Τα χημικά στοιχεία που είναι γνωστά ως σπάνιες γαίες εντοπίζονται κυρίως στην Κίνα, την Νορβηγία, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Ινδία και την Αυστραλία και χρησιμοποιούνται σε εφαρμογές προϊόντων υψηλής τεχνολογίας (λέιζερ, κινητά τηλέφωνα, οθόνες κρυστάλλων) και στις λεγόμενες πράσινες τεχνολογίες (μπαταρίες υβριδικών αυτοκινήτων, φωτοβολταϊκά, λαμπτήρες χαμηλής κατανάλωσης, τουρμπίνες ανεμογεννητριών).  Το μεγαλύτερο ορυχείο εξόρυξης σπάνιων γαιών βρίσκεται στο Μπάοτου της Κίνας και εκεί κάνει ρεπορτάζ το βρετανικό skynews.

Ρεπορτάζ στην παγκόσμια πρωτεύουσα των σπάνιων γαιών

Το Μπάοτου είναι η παγκόσμια πρωτεύουσα των σπάνιων γαιών, αλλά η επεξεργασία αυτών των στοιχείων δηλητηριάζει το νερό που πίνουν δύο εκατομμύρια άνθρωποι.

Η λίμνη που βρίσκεται κοντά στην πόλη έχει γίνει χώρος απόρριψης των αποβλήτων από την επεξεργασία των σπάνιων γαιών. Οι κινεζικές αρχές γνωρίζουν το πρόβλημα και γι αυτό τουλάχιστον οκτώ αυτοκίνητα με αξιωματούχους ακολουθούν το συνεργείο του skynews που κάνει ρεπορτάζ. Οι Κινέζοι πλησιάζουν κάθε κάτοικο της πόλης στον οποίον απευθύνεται ο ρεπόρτερ του βρετανικού δικτύου και όταν εκείνος επιχειρεί να μιλήσει με αρκετούς κατοίκους συγχρόνως, το απαγορεύουν επικαλούμενοι τους περιορισμούς λόγω της πανδημίας.

Οι ντόπιοι όμως θέλουν να μιλήσουν για το πρόβλημά τους. Μία γυναίκα λέει «το νερό είναι πολύ κακό… ζητήσαμε να μας δώσουν κάποιο φίλτρο, αλλά δεν έκαναν τίποτα». Την σταματούν οι Κινέζοι αξιωματούχοι που παρακολουθούν το ρεπορτάζ του skynews. Λίγο πιο πέρα, ένας αγρότης λέει ότι η ποιότητα του νερού «δεν ανταποκρίνεται στους κανόνες για το πόσιμο νερό». Προσθέτει ότι στο χωριό Νταλαχάι, που βρίσκεται εκεί κοντά, έχουν αρρωστήσει πολλοί κάτοικοι, «το 30 με 40% του πληθυσμού έχει καρκίνο». Όταν οι αρχές εντόπισαν το πρόβλημα της μόλυνσης «μετεγκατέστησαν όλους τους χωρικούς κάπου αλλού και τους απαγόρευσαν να καλλιεργούν την γη», όπως λέει ο ίδιος αγρότης.

Για να καλύψουν το πρόβλημα της υδροδότησης οι κάτοικοι της περιοχής εξαρτώνται από πηγάδια που κάποια έχουν βάθος 200 μέτρων.

«Δεν μπορεί να ζήσεις πια εδώ. Είναι μολυσμένο από τα απόβλητα της εταιρίας στο Μπάοτου. Οι άνθρωποι αρρωσταίνουν. Πάρα πολλοί άνθρωποι», λέει ένας άλλος αγρότης, που υποχρεώθηκε να αφήσει το σπίτι του στο Νταλαχάι για να εγκατασταθεί σε ένα καινούργιο συγκρότημα κατοικιών που έχτισε η κυβέρνηση για τους χωρικούς. Αλλά οι περισσότεροι θέλουν να επιστρέψουν στο χωριό τους. «Δεν έχουμε συνηθίσει σε αυτές τις συνθήκες ζωής. Προτιμούμε την ζωή στο χωριό», λέει ο ίδιος.

Από την «ανάπτυξη» στην κατάρα των σπάνιων γαιών

Για χρόνια η πόλη Μπάοτου γνώριζε μεγάλη ανάπτυξη. Ο Ντενγκ Σιάοπινγκ, ο ηγέτης της Κίνα μετά τον Μάο έλεγε ότι «η Μέση Ανατολή έχει πετρέλαιο, η Κίνα έχει σπάνιες γαίες». Και η Μπάοτου ήταν στο επίκεντρο της προσοχής.

«Η προτεραιότητα μέχρι το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21^ου αιώνα ήταν η παραγωγή, η ανάπτυξη και μετά η απορρύπανση», επισημαίνει η Τζούλι Κλίνγκερ, καθηγήτρια γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο του Ντέλαγουεαρ, η οποία έχει ασχοληθεί με τις σπάνιες γαίες. «Υπάρχουν συνέπειες σε μεγάλη κλίμακα στην περιοχή, ως αποτέλεσμα δεκαετιών βιομηχανικής εξόρυξης και επεξεργασίας. Κυρίως η μόλυνση του εδάφους και του νερού και οι συνέπειες στους ανθρώπους, στην ζωική παραγωγή, στις φυτείες, τα αλιεύματα και σε οτιδήποτε άλλο έχουν», λέει η καθηγήτρια Τζούλι Κλίνγκερ, επισημαίνοντας ότι «τα δημόσια κέντρα υγείας στην Κίνα έχουν ταυτοποιήσει  μία σειρά από συγκεκριμένες μορφές καρκίνου που σχετίζονται με την έκθεση στην μόλυνση από τις σπάνιες γαίες και την βιομηχανία εξόρυξης» .

Για το πρόβλημα όμως δεν ευθύνεται αποκλειστικά η Κίνα.

Οι δυτικές χώρες δεν θέλουν να κάνουν τη βρώμικη δουλειά της εξόρυξης και επεξεργασίας των σπάνιων γαιών στη δική τους αυλή και την αφήνουν στην Κίνα, όπου οι περιβαλλοντικοί κανόνες ήταν πιο χαλαροί. Αλλά από το 2009 η Κίνα άλλαξε πολιτική και δίνει έμφαση στην απορρύπανση και στην ανάπτυξη «υψηλής ποιότητας».                         

Όμως αυτή η πολιτική δεν έχει εφαρμοστεί ακόμα στην περιοχή Μπάοτου. Η τοπική κυβέρνηση και η εταιρία που διαχειρίζεται τις εξορύξεις και τα απόβλητα δεν έχουν απαντήσει στα ερωτήματα που έθεσε το skynews. Τα οποία αφορούν δύο ζητήματα:

Το νερό από την λίμνη όπου πέφτουν τα απόβλητα ρέει στον Κίτρινο Ποταμό, τον «ποταμό-μητέρα» της Κίνας. Και από τα νερά του ποταμού ποτίζονται εκατομμύρια στρέμματα με καλλιέργειες.

Και επιπλέον, οι σπάνιες γαίες θεωρούνται κρίσιμες για την μετάβαση στην λεγόμενη πράσινη ενέργεια. Αλλά η αναγκαιότητα να γίνει αυτή η μετάβαση έχει υψηλό κόστος, αφού καταστρέφεται το περιβάλλον και οι ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων.

Οι χώρες «πρέπει να διασφαλίσουν ότι η επείγουσα ανάγκη απόκτησης σπάνιων γαιών για να ανοίξουν δρόμοι για απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα δεν θα χρησιμοποιείται ως μηχανισμός υπονόμευσης δημοκρατικών αποφάσεων», λέει η καθηγήτρια Κλίνγκερ.

«Δεν είναι ότι δεν έχουμε την τεχνολογία και την γνώση για να επεξεργαζόμαστε σπάνιες γαίες με πιο υπεύθυνο τρόπο ως προς την κοινωνία και το περιβάλλον. Είναι ότι έχουμε δημιουργήσει τέτοιες συνθήκες στην αγορά που λειτουργούν ως αντικίνητρα, καθώς η λογική της χαμηλότερης δυνατής τιμής παραμένει ως καθοριστικός παράγοντας για το αν μία βιομηχανία θα βυθιστεί ή θα επιπλεύσει».

Με άλλα λόγια, στον βωμό του κέρδους και στο όνομα της απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα, καταστρέφουμε το περιβάλλον και τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων με την προοπτική της … πράσινης ενέργειας.

Πηγή: ΤΟ ΠΟΝΤΙΚΙ