Όταν ο «προοδευτικός» λόγος γίνεται περιφρόνηση
Του Αντώνη Ανδρουλιδάκη *
Καθώς η κριτική στο πρόσωπο της Καρυστιανού πυκνώνει (και) από τις "αριστερές" γραφίδες -με χαρακτηρισμούς όπως «τραμπικό κόμμα», «ακροδεξιά», «εθνικιστές», «ψεκασμένοι», «αντιεμβολιαστές», «γέροντες», «αστρολόγοι» κ.λπ.- αντιλαμβάνεται κανείς την αγωνία της συστημικής ενσωματωμένης "αριστεράς".
Όμως στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για κριτική. Πρόκεται για σύμπτωμα. Και όπως κάθε σύμπτωμα, λέει περισσότερα για αυτόν που το εκφέρει παρά για τον στόχο του.
Σε επίπεδο πολιτικής ψυχολογίας, τέτοιες εκφράσεις δεν αποτελούν αντιπαράθεση θέσεων αλλά αμυντικό μηχανισμό.
Όταν εμφανίζεται μια κοινωνική φωνή που δεν προέρχεται από κόμμα, δεν μιλά με τον καθιερωμένο ιδεολογικό κώδικα, αντλεί νομιμοποίηση από το τραύμα, το πένθος, το ηθικό βάρος, και τον ίδιο τον Λαό, τότε απειλείται η ταυτότητα όσων έχουν μάθει να λειτουργούν ως «διαχειριστές της πολιτικής ορθότητας».
Και βέβαια, η αντίδραση τους δεν είναι διάλογος, αλλά γελοιοποίηση. Γιατί η γελοιοποίηση ακυρώνει χωρίς να απαιτεί σκέψη. Δεν πρόκειται δηλαδή για πολιτική διαφωνία αλλά για ψυχική άμυνα.
Ο χαρακτηρισμός «ακροδεξιά» ή «ψεκασμένη» εδώ δεν λειτουργεί περιγραφικά.
Λειτουργεί μαγικά! Σαν λέξη-ξόρκι που επιτρέπει στον ομιλητή να μην ακούσει τίποτα άλλο.
Στην πολιτική ψυχολογία αυτό ονομάζεται ηθικός πανικός. Όταν ένα φαινόμενο δεν χωρά στα υπάρχοντα σχήματα, βαφτίζεται «επικίνδυνο» ώστε να τεθεί εκτός νομιμότητας.
Οπότε, δεν έχει σημασία τι λέγεται. Σημασία έχει ποιος μιλά χωρίς άδεια. Και έτσι η έννοια της «ακροδεξιάς» γίνεται ψυχικό όπλο.
Σε κοινωνιολογικό επίπεδο, η κριτική αυτή αποκαλύπτει κάτι βαθύτερο. Έναν ταξικό ελιτισμό που ντύνεται με «προοδευτικό» λόγο.
Οι χαρακτηρισμοί «γέροντες», «ψεκασμένοι», «αντιεμβολιαστές» δεν είναι πολιτικοί. Είναι κοινωνικοί. Στοχεύουν στην πνευματικότητα, στο μορφωτικό επίπεδο, στην κοινωνική προέλευση, στην απόσταση από τον αστικό-κοσμοπολίτικο κανόνα.
Το μήνυμα είναι σαφές και το ζήσαμε έντονα στην περίοδο της Πανδημίας. «Αυτοί οι άνθρωποι δεν δικαιούνται λόγο. Δεν ανήκουν στο “εμείς”».
Αλλά αυτό δεν είναι δημοκρατία. Είναι συμβολικός αποκλεισμός.
Είναι ταξικός ελιτισμός με προοδευτικό προσωπείο
Ο λόγος αυτός εκφράζει μια συγκεκριμένη ταυτότητα. Την ευρωπαϊκή, εκσυγχρονιστική περσόνα που έχει μάθει να ταυτίζει τη λογική με την τεχνοκρατία, την πρόοδο με την αποκοπή από τη λαϊκή εμπειρία, την πολιτική με τη διαχείριση, την εθνική ταυτότητα με ό,τι αρνητικό, την πνευματικότητα με την θρησκοληψία.
Και βέβαια όταν η κοινωνία εμφανίζεται όχι ως «target group», αλλά ως υποκείμενο πόνου και απαίτησης, ως το Κοινόν των Πολιτών, τότε αυτή η περσόνα πανικοβάλλεται. Γιατί δεν μπορεί να την ελέγξει.
Η «ευρωπαϊκή περσόνα» που για χρόνια κυριάρχησε φοβάται οτιδήποτε λαϊκό.
Αλλά εν τέλει, γιατί ενοχλεί τόσο το Κίνημα των Τεμπών και συγκεκριμένα η Καρυστιανού, καθώς επιχειρεί να το εκφράσει;
Η ενόχληση δεν αφορά τη θρησκευτικότητα της, τις απόψεις της για την οικογένεια και την πατρίδα ή το ύφος της.
Αφορά το γεγονός ότι η Καρυστιανού δεν ζητά νομιμοποίηση από κόμματα, δεν μιλά με ιδεολογικά σλόγκαν, δεν παίζει στο γνωστό γήπεδο.
Στην πολιτική ψυχολογία αυτό λέγεται απειλή συμβολικής ηγεμονίας.
Όταν κάποιος μιλά με ηθικούς όρους εκεί που άλλοι έχουν συνηθίσει να μιλούν με όρους τακτικής, ειδικά εκεί όπου το ηθικό πλεονέκτημα έχει απωλεσθεί, αυτό προκαλεί αμηχανία και θυμό.
Κι έτσι εμφανίζεται η περιφρόνηση.
Αλλά, ιστορικά, η περιφρόνηση δεν είναι ποτέ σημάδι δύναμης.
Είναι σημάδι ότι κάτι ραγίζει. Όταν ένα σύστημα δεν μπορεί να ενσωματώσει, να απαντήσει, να πείσει, τότε καταφεύγει στον χλευασμό.
Και αυτό είναι πάντα το τελευταίο στάδιο πριν την οριστική απώλεια της ηγεμονίας.
Συμπερασματικά, καθώς τόνοι λάσπης έχουν τοποθετηθεί και πάλι μπροστά στον ανεμιστήρα, η κριτική αυτή δεν υποδεικνύει «τον κίνδυνο της κοινωνίας» από την ακροδεξιά.
Δείχνει τον φόβο των ελίτ απέναντι στην κοινωνία όταν αυτή μιλά χωρίς φίλτρα.
Και ίσως γι’ αυτό η οργή είναι τόσο άγαρμπη.
Γιατί δεν στρέφεται απέναντι σε έναν αντίπαλο.
Στρέφεται απέναντι σε κάτι πιο επικίνδυνο. Σε έναν λαό ζητάει να μιλάει ξανά ως λαός. Σε μια κοινωνία που απαιτεί την είσοδο της στην Πολιτική.
Έχει, πάντως, πολλή "πλάκα" να εγκαλούν για ακροδεξιό λόγο μια γυναίκα που σε ομιλία της στους εκπαιδευτικούς επικαλέστηκε τον... «μεγάλο παιδαγωγό Paulo Freire που μάς θυμίζει κάτι θεμελιώδες: ότι η εκπαίδευση δεν είναι ουδέτερη. Ή λυτρώνει, ή υποτάσσει. Κι εδώ ακριβώς βρίσκεται το δικό σας έργο. Να μετατρέπετε την αίθουσα σε χώρο απελευθέρωσης, όχι αποστήθισης· σε χώρο όπου το παιδί δεν μαθαίνει τι να σκέφτεται, αλλά πώς να σκέφτεται και κυρίως πώς να νιώθει και πώς να σχετίζεται με ευθύνη».
Κι έχει ακόμη περισσότερο "πλάκα" να εγκαλούν για ακροδεξιό λόγο μια γυναίκα που έκλεισε κάποια άλλη ομιλία της με τους στίχους του Γιάννη Νεγρεπόντη
«Μην πεις ποτέ, πως είναι αργά να ξαναρχίσεις
Πως ξέκοψες, μην πεις απ' τη ζωή
Όταν υπάρχουν τόσοι γύρω που μαζί τους
Τον κόσμο απ' την αρχή θα ξαναχτίσεις»
Καταλαβαίνουμε δηλαδή πολύ καλά τον ηθικό πανικό τους!
* Αναπτυξιακός & Κοινωνικός Ψυχολόγος, Διδάσκων Ψυχολογίας Πανεπιστημίου Neapolis.
Πηγή: social media
Πηγή: social media
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου