Από το ξέσπασμα της πανδημίας της Covid-19 στην Ελλάδα ήταν φανερή η πρόθεση της κυβέρνησης της ΝΔ να υποκαταγράψει τη διασπορά του κορονοϊού στα επίσημα στατιστικά στοιχεία, παραβαίνοντας τις σχετικές οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και παραγνωρίζοντας τη διεθνή πρακτική που είχε αρχίσει ήδη να αποδίδει καρπούς σε πάρα πολλές χώρες ξεκινώντας από την κοιτίδα της εξάπλωσης, την Άπω Ανατολή (Κίνα, Ταϊβάν, Σιγκαπούρη, Νότια Κορέα κ.α.). Η διαμόρφωση αυτής της πλαστής και ψευδούς εικόνας, ακόμη και αν δεν ομολογείται από τα επίσημα κυβερνητικά χείλη, φιλοτεχνήθηκε προκειμένου να μην τρωθεί το τουριστικό “θαύμα” της Ελλάδας που παραμένει μία από τις πιο εξαρτημένες οικονομικά χώρες του κόσμου από την τουριστική κινητικότητα, επισκεψιμότητα και κατανάλωση, με αποτέλεσμα το 20-22% του ΑΕΠ να βασίζεται στα πήλινα πόδια του τουρισμού.

Πυλώνας αυτής της κυβερνητικής τακτικής ήταν η σκόπιμη “αδυναμία” διεξαγωγής μαζικών και αντιπροσωπευτικών τεστ, μοριακών εκείνην την περίοδο, στον γενικό πληθυσμό και στις διαδικασίες ιχνηλάτησης, “αδυναμία” που πήρε και ψευδώνυμα “επιστημονικό” κύρος από τα χείλη του επικεφαλής της επιτροπής εμπειρογνωμόνων, Σωτήρη Τσιόδρα, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει “αχρείαστη σπατάλη” τα μαζικά τεστ. Παράλληλα, ο ιδιωτικός τομέας υγείας στην Ελλάδα, που έχει υποκαταστήσει πλήρως ένα μηδέποτε ορθά σχεδιασμένο και υλοποιημένο σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας, υπερκοστολόγησε τα μοριακά τεστ, όταν και όπως τα προμηθεύτηκε. Ενώ στην Ευρώπη το μέσο κόστος διενέργειας ενός μοριακού τεστ δεν ξεπερνούσε τα 60 ευρώ την άνοιξη του 2020, στην Ελλάδα, υπήρχαν τιμοκατάλογοι στα ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα που ξεκινούσαν από τα 120 και έφταναν τα 320 ευρώ για ένα και μόνο μοριακό τεστ.

Φωτεινή εξαίρεση στον ευρωπαϊκό κανόνα ήταν η Ιατρική Σχολή και η πόλη του Γκρόνιγκεν στην Ολλανδία που ακολούθησαν πιστά τις οδηγίες και τις παραινέσεις του καθηγητή λοιμωξιολογίας και επιδημιολογίας, Άλεξ Φρίντριχ για κοινή οικονομική και χρηματοδοτική καταρχάς συμπόρευση δήμου, πανεπιστημιακών εργαστηρίων και εργοδοτικών ενώσεων, ώστε να γίνουν μαζικά τεστ αποκάλυψης της πραγματικής διασποράς του ιού στην κοινότητα με το ελάχιστο κόστος για τους εργαζόμενους και την κοινωνία. Η σύμπραξη αυτή οδήγησε στην τιμολόγηση του μοριακού τεστ στα 20 ευρώ και μερικές εβδομάδες αργότερα, στα 11 ευρώ για κάθε ενδιαφερόμενο ήδη από τον Μάρτιο του 2020, ενώ η πόλη έχει τον μικρότερο αριθμό κρουσμάτων (29.094) και νεκρών (223) αναλογικά με τον πληθυσμό της (614.000) σε ολόκληρη την Ολλανδία και ουδέποτε κατέφυγε σε τοπικό λοκντάουν μέχρι την κήρυξη του πρώτου πραγματικά πανεθνικού στις 16 του περασμένου Δεκεμβρίου.

Ανοίγοντας την οπτική μας γωνία, σε χώρες όπως η Κούβα και η Νέα Ζηλανδία, η επιτυχία των αλλεπάλληλων λοκντάουν περιορισμένης διαβάθμισης δεν βασίστηκε τόσο στα περιοριστικά μέτρα υποχρεωτικής κοινωνικής αποστασιοποίησης, διακοπής επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, όπως στην εστίαση και εγκλεισμού των κατοίκων στα σπίτια τους, όσο στο door to door testing (λήψη δειγμάτων για τεστ από πόρτα σε πόρτα) στις αστικές περιοχές της Αβάνας και του Όκλαντ αντίστοιχα. Η προληπτική αυτή τακτική οδήγησε στην πραγματική και όχι απλώς στατιστική ή “βαριά” αποτύπωση της διασποράς του κορονοϊού στις πιο πυκνοκατοικημένες και συνάμα οικονομικά δραστήριες πόλεις και περιοχές των δύο χωρών, για να ακολουθήσουν στοχευμένες καραντίνες, όπου και όταν χρειαζόταν σε όσους ασθενείς νοσηλεύτηκαν κατ’ οίκον ή σε κέντρα υγείας και κλινικές Covid-19 για τις επόμενες δεκατέσσερις ημέρες.

Από τις αρχές του Μαΐου του 2020, όταν επανεκκίνησαν οι περισσότερες οικονομικές δραστηριότητες και οι διεθνείς μεταφορές στην Ευρώπη, στα αεροδρόμια όπως εκείνο του Σίπχολ στο Άμστερνταμ, έκαναν την πρώτη εμφάνιση τους και οι ομάδες εξέτασης με rapid tests προκειμένου κανένας επιβάτης και ταξιδιώτης να μην επιτρέπεται να μπει σε πτήση ή να βγει από τους χώρους του αεροδρομίου χωρίς να έχει εξεταστεί για τον κορονοϊό. Φυσικά, ο τρόπος εξέτασης με rapid test μπορεί να ήταν σύντομος, τα αποτελέσματα έβγαιναν μέσα σε 35-45 λεπτά της ώρας, αλλά η αξιοπιστία του σε σχέση με τους έχοντες ήπια συμπτώματα ή τους λεγόμενους ασυμπτωματικούς και αργότερα στους νοσούντες από τις διαδοχικές μεταλλάξεις του ιού ήταν σαφώς μικρότερη από τα μοριακά τεστ. Πάντως, η ευχέρεια διεξαγωγής μαζικών τεστ και με rapid έλυσε τα χέρια σε μεγάλο βαθμό και των συστημάτων υγείας και των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, αφενός για να ξεκινήσουν ξανά αρκετές δραστηριότητες που πλέον σχετίζονταν κατά τους θερινούς μήνες κυρίως με τον τουρισμό και αφετέρου για να έχουν μια καλύτερη και πληρέστερη εικόνα της διασποράς του κορονοϊού.

Στο ίδιο πλαίσιο και από το περασμένο καλοκαίρι, πρώτα στην Ιταλία έκαναν την εμφάνιση τους τα λεγόμενα κιτ, τα πακέτα διενέργειας τεστ στο σπίτι (self testing) ως επιπρόσθετο και επικουρικό μέτρο στην καταπολέμηση της πανδημίας στο πεδίο της πρόληψης και της διάγνωσης. Τα self tests είναι παραλλαγή των rapid και βασίζονται σε δείγμα από τη μύτη και το σάλιο του αυτοεξεταζόμενου, ενώ η αξιοπιστία τους κυμαίνεται στα ίδια, συγκριτικά χαμηλά σε σχέση με τα μοριακά, επίπεδα (65-70%%, 50% για ασυμπτωματικούς, κάτω από 60% για τις κυρίαρχες μεταλλάξεις στην Ευρώπη). Σύντομα κιτ για self testing έκαναν την εμφάνιση τους στα φυσικά και ηλεκτρονικά καταστήματα σουπερμάρκετ και φαρμακείων της Βρετανίας, ενώ εδώ και έξι εβδομάδες τα ίδια κιτ έχουν διατεθεί και σε μεγάλο βαθμό εξαφανιστεί από τα ράφια καταστημάτων στη Γερμανία και την Ολλανδία.

Οι τιμές κάθε κιτ που ανάλογα με την εταιρεία περιέχει και διαφορετικό αριθμό τεστ αυτοεξέτασης κυμαίνονται από τα 20 έως τα 25 ευρώ για τρία έως πέντε τεστ σε κάθε πακέτο. Με άλλα λόγια, το κάθε τεστ κοστίζει άλλοτε μόλις 4 και άλλοτε έως 7 ή 8 ευρώ. Το μήνυμα προς καταναλωτές και εξεταζόμενους όμως παραμένει σαφές : το μοριακό τεστ σε κέντρο υγείας και διαγνωστικό κέντρο Covid-19 παραμένει η πιο αξιόπιστη και επιθυμητή μέθοδος διάγνωσης και πρόληψης, πάντα με τις οδηγίες και τις κατευθύνσεις του εντεταλμένου οικογενειακού γιατρού στο σύστημα πρωτοβάθμιας φροντίδας, εξού και σε χώρες όπως η Γερμανία και η Σλοβενία, τα τεστ αυτά διεξάγονται δωρεάν ή με πολύ χαμηλό αντίτιμο συμμετοχής κατά τα πρότυπα που πρώτη θέσπισε η ολλανδική πόλη του Γκρόνιγκεν.

Οι συγκρίσεις με την Ελλάδα που τάχα “πρώτη φέρνει τα self tests και μάλιστα δωρεάν” είναι αδυσώπητες και συντριπτικές. Ακόμη και τούτη την κρίσιμη ώρα του απόλυτου εκτροχιασμού της πανδημίας που έχει ανεβάσει τη χώρα στη θλιβερή και αποκρουστική πρωτιά των θανάτων από Covid-19 σε σχέση με τα διαπιστωμένα κρούσματα (19 Μαρτίου, το 3,16% των διαπιστωμένων ασθενών πεθαίνει στην Ελλάδα έναντι 3,13% της Ιταλίας και 2,94% της Βρετανίας ή του 1,36% της Ολλανδίας), η κυβέρνηση της ΝΔ πουλάει επικοινωνιακά φύκια για μεταξωτές κορδέλες μεταθέτοντας εκ νέου όλα τα βάρη και όλες τις ευθύνες για τις δραματικές εξελίξεις στις πλάτες των πολιτών και μάλιστα με μία “δωρεάν” επικοινωνιακή μεθόδευση που εντέλει ως ιατρική πράξη εκτελεσμένη από φαρμακοποιό θα στοιχίζει 15 ευρώ, δηλαδή τρεις ή δύο φορές περισσότερο από ό,τι στην Ευρώπη.

Το self testing είναι η νέα και αποτυχημένη και κοστοβόρα “ατομική ευθύνη” σε συσκευασία τριών ή πέντε (αναξιόπιστων) τεστ. Οι ίδιες οι οδηγίες που κυκλοφόρησε ο ΕΟΔΥ και παρουσίασε ο υφυπουργός στον πρωθυπουργό, Άκης Σκέρτσος κατά προτεραιότητα στα social media, βρίθουν αντιφάσεων και λογικών χασμάτων. Πιο χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα όπου αναφέρεται πως, αν και τα self tests είναι κατά την κυβέρνηση και τον ΕΟΔΥ “αξιόπιστα” κατά 93-95%, χρειάζεται επιπλέον και δεύτερο τεστ (μάλλον μοριακό υπονοείται) σε δομή υγείας για να διαπιστωθεί αν όντως ο αυτοεξεταζόμενος είναι θετικός στον κορονοϊό και επομένως και μεταξύ άλλων να διεκδικήσει τη δυνατότητα αποχής του από την εργασία και παραμονής του σε καραντίνα. Αν το ποσοστό αξιοπιστίας είναι τόσο υψηλό, δηλαδή απόλυτο, τότε το δεύτερο τεστ, τι το χρειαζόμαστε; Στο εξωτερικό είναι πολύ σαφείς η πληροφόρηση και η προτροπή: η αξιοπιστία του self testing είναι συγκριτικά μικρή, η μοριακή εξέταση έχει προτεραιότητα, αλλά έχει καταστεί πλέον και εξαιρετικά προσιτή, οικονομικά και οργανωτικά, στο δίκτυο πρωτοβάθμιας φροντίδας για ασθενείς με Covid-19.

Η κυβέρνηση της ΝΔ δεν έχει διδαχθεί τίποτα από την καταστροφική πορεία της πανδημίας στην Ελλάδα και συνεχίζει να εμπαίζει την κοινωνία και να παίζει με τα νεύρα των υγειονομικών ειδικά στο Εθνικό Σύστημα Υγείας. Το αφήγημα της “ατομικής ευθύνης” έχει καεί προ πολλού. Ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά πρότυπα, τα self tests μόνο επικουρικά και σε πρώτη φάση εξίσου φθηνά ως προς την τιμή αγοράς τους, θα μπορούσαν να έχουν κάποιον (διαπιστωμένα, αναξιόπιστο) ρόλο στην αποκάλυψη της πραγματικής διασποράς του κορονοϊού στην κοινότητα. Η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, η διεξαγωγή μαζικών μοριακών τεστ και η επιστράτευση των ιδιωτών γιατρών σε παράλληλη κίνηση με την επίταξη του συνόλου του ιδιωτικού τομέα υγείας στην Ελλάδα θα μπορούσαν να έχουν καίριο και ουσιαστικό ρόλο στον πόλεμο με την Covid-19. Προτού να είναι πάρα πολύ αργά και η χώρα θρηνήσει περισσότερους νεκρούς σε ένα κοινωνικά και οικονομικά έρημο και κατεστραμμένο τοπίο εξαιτίας των αλλοπρόσαλλων και επικίνδυνων αποφάσεων της κυβέρνησης της ΝΔ.