Στην πρώτη περίπτωση, αν δηλαδή οι χάρτες αξιοποιηθούν ως επιχειρηματολογία σε μια συζήτηση που έχει στόχο την οριστική διευθέτηση των ελληνοτουρκικών θαλάσσιων συνοριακών εκκρεμοτήτων, οι Μητσοτάκης και Ερντογάν θα προχωρήσουν συμπεφωνημένα βήματα προς ένα διεθνές διαιτητικό όργανο, το οποίο θα αποφανθεί για την τελική αναπροσαρμογή των ΘΧΣ των δύο χωρών.

Με απλούστερα λόγια, έργο του διαιτητικού οργάνου (αν κάποια στιγμή συμπεφωνημένα Αθήνα και Άγκυρα το αναζητήσουν) θα είναι να δώσει απαντήσεις σε ποιον ανήκει τι στην ελληνοτουρκική θαλάσσια μεθόριο και ποια από τις δύο πλευρές και πού μπορεί να εκφράσει την κυριαρχία της.

Στο (πιθανότερο) σενάριο που οι κυβερνήσεις των δύο χωρών δεν βρουν την κατάλληλη πολιτικά συγκυρία να προχωρήσουν αποφασιστικά προς μια συμβιβαστική διευθέτηση μέσα από την παραπομπή των διαφορών σε Διεθνές Δικαστήριο, οι χάρτες του ΘΧΣ που δημοσιοποιήθηκαν τις προηγούμενες ημέρες θα αποτελέσουν τα «χαρακώματα» πίσω από τα οποία οι δύο πλευρές θα οχυρωθούν για να συνεχίσουν τη μάχη που δίνουν εδώ και μισό αιώνα για την κυριαρχία στο Αιγαίο.

Έχοντας κατά νου ότι αυτές οι ελληνοτουρκικές μάχες χαρακωμάτων κάποιες φορές (1978, 1987, 1996, 2020) φτάνουν στο όριο της θερμής αναμέτρησης, αξίζει να ρίξουμε μια ματιά τι ακριβώς είναι, τι σημαίνει και πού πρακτικά μπορεί να οδηγήσει τα ελληνοτουρκικά ο ΘΧΣ. Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι αν ο ΘΧΣ μπορεί να «πυροδοτήσει» διευθετήσεις ή συγκρούσεις…

Τι είναι ο ΘΧΣ

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η δημοσιοποίηση του ΘΧΣ από την ελληνική κυβέρνηση ήταν μια συμβατική υποχρέωση της χώρας, στο πλαίσιο της Ε.Ε., η οποία μάλιστα είχε καθυστερήσει αρκετό καιρό για να εκπληρωθεί.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ελληνικού ΥΠΕΞ, ο ΘΧΣ:

• Αποτυπώνει τις ανθρώπινες δραστηριότητες σε όλες τις θαλάσσιες ζώνες της χώρας μας, με γνώμονα την προστασία του περιβάλλοντος σ’ αυτές.
• Προσδιορίζει τη συμβατότητα και την παράλληλη ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών, με γνώμονα πάντοτε τη βιώσιμη ανάπτυξη των θαλασσίων περιοχών και την αξιοποίηση των θαλασσίων πόρων.
• Το γεωγραφικό πεδίο εφαρμογής του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού καθορίστηκε σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.

Οι στόχοι

Περί των στόχων και της σημασίας του ΘΧΣ οι επίσημες ανακοινώσεις απλώς δημιουργούν σύγχυση. Πίσω από διατυπώσεις όπως «ο στόχος είναι η ομαλή αλληλεπίδραση χερσαίων και θαλάσσιων δραστηριοτήτων» ή «με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό δίνεται η δυνατότητα μίας συντεταγμένης – και όχι αποσπασματικής – οριοθέτησης ανθρώπινων δραστηριοτήτων» κρύβονται σαφέστερα ζητήματα. Συγκεκριμένα:

• Πού έχει δικαίωμα η χώρα να ερευνήσει και αξιοποιήσει όπως θεωρεί ωφέλιμο τη θάλασσα στην επιφάνεια, τον βυθό και κάτω από τον βυθό.

Είναι, λοιπόν, προφανές πως οι χάρτες με τον ΘΧΣ επιχειρούν να περιγράψουν με σαφήνεια και να καθορίσουν τις περιοχές όπου η χώρα ασκεί την κυριαρχία της.

Τα ελληνοτουρκικά

Κάπως έτσι, λοιπόν, στους χάρτες ΘΧΣ που έδωσαν στη δημοσιότητα Αθήνα και Άγκυρα καταγράφονται τα ελληνοτουρκικά συνοριακά προβλήματα στη θαλάσσια μεθόριο.

Για παράδειγμα, οι εργασίες για την πόντιση του καλωδίου ηλεκτρικής διασύνδεσης Κρήτης – Κύπρου θα μπορούσαν να είναι «νόμιμες», με βάση τον ελληνικό χάρτη, όχι όμως και με τον τουρκικό, ο οποίος έχει σχηματιστεί στη βάση ότι τα ελληνικά νησιά δεν έχουν δικαιώματα σε ΑΟΖ πέραν των έξι μιλίων από τις ακτές τους.

Με αυτό ως δεδομένο (σύμφωνα με τις τουρκικές θέσεις), ο ΘΧΣ στην περιοχή ανατολικά της Κρήτης δεν μπορεί να είναι ελληνικός, αλλά τουρκικός, και ορίζεται από την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη που έχει ανακοινώσει η Τουρκία με βάση τις νότιες μεσογειακές της ακτές.

Αξίζουν την προσοχή μας τρεις επισημάνσεις, που έχουν να κάνουν με την τουρκική αντίδραση στην ανακοίνωση του ελληνικού χάρτη με τον ΘΧΣ.

• Η δημοσιοποίηση του ελληνικού χάρτη έγινε λίγες ώρες μετά τη «διαρροή» σε τουρκική εφημερίδα του προσχεδίου του ανάλογου τουρκικού χάρτη.
• Η σχετικά ήπια αντίδραση της τουρκικής ηγεσίας αλλά και του Τύπου της γειτονικής χώρας όταν επισήμως κατατέθηκε ο ελληνικός χάρτης.
• Και, τέλος, η επισήμανση/προειδοποίηση του ίδιου του Ερντογάν περί των ορίων και των κόκκινων γραμμών πίσω από τις οποίες η χώρα του δεν πρόκειται να υποχωρήσει.

Οι ήπιες αντιδράσεις της Άγκυρας στις ελληνικές ανακοινώσεις αναζωπύρωσαν σενάρια περί προόδου του ελληνοτουρκικού διαλόγου, ακόμη και συμφωνιών για παραπομπή «δύσκολων ζητημάτων» στη δικαιοδοσία διαιτητικών διεθνών οργάνων.