Μάλιστα από την ώρα που δεν υπάρχει μία αληθοφανής εξήγηση για το blackout στην Ιβηρική Χερσόνησο που άφησε χωρίς ρεύμα σχεδόν 60 εκατομμύρια πολίτες, τα σενάρια δίνουν και παίρνουν για τις αιτίες, χωρίς βέβαια κανείς να γνωρίζει ή να εικάζει τι είναι αυτό που την προκάλεσε. 

Η ραγδαία, και συχνά άναρχη, στροφή προς την πράσινη ενέργεια αναδεικνύει πλέον με σκληρό τρόπο τις παρενέργειες μιας μετάβασης που προηγήθηκε της απαιτούμενης ωρίμανσης των υποδομών. Το μπαράζ αρνητικών τιμών στην ηλεκτρική ενέργεια την παρούσα χρονική περίοδο σχεδόν σε όλη την Ευρώπη, φέρνει στο φως τις σοβαρές συνέπειες της ανεξέλεγκτης διόγκωσης των φωτοβολταϊκών σε περιόδους χαμηλής ζήτησης και υψηλών θερμοκρασιών.

Οι ευρωπαϊκές αγορές ενέργειας σήμερα «πνίγονται» στην πλεονάζουσα παραγωγή, πληρώνοντας για να ξεφορτωθούν ρεύμα που δεν μπορούν να απορροφήσουν.

Η αργία της Πρωτομαγιάς, οι ασυνήθιστα υψηλές θερμοκρασίες και το θερμότερο πρώτο τρίμηνο που έχει καταγραφεί (μετά το 2024), οδήγησαν σε μια εκρηκτική κατάσταση: αρνητικές τιμές ρεκόρ σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, με την Ολλανδία να φτάνει τα -142,42 ευρώ/MWh, τη Γερμανία και το Λουξεμβούργο στα -129,99 ευρώ/MWh, και την Ελλάδα στα -50 ευρώ/MWh.

Αυτό σημαίνει πως οι παραγωγοί ενέργειας, αντί να πληρώνονται για την ηλεκτρική ενέργεια που παράγουν, αναγκάζονται να πληρώνουν οι ίδιοι για να την εγχύσουν στο δίκτυο. Ειδικά στα Βαλκάνια, η κατάσταση είναι ακόμα πιο πιεστική: η Βουλγαρία και η Ρουμανία έχουν τιμές έως και -100 ευρώ/MWh, με αποτέλεσμα την αύξηση εισαγωγών προς την Ελλάδα.

Πρόκειται για ένα φαινόμενο που πλέον δεν περιορίζεται σε αργίες ή ηλιόλουστες ανοιξιάτικες ημέρες. Αρνητικές τιμές καταγράφονται πλέον και τις καθημερινές, όπως στη Ρουμανία και τη Σλοβενία, όπου οι τιμές διατηρήθηκαν κάτω από το μηδέν για ώρες ακόμα και Δευτέρα.

Παρότι οι υψηλές θερμοκρασίες και η αύξηση των ΑΠΕ επιτρέπουν σε χώρες όπως η Γερμανία να καλύπτουν σχεδόν το 100% της κατανάλωσης με πράσινη ενέργεια, τα πρόσφατα περιστατικά δείχνουν τη σκοτεινή όψη αυτής της επιτυχίας: όταν τα δίκτυα δεν είναι έτοιμα, όταν η αποθήκευση υστερεί και ο σχεδιασμός υπολείπεται της τεχνολογικής επέκτασης, οι αστοχίες είναι αναπόφευκτες.

Η υπερβολική ταχύτητα στη διείσδυση νέων φωτοβολταϊκών —17 GW φέτος μόνο στη Γερμανία, με στόχο νέο ρεκόρ κάθε χρόνο μέχρι το 2030— δεν συνοδεύεται από αντίστοιχες επενδύσεις σε δίκτυα και υποδομές. Το αποτέλεσμα είναι να πληθαίνουν οι κρίσεις, τα blackout και τα φαινόμενα αστάθειας.

Η κλιματική αλλαγή λειτουργεί ως επιταχυντής του φαινομένου: περισσότερη ηλιοφάνεια για περισσότερες ώρες σημαίνει περισσότερη πράσινη ενέργεια – όχι απαραίτητα χρήσιμη ή διαχειρίσιμη.

Και πλέον, το φαινόμενο των αρνητικών τιμών δεν αφορά μόνο την άνοιξη ή το φθινόπωρο. Τον χειμώνα του 2025, σύμφωνα με τα στοιχεία της MontelAnalytics, η Σουηδία κατέγραψε 195 ώρες με αρνητικές τιμές, η Φινλανδία 85, η Ισπανία 69 και η Πορτογαλία 53. Το φαινόμενο επεκτείνεται, και όσο η ζήτηση μένει στάσιμη, το πρόβλημα βαθαίνει.

Αυτό που αποδεικνύεται είναι ότι η πράσινη ενέργεια δεν είναι πανάκεια όταν εφαρμόζεται χωρίς συντονισμό, χωρίς επαρκή υποδομή και χωρίς ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Η ενεργειακή μετάβαση είναι αναγκαία — αλλά όταν γίνεται άναρχα, γεννά νέα προβλήματα, αντί να λύνει τα παλιά.