Του Γιάννη Σιώτου *

Ο πλανήτης «κάθεται» πάνω σε μια δημοσιονομική βόμβα, η οποία, όταν εκραγεί, θα προκαλέσει συνεχείς οικονομικές κρίσεις. Πώς, όμως, θα επιμεριστεί αυτό το κόστος; Ποιοι θα πληρώσουν τον λογαριασμό; Οι ελίτ ή η μεσαία τάξη και τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα;

Για πολλούς, η αλλαγή του κλίματος εξακολουθεί να μοιάζει με ένα ζήτημα πολύ απομακρυσμένο από την καθημερινή ζωή για να φτάσει στο επίπεδο του επείγοντος. Αλλά η αλλαγή του κλίματος δεν είναι πρόβλημα κάποιου άλλου.

Είναι ένα ζήτημα με οξείες και χρόνιες επιπτώσεις, αισθητές σε ολόκληρο τον κόσμο, που δεν θα επηρεάσει μόνο τις συνθήκες της ζωής και το ανάγλυφο του πλανήτη, αλλά θα δημιουργήσει ένα νέο οικονομικό περιβάλλον, η διαχείριση του οποίου θα καθορίσει τον πολιτικό χάρτη της διακυβέρνησης.

Η άνοδος της θερμοκρασίας, οι ξηρασίες, οι πλημμύρες, τα έντονα καιρικά φαινόμενα, η ερημοποίηση και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας θα οδηγήσουν σε νέες δημοσιονομικές προτεραιότητες και θα απαιτήσουν τεράστιες επενδύσεις προκειμένου η παγκόσμια παραγωγή να προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον.

Η οικονομική πτυχή της κλιματικής κρίσης έχει υποτιμηθεί καθώς –προς το παρόν τουλάχιστον– ελάχιστα έχουν ειπωθεί για τις τεράστιες δαπάνες που θα απαιτηθούν είτε για την κατασκευή νέων υποδομών προσαρμοσμένων και ανθεκτικών στα έντονα καιρικά φαινόμενα είτε για την προσαρμογή της παραγωγής στα νέα κλιματικά δεδομένα. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια υπόθεση τρισεκατομμυρίων δολαρίων, που αναδεικνύει νέες πολιτικές προτεραιότητες και διλήμματα, ενώ στο βάθος αχνοφαίνεται η προοπτική η ανισότητα να πάρει ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις.

Ενώ όλοι μιλούν για φυσικές καταστροφές, κανείς δεν αναφέρεται στον τρόπο που θα κατανεμηθεί το κολοσσιαίο οικονομικό κόστος στις υποδομές. Για παράδειγμα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, το συνολικό κόστος των καταιγίδων και άλλων καταστάσεων έκτακτης ανάγκης που σχετίζονται με τον καιρό το 2017 ήταν 300 δισ. δολάρια.

Η Κίνα, για να αντιμετωπίσει τις πλημμύρες σε μέρη όπως η Σανγκάη, έχει ξεκινήσει μια πρωτοβουλία «πόλεων σφουγγαριών», για να ενισχύσει τη φυσική αποστράγγιση. Για τον σκοπό αυτό έχει επενδύσει 12 δισ. δολάρια, αλλά το συνολικό κόστος εκτιμάται σε εκατοντάδες δισ. δολάρια. Επίσης, για να αντιμετωπίσει το επερχόμενο κύμα λειψυδρίας, έχει ξεκινήσει μια σειρά έργων υποδομής. Μόνο ένα από αυτά, που αφορά τη μεταφορά νερού από τον νότο προς τον βορρά, έχει ήδη κοστίσει τουλάχιστον 48 δισ. δολάρια.

Με δεδομένο ότι τα επόμενα χρόνια οι παγκόσμιες ανάγκες είτε για νέες υποδομές είτε για αποκατάσταση των ήδη υφισταμένων θα αυξάνονται με εκθετικούς ρυθμούς, τότε εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι ο πλανήτης «κάθεται» πάνω σε μια δημοσιονομική βόμβα, η οποία, όταν εκραγεί, θα προκαλέσει συνεχείς οικονομικές κρίσεις. Πώς, όμως, θα επιμεριστεί αυτό το κόστος; Ποιοι θα πληρώσουν τον λογαριασμό; Οι ελίτ ή η μεσαία τάξη και τα χαμηλά εισοδηματικά στρώματα;

Επίσης, κανείς δεν θίγει το τεράστιο οικονομικό κόστος που θα έχουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης από το νέο κλιματικό περιβάλλον, το οποίο ευνοεί είτε την εμφάνιση νέων ασθενειών είτε την έξαρση ήδη υφισταμένων. Η αιθάλη, το όζον και τα θειικά και νιτρικά, είναι οι ρυπαντές που, σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας, είναι υπεύθυνοι για επτά εκατομμύρια θανάτους τον χρόνο.

Στις δεκαετίες που έρχονται, οι λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού, ο καρκίνος του πνεύμονα, οι καρδιακές παθήσεις, τα εγκεφαλικά επεισόδια και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια θα αυξηθούν. Ταυτόχρονα, ο συνδυασμός θερμότητας και υγρασίας, που είναι ιδιαίτερα θανατηφόρος, θα ενταθεί με ολέθριες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, οι ασθένειες που μεταφέρονται από έντομα-φορείς μοιάζει πιο πιθανό να πολλαπλασιαστούν, καθώς επεκτείνονται τα ενδιαιτήματα των κουνουπιών.

Τι σημαίνει αυτό; Οι δαπάνες κοινωνικής ασφάλισης θα εκτιναχθούν και το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης σε όλο τον κόσμο θα κληθεί να αντιμετωπίσει ένα τεράστιο οικονομικό σοκ.

Τι λύσεις θα προτείνουν και θα επιβάλουν οι πολιτικές ηγεσίες; Τη συρρίκνωση των καλύψεων; Την εκχώρηση μέρους ή του συνόλου των υπηρεσιών υγείας και συνταξιοδοτικής κάλυψης στον ιδιωτικό τομέα; Προς το παρόν, κανείς δεν είναι διατεθειμένος να ανοίξει το θέμα και να προτείνει λύσεις.

Πάντως, έχοντας κατά νου την επίθεση που δέχεται ο δημόσιος χαρακτήρας της κοινωνικής ασφάλισης, η πιο πιθανή εξέλιξη είναι οι ανήμποροι να αφεθούν στη... μοίρα τους. Δηλαδή μιλάμε για ένα μέλλον το οποίο θα παραπέμπει σε κοινωνική ζούγκλα.

Ενα άλλο μείζον θέμα που θα προκύψει από την κλιματική αλλαγή αφορά την παγκόσμια γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή. Οι περισσότεροι αναλυτές αναφέρονται στην αύξηση των τιμών των τροφίμων που θα προκληθεί. Αυτή είναι η μία όψη του προβλήματος.

Η άλλη, η αθέατη, είναι ο σχεδόν ολοκληρωτικός έλεγχος της παγκόσμιας αγοράς τροφίμων από τις πολυεθνικές. Τι σχέση μπορεί να έχουν οι πολυεθνικές με μια μελλοντική διατροφική κρίση που θα προκληθεί από την κλιματική αλλαγή;

Μόνο οι πολυεθνικοί κολοσσοί και τα funds με την απρόσκοπτη πρόσβαση στο τραπεζικό σύστημα μπορούν να χρηματοδοτήσουν τις τεράστιες επενδύσεις που απαιτούνται προκειμένου να προσαρμοστεί η γεωργία και η κτηνοτροφία στα νέα δεδομένα. Οι αλλαγές αφορούν όλο το φάσμα της διατροφικής παραγωγής: από τη μετακίνηση σε περιοχές που έχουν πληγεί λιγότερο από την αύξηση της θερμοκρασίας, μέχρι την έρευνα για την ανακάλυψη νέων μεθόδων παραγωγής.