

Όπως σημειώνει ο Weiner, "ο Σαχης έγινε ο θεμέλιος λίθος της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στον ισλαμικό κόσμο... Η CIA αποτέλεσε συστατικό στοιχείο του πολιτικού πολιτισμού του Ιράν, εγκλωβιστηκε σε "έναν περιπαθη εναγκαλισμό με τον Σαχη", είπε ο Andrew Killgore, ενας αξιωματούχος του State Department.

Στις 19 Δεκεμβρίου του 1953, υπερασπιζομενος τον εαυτό του στην αίθουσα του δικαστηρίου απάντησε με τα παρακάτω λόγια:

"Ναι, η αμαρτία μου· η μεγαλύτερη μου αμαρτία, η μέγιστη αμαρτία μου είναι ότι εθνικοποίησα τη βιομηχανία πετρελαίου του Ιράν και απέρριψα το σύστημα πολιτικής και οικονομικής εκμετάλλευσης από τη μεγαλύτερη αυτοκρατορία του κόσμου. Αυτό το έκανα με κόστος για τον εαυτό μου, την οικογένειά μου, και με κίνδυνο να χάσω τη ζωή μου, την τιμή μου και την περιουσία μου. Με την ευλογία του Θεού και τη θέληση του λαού, πολέμησα αυτό το άγριο και φρικτό σύστημα διεθνούς κατασκοπείας και αποικιοκρατίας."


Δρόμος ανοιχτός

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου