Οι εξελίξεις στη Λιβύη προάγγελος νέων παζαριών στην Αν. Μεσόγειο;


Του Γιάννη Χουβαρδά *

Η υποχώρηση του “Λιβυκού Εθνικού Στρατού (LNA)” του στρατάρχη Haftar από τα προάστια της Τρίπολης και η προώθηση των πολιτοφυλακών της διεθνώς αναγνωρισμένης “Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (GNA)” της Λιβύης ως τις στρατηγικής σημασίας πόλεις Sirte & Al-Jufra, οδήγησε σε νέα συνεννόηση Ρωσίας (σύμμαχος LNA)-Τουρκίας (σύμμαχος GNA) στην Άγκυρα στις 22/7. Εκεί οι δύο χώρες δεσμεύτηκαν στην επίτευξη ανακωχής και στην προώθηση του ενδολιβυκού διαλόγου στο πλαίσιο της “Διαδικασίας του Βερολίνου”. Προηγήθηκε στις 15/7 επικοινωνία Trump (ευμενής ουδετερότητα προς GNA)-Erdogan, στην οποία συμφωνήθηκε να εργαστούν για τη σταθερότητα στη Λιβύη. Έτσι στις 21/8 ο Πρωθυπουργός της GNA Sarraj και ο Πρόεδρος του “Λιβυκού Κοινοβουλίου” (LNA) Saleh κήρυξαν εκεχειρία, ζητώντας:

  • Την επανέναρξη των Λιβυκών πετρελαϊκών εξαγωγών (τις διέκοψε ο LNA το Γενάρη).
  • Το σχηματισμό νέου Προεδρικού Συμβουλίου με προσωρινή έδρα τη Sirte.
  • Την από κοινού ανάπτυξη των δυνάμεων της GNA και του LNA στη Sirte.
  • Τη διεξαγωγή κοινοβουλευτικών και προεδρικών εκλογών τον Μάρτιο του 2021.

Η εκεχειρία έγινε δεκτή και από το Haftar, παρότι αρχικά την απέρριψε. Ακολούθως στις 7-9/9 στο Montreux της Ελβετίας εκπρόσωποι των Λιβυκών παρατάξεων, υπό την εποπτεία της “Αποστολής του ΟΗΕ για την Υποστήριξης της Λιβύης”  εξειδίκευσαν τo πλαίσιο της, στοχεύοντας στη διεξαγωγή εκλογών σε 18 μήνες. Αντίστοιχα συζήτησαν στις 6-10/9 στη Bouznika του Μαρόκο αντιπρόσωποι του “Λιβυκού Κοινοβουλίου” και του “Κρατικού Συμβουλίου της Λιβύης” (GNA) στα πλαίσια του “Λιβυκού διαλόγου”, ενώ νέο ραντεβού δόθηκε για τη 01/10. Μάλιστα για την προετοιμασία του, αντιπροσωπίες τους συναντήθηκαν στη Hurghada της Αιγύπτου στις 28-29/9, συμφωνώντας στην ανταλλαγή κρατουμένων και στη διάνοιξη διαδρομών σύνδεσης των περιοχών ελέγχου τους. Τέλος στις 18/9 στο Sochi της Ρωσίας ο αν. Πρωθ. της GNA Maiteeq συμφώνησε με τον υιό Haftar στην επανεκκίνηση των Λιβυκών πετρελαϊκών εξαγωγών, κατόπιν δέσμευσης τους για τη δημιουργία κοινά αποδεκτού μηχανισμού διαμοιρασμού των εσόδων. Συνακόλουθα στις 28/9 ορισμένοι τερματικοί σταθμοί της χώρας ήταν έτοιμοι να υποδεχτούν τάνκερ.

Οι παραπάνω διεργασίες συμβαδίζουν με την πορεία των ρωσοτουρκικών διαβουλεύσεων, οι οποίες συνεχίστηκαν σε τεχνικό επίπεδο στην Άγκυρα στις 15-16/9, και τις οποίες εξήρε ο Ρώσος υπ. Εξ. Lavrov στις 23/9. Μάλιστα οι δύο χώρες χαιρέτησαν το “διάλογο” στο Μαρόκο, ενώ της συμφωνίας του Sochi προηγήθηκε επίσκεψη του Maiteeq στην Άγκυρα στις 15/9. Αντίστοιχα το Λυβικό διάλογο στηρίζουν όλες οι παγκόσμιες και σημαντικές περιφερειακές δυνάμεις, με τη Γερμανία να επικροτεί τις συνομιλίες στο Montreux, θυμίζοντας το ρόλο της ΕΕ στην έναρξη της “διαδικασίας του Βερολίνου’. Ωστόσο ο ανταγωνισμός τους στη Λιβύη παραμένει. Χαρακτηριστικό είναι το «μπλοκάρισμα» της έκθεσης επιτροπής του ΟΗΕ, στην οποία ηγείται η Γερμανία, από Ρωσία-Κίνα στο Σ.Α, στην οποία καταγγέλλεται η παραβίαση του εμπάργκο όπλων προς τον LNA από Ρωσία-Ιορδανία-ΗΑΕ. Αντίστοιχα ενδεικτική είναι η απόφαση Αμερικανικού δικαστή να απορρίψει αίτημα των δικηγόρων του Haftar για ακύρωση του ενδεχομένου παραπομπής του σε δίκη, κατόπιν καταγγελιών για διάπραξη εγκλημάτων πολέμου εκ μέρους του.

Αυτές οι εξελίξεις δείχνουν ότι η Τουρκία αναγνωρίζεται από ΗΠΑ-Γερμανία ως κύριος παράγοντας ανάσχεσης της Ρωσίας στη Λιβύη. Άλλωστε η δράση της εκεί, χάριν της οποίας αντιστράφηκε ο ρους του πολέμου, μάλλον εξελίχθηκε σε συνεννόηση μαζί τους. Παράλληλα επιβεβαιώνεται ότι η Μόσχα ανέχεται-προτιμά την Άγκυρα ως βασικό ανταγωνιστή-συνομιλητή στην Αφρικανική χώρα, ενώ αναδεικνύεται και η πρόθεση των παγκόσμιων δυνάμεων να αποτρέψουν την κλιμάκωση της σύγκρουσης, μάλλον διότι επενδύουν στο «πάγωμα» της και στη προώθηση των συνομιλιών για την εξυπηρέτηση των ιμπεριαλιστικών τους συμφερόντων σε αυτή τη συγκυρία. Τέλος αποτυπώνεται η διάθεση της Τουρκίας να ακολουθήσει τις επιθυμίες τους, δεχόμενη τη διακοπή της προέλασης των πολιτοφυλακών της GNA. Έτσι η Άγκυρα στρέφεται στη διπλωματία, ευελπιστώντας ότι η διάθεση των ΗΠΑ-Γερμανίας να περιορίσουν τη Ρωσία, αλλά και η επιλογή της τελευταίας να μιλά μαζί της, θα πολλαπλασιάσουν τη διαπραγματευτική της ισχύ.

Την ίδια ώρα η Τουρκία αυξάνει σταθερά το αποτύπωμα της στη Λιβύη. Στις 13/8 υπέγραψε με τη GNA μνημόνιο για την υλοποίηση αναπτυξιακών project στη χώρα, το οποίο τέθηκε σε εφαρμογή στις 15/9. Αντίστοιχα στις 17/8 η GNA υπέγραψε με την Τουρκία και το Κατάρ συμφωνία, ώστε να της παρασχεθεί βοήθεια στην αναβάθμιση των στρατιωτικών της ικανοτήτων, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή στις 20/9, όπως δήλωσε ο  Λίβυος υπ. Αμ. Namrush. Ο ίδιος στις 28/9 επανέλαβε την πρόθεση του να αναβαθμίσει τη συνεργασία με την Τουρκία και σε  άλλους τομείς. Πρόσθετα στις 31/8 υπεγράφη μνημόνιο μεταξύ των δύο Κεντρικών Τραπεζών των δύο χωρών. Τέλος ο Τούρκος υπ. Εν. Donmaz δήλωσε στις 28/9 ότι Τούρκοι επενδυτές συμφωνήσαν να εγκαταστήσουν στη Λιβύη σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής. Χαρακτηριστικό επίσης δείγμα της Τουρκικής επιρροής στη GNA είναι η «παρέλαση» στην Τουρκία το προηγούμενο διάστημα, του Kabir διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας της Λιβύης, του Bashagha υπ. Εσ, του Mishri επικεφαλής του Κρατικού Συμβουλίου, του Maiteeq αν. Πρωθ. και του Sarraj.

Η συγκεκριμένη πραγματικότητα δύσκολα θα διαταραχθεί από την απόπειρα προσώπων της Λιβυκής σύγκρουσης να εκμεταλλευτούν την εκεχειρία, προκειμένου να βελτιώσουν τη θέση τους εντός των αντιμαχόμενων παρατάξεων τους. Αυτή η διαδικασία συνοδεύεται από διαδηλώσεις, ενώ σε αυτή εμπλέκονται και ξένες δυνάμεις.

Στα πλαίσια της στις 14/9 η μη αναγνωρισμένη κυβέρνηση του Tobruk (LNA) υπέβαλε την παραίτηση της, ενώ την επομένη και ο Sarraj διακήρυξε αντίστοιχες προθέσεις. Συνακόλουθα στη Βεγγάζη, de facto πρωτεύουσα της Αν. Λιβύης που ελέγχεται από τον LNA, φαίνεται να ενισχύει τη θέση του o Saleh, τον οποίο δείχνει να προωθεί η Ρωσία και να ανέχεται η Τουρκία. Αντίστοιχα στη Δυτ. Λιβύη, την οποία ελέγχει η GNA από την Τρίπολη, η ισχύς, σύμφωνα με την AL-MONITOR, φαίνεται να μετατοπίζεται από τον Sarraj προς τους Bashagha, Maiteeq και Mishri, οι οποίοι επίσης  έχουν ουσιαστικούς και βαθύς δεσμούς με την Τουρκία. Μάλιστα ο Bashagha και ο Maiteeq προέρχονται από την Τουρκική μειονότητα της Λιβύης, ενώ ο Bashagha και ο Mishri έχουν σχέσεις με τη “Μουσουλμανική Αδελφότητα”. Παρόλα αυτά ως εκλεκτός της Άγκυρας παρουσιάζεται ο Bashagha, ενώ ο Maiteeq παρουσιάζεται να έχει διασυνδέσεις με τη Μόσχα.

Συνεπώς η δήλωση του υπ. Εξ. της GNA, Siala, ότι πρόκειται να διαπραγματευτεί την οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών της Λιβύης με Ελλάδα-Μάλτα, χρειάζεται να ιδωθεί υπό το πρίσμα 1) της αναγνώρισης της Τουρκίας από ΗΠΑ-Γερμανία ως το βασικό παράγοντα ανάσχεσης της Ρωσίας στη Λιβύη, 2) του πολλαπλασιασμού της Τουρκικής επιρροής στη GNA, η οποία μετέχει από ισχυρή θέση στη Λιβυκή “ειρηνευτική διαδικασία” και 3) των ισχυρών δεσμών που έχουν με την Άγκυρα «οι δελφίνοι» της εξουσίας στην Τρίπολη. Παράλληλα 4) η επανεκκίνηση του ελληνοτουρκικού διαλόγου, τον οποίο θέλουν να δουν να καταλήγει σε συμβιβασμό όλοι οι ισχυροί παράγοντες του ευρωατλαντικού συνασπισμού (ΝΑΤΟ-ΕΕ), ανάμεσα τους και η Γαλλία, δεν πρέπει να αγνοηθεί. Το ίδιο ισχύει και 5) για το «σεβασμό» που επέδειξε το Oruc Reis στην περιοχή που οριοθέτησαν ΑΟΖ Ελλάδα-Αίγυπτος. Το γεγονός αυτό «στέλνει μήνυμα» σε Ελλάδα-ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ-Γαλλία-Γερμανία, ότι η Άγκυρα είναι διατεθειμένη να διαπραγματευτεί τη θαλάσσια περιοχή Ρόδος-Κρήτη, την οποία περιλαμβάνει το Τουρκολυβικό μνημόνιο. Πρόσθετα πρέπει να ληφθεί υπόψιν και 6) η συνέχεια της δήλωσης του Λύβιου υπουργού, ότι θα εισέλθει στη διαπραγμάτευση για να υπερασπιστεί τα συμφέροντα του Λιβυκού κράτους, όπως και ότι δεν έθεσε θέμα  αμφισβήτησης του Τουρκολυβικού μνημονίου. Τέλος η αναφορά του (αν έγινε) στο Διεθνές Δίκαιο χρειάζεται να επεξεργαστεί, 7) έχοντας κατά νου πως αναφορές σε αυτό κάνει και η Τουρκία, αλλά και ότι η προσέγγιση των ΗΠΑ-Γερμανίας-ΕΕ σε αυτό, τους επιτρέπει να μιλούν για “αμφισβητούμενα ύδατα”.        

Σε αυτά τα πλαίσια η συγκεκριμένη δήλωση ίσως αποσκοπεί να προκαλέσει τη συζήτηση γύρω από το ενδεχόμενο μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας-Λιβύης, στα πρότυπα της συμφωνίας Ελλάδας-Αιγύπτου. Σε μια τέτοια διαπραγμάτευση αυτόματα θα τεθεί ζήτημα διατήρησης του Τουρκολυβικού συμφώνου, εφόσον εξαιρεθούν οι περιοχές που οριοθετούνται απ’ αυτό, ενώ θα βελτιωθούν και οι όροι μιας ενδεχόμενης επιβίωσης του, καθώς θα εκκινήσει από τη θέση ότι η Γαύδος δικαιούται μειωμένη ΑΟΖ. Συνακόλουθα θα ήταν καλοδεχούμενη από την Τουρκία. Ως εκ τούτου δε μπορεί να αποκλειστεί η υπόθεση η δήλωση του Λίβυου υπουργού να έγινε επιτηδευμένα και με σκεπτικό να προσελκύσει στην όλη ιδέα τους ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ, δεδομένης της βιασύνης τους να καταλήξει ένας συμβιβασμός μεταξύ των συμμάχων τους στην Αν. Μεσόγειο και της αντίληψης που έχουν για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών (συνδιαχείριση και συνεκμετάλλευση).    

* PhD© Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμονας

Πηγή: militaire.gr

Δρόμος ανοιχτός

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου