Είναι αδιαμφισβήτητο πως μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ ζούμε σε μια εποχή όπου η θεωρητική έννοια της «αυτονομίας του πολιτικού», που διατυπωνόταν από πολλούς στοχαστές όπως οι Τρόντι, Αλτουσέρ μέχρι και τον Πουλαντζά και αναγνωρίζει μία σχετική ανεξαρτησία στη δράση της πολιτικής μέσα στον κύκλο της ανάπτυξης κι οικουμενικής επέκτασης στον καπιταλισμό, πλέον έχει αναιρεθεί τελειωτικά. Η «επιχειρηματικοποίηση» του αμερικανικού κράτους και της εκτελεστικής εξουσίας από τον ιδιόρρυθμο πρόεδρο μεγιστάνα αποτελεί έναν οδοστρωτήρα, που οι «σφαγές» κάθε είδους (οικονομικές και δασμολογικές, πολιτικές και πραγματικές), εν γένει η «αστάθεια» αποτελούν τη μόνη «σταθερότητα».

Μέσα σε τούτη την πορεία των συνεχών ανατροπών της διεθνούς τάξης αναγκαία είναι να υπάρξει ένα αντίβαρο για την ανασυγκρότησή της. Και καθώς, όπως συνέβαινε στην προηγούμενη εποχή του Ψυχρού Πολέμου, σήμερα η Κίνα, παρά το οικονομικό της μέγεθος, δεν διαθέτει το απαραίτητο ειδικό στρατιωτικό βάρος και την πολιτική επιρροή  για να αποτελέσει το αντιστάθμισμα στην ανατρεπτική πολιτική του Τραμπ, η υπερεθνική δομή των BRICS+ είναι η μόνη παράμετρος που μοιάζει να έχει τις δυνατότητες να διακόψει τη γεωπολιτική κι οικονομική φρενίτιδα που προκαλεί η αλλοπρόσαλλη πολιτική του Τραμπ.
Γι’ αυτό άλλωστε και ένας από τους κλάδους της πολιτικο-οικονομικής πίεσης που ασκεί ο Αμερικανός πρόεδρος στόχο ακριβώς έχει να διαρραγεί η ενότητα του των BRICS, που  έχουν εξελιχθεί σε μια γεωπολιτική δύναμη, η οποία λειτουργεί σε αυξανόμενη κλίμακα, εύρος και ταχύτητα. Με την πρόσφατη ένταξη της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας, της Ινδονησίας, του Ιράν, της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ, το μπλοκ αντιπροσωπεύει πλέον το 45% της ανθρωπότητας και το 40% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Επιπλέον πάνω από άλλες 40 χώρες (μεταξύ αυτών και η Τουρκία) επιδιώκουν την ένταξη ή τη σύνδεση τους με τους BRICS: μια απόδειξη της μη αναστρέψιμης δυναμικής του, που απειλεί ακόμη και την ανατροπή του δολαρίου ως παγκόσμιας ανταλλακτικής σταθεράς.

Ο Τραμπ από την αρχή της θητείας του, έξω από τον άμεσο οικονομικό πόλεμο που έχει κηρύξει στην Κίνα, προσπαθεί με κάθε τρόπο να αποδυναμώσει την οικονομική συνεργασία των BRICS. Είτε με την πειθώ, είτε με τους υψηλούς δασμούς, αλλά και με υπονομεύσεις . Αυτό φανερώνει άλλωστε κι η τακτική που ακολουθεί για την προσέγγιση με τη Ρωσία για το Ουκρανικό ή το άνοιγμα προς το Ιράν για μία συμφωνία που αφορά τα πυρηνικά του, αλλά και η προσπάθεια, κυρίως με τη μεσολάβηση της Ιταλίας και της νεοφασίστριας πρωθυπουργού της Τζόρτζιας Μελόνι, για να προσελκύσει στη Δύση την Ινδία και δευτερευόντως τα ΗΑΕ. Στον τακτικό αντίποδα εγγράφεται επίσης και η ανήκουστη επίθεση, με τις εξωφρενικές δηλώσεις περί «γενοκτονίας» των λευκών αγροτών στη Νότιο Αφρική, που εξαπέλυσε στον πρόεδρο της χώρας Σίριλ Ραμαφόσα. Βέβαια η Νότια Αφρική είναι μία χώρα που πρωτοστάτησε στην προσαγωγή του μακελλάρη Νετανιάχου στο ΔΠΔ και που επίσης με την κυβέρνηση της οποίας βρίσκεται σε συνεχή διαμάχη ο αγαπημένος του Ίλον Μασκ.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οικονομικοί αναλυτές, αλλά και πολλοί οίκοι της χρηματοπιστωτικής οικονομίας που βλέπουν αναπόφευκτη μια σοβαρή ύφεση στις ΗΠΑ.

Ο Τραμπ γνωρίζει πως οι  BRICS δεν είναι μόνο μία οικονομική συνεργασία, που απλώς ανταποκρίνεται στα παγκόσμια γεγονότα διαμορφώνοντας τρόπους αντιμετώπισής τους στο εσωτερικό του μπλοκ των χωρών που τη συνιστούν. Αντίθετα, το μπλοκ έχει τη δυνατότητα, όπως το έχει αποδείξει στα χρόνια που η δυτική οικονομία κατέρρεε από την κρίση, να δείχνει ανθεκτικότητα και να διαμορφώνει ενεργά τα παγκόσμια γεγονότα. Η χρηματοδότηση υποδομών ύψους άνω των 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Νέας Τράπεζας Ανάπτυξης -από ηλιακά πάρκα στην Ινδία έως αστικές συγκοινωνίες στη Βραζιλία- θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή. Το μπλοκ συζητά τώρα προτάσεις για νέα συστήματα πληρωμών και τεχνολογικές συνεργασίες μεταξύ των κρατών μελών για να αμφισβητήσει την κυριαρχία του δολαρίου και τους περιορισμούς πνευματικής ιδιοκτησίας στην καινοτομία, που προωθούν οι πολυεθνικές για να θησαυρίζουν.

Ιδού γιατί πλέον η ένταξη στους BRICS είναι επίζηλη για πολλές χώρες, ιδίως στον αναπτυσσόμενο κόσμο, οι οποίες επιδιώκουν να απαγκιστρωθούν από την νεο-αποικιακή αντιμετώπισή τους από τις ΗΠΑ και τις δυτικές πολυεθνικές. Το όραμα για μία πολυπαραγοντικη υπερεθνική δομή κι ένα πολυεστιακό σύστημα συναλλαγών, που δε θα βασίζεται στον αποικισμό των οικονομιών, αλλά στη συνέργεια και την αλληλέγγυα ωφέλεια, θέλγει όλο και περισσότερες χώρες. Ιδίως όσο η πολιτική του Τραμπ δημιουργεί καινούργιους κι απρόβλεπτους κυματισμούς, η προσδοκία μίας σταθερότητας σε ένα ελεγχόμενο γεωπολιτικό κι οικονομικό πλαίσιο μοιάζει σα μόνη διέξοδος για πολλές αναδυόμενες οικονομίες.
Για τη φετινή εκ περιτροπής προεδρία των BRICS, ο πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιου «Λούλα» ντα Σίλβα ενόψει της συνόδου της ομάδας στο Ρίο έχει σκιαγραφήσει ένα πολυπαραγοντικό σχέδιο, το οποίο εστιάζεται σε έξι αλληλένδετες προτεραιότητες: την ενίσχυση των παγκόσμιων συστημάτων υγείας, την οικοδόμηση μίας νέας χρηματοοικονομικής αρχιτεκτονικής, την προώθηση της κλιματικής δικαιοσύνης, τη δημιουργία ηθικών πλαισίων για την Τεχνητή Νοημοσύνη, τον επαναπροσδιορισμό των προσεγγίσεων ασφαλείας και την ενίσχυση των θεσμών των BRICS.

Ο Λούλα δεν τα βλέπει αυτά ως ξεχωριστά τεχνικά ζητήματα -αλλά ως μέρη μιας ενιαίας προσπάθειας για τον εκδημοκρατισμό του πολυμερούς αυτού υπερεθνικού συστήματος και για να σφυρηλατηθεί μία εναλλακτική δίοδος για την ανάπτυξη, η οποία θα σέβεται τόσο την ανθρώπινη αξιοπρέπεια όσο και τα οικολογικά όρια. Ο Βραζιλιάνος πρόεδρος μάλιστα προσκάλεσε το Μεξικό, την Κολομβία και την Ουρουγουάη να ενταχθούν στους BRICS, προκειμένου να δημιουργηθεί μία σχεδόν παγκόσμια αμφικτυονία κρατών, όχι πλέον διάσπαρτων, αλλά με κατά το μάλλον ή ήττον κοινό γεωγραφικό χώρο και γεωστρατηγικά συμφέροντα, ώστε η προάσπισή τους να έχει κοινές προοπτικές και αποτελεσματικότητα.

Το ζήτημα όμως είναι εάν ο «οδικός χάρτης» που προτείνει ο Βραζιλιάνος ηγέτης είναι και συμβατός με τις στρατηγικές επιδιώξεις και τα πολιτικο-οικονομικά ήθη των επιμέρους χωρών, που είναι τόσο διαφορετικά μεταξύ τους. Επιπλέον, είναι γεγονός πως οι κανόνες για την εργασία, οι ρυθμίσεις για την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και για τον σεβασμό του περιβάλλοντος, παράγοντες συνδεδεμένοι με τους ρυθμούς ανάπτυξης ορισμένων χωρών -όπως η Κίνα κι η Ινδία, το Ιράν και τα ΗΑΕ- διαφέρουν από το όραμα του Λούλα. Δεν είναι βέβαιο πως ορισμένες χώρες που σε μεγάλο βαθμό έχουν στηρίξει την ανάπτυξή τους στις εσωτερικές ανισότητες και την οικολογική ασυνέπεια θα συνέπλεαν με τους υψηλούς ηθικούς στόχους που προτείνει ο Λούλα, δίχως να υπάρχει ένα παράλληλο σχέδιο για εύρωστη χρηματοδότησή τους προκειμένου να εφαρμόσουν τους περιοριστικούς κανόνες για να επιτευχθεί η επιδιωκόμενη αξιοπρέπεια και η προστασία του περιβάλλοντος. Αυτός άλλωστε ήταν κι ο στόχος της περιοδείας του Λούλα σε Μόσχα και Πεκίνο, για να εξηγήσει τις εναλλακτικές δυνατότητες χρηματοδότησης της ανάπτυξης με τη χρήση της πράσινης ενέργειας, την ενίσχυση των συστημάτων υγείας και τις επενδύσεις στις σπάνιες γαίες και την αγροτική παραγωγή.

Μολονότι οι στόχοι που έχει θέσει επί τάπητος ο Λούλα μοιάζει να είναι μακροπρόθεσμοι ακόμη και η αποκαθήλωση του δολαρίου να μη μοιάζει ακόμη εφικτή, οι BRICS μοιάζουν ετούτη τη στιγμή να είναι η μόνη συγκροτημένη προσπάθεια μέσα στη διεθνή κοινότητα για να ανακόψει την απορρυθμιστική λαίλαπα της πολιτικής του Τραμπ. Εάν τελικά κάποιες από αυτές τις νέες προοπτικές, με εύστοχη ανάλυση και ρεαλιστικές προτάσεις, μπορέσουν στη σύνοδο κορυφής του Λούλα στο Ρίο να γίνουν το εφαλτήριο για έναν νέο δυναμικό πόλο στη νεοαποικιακή πολιτική των πολυεθνικών που ενεργούν στην Ουάσιγκτον  ίσως να μπορούμε πλέον να πούμε πως αχνοσχηματίζεται μια ευκαιρία για πραγματικό παγκόσμιο οικονομικό και γεωστρατηγικό μετασχηματισμό.

Πηγή: ΚΟΣΜΟΔΡΟΜΙΟ