Του Δημήτρη Κούλαλη

Aπ’ την Αριζόνα του 1905, στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2020 και το λογισμικό πρόβλεψης πολέμων για το νερό. Απ’ την Βολιβία και τη Χιλή, στο Πίτσμπεργκ, το Λονδίνο και την Αθήνα. Μια μεγάλη μάχη για τη ζωή. Το νερό ως δικαίωμα, μα και εμπόρευμα. Πώς συνδέονται όλα αυτά; Ακολουθούν οι απαντήσεις…

Το 1905, ο Pablo Valencia ταξίδεψε από το Μεξικό στην Καλιφορνία, αναζητώντας χρυσό. Επέζησε χωρίς νερό για μία εβδομάδα, καταγράφοντας στη συνέχεια την εμπειρία της δίψας. Σύμφωνα με όσα γράφονται στο αρχείο του «Hot summer reading», ο ερευνητής, έπειτα από επτά μέρες χωρίς νερό, ένιωσε έναν κόμπο να σχηματίζεται στον λαιμό του, τη γλώσσα του να πρήζεται τόσο πολύ που να πιέζει το σαγόνι του και την αναπνοή του να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Ήταν μια τρομακτική αίσθηση πνιγμού. Το πρόσωπο του έμοιαζε πρησμένο, διαβάζουμε σ’ άλλες πηγές, εξαιτίας της αφυδάτωσης του δέρματος, ενώ τα βλέφαρά του είχαν σπάσει. Όταν ο Valencia βρέθηκε τελικά στην οροσειρά Tinajas Altas Mountains της Αριζόνα, στο τσακισμένο δέρμα του δεν υπήρχε ίχνος ζωής, ίχνος αίματος. Τα χείλη του είχαν εξαφανιστεί. Τα μάτια του δάκρυζαν αίμα…

Η διαχείριση του νερού ήταν πάντα σημαντική για τους ανθρώπους. Οι Αιγύπτιοι ήταν πλήρως εξαρτημένοι απ’ τον Νείλο. Οι Ρωμαίοι επέκτειναν τα όρια της μηχανικής για να φέρουν νερό στις πόλεις τους. Άλλοι, λάτρευαν το νερό σαν θεό. Όλοι οργάνωναν τη ζωή τους με βάση αυτό το πολύτιμο για τη συνέχιση του κύκλου της ζωής αγαθό.

Μα, καθώς ο ιστορικός χρόνος καλπάζει μπροστά μας με ιλιγγιώδη ταχύτητα, εισερχόμαστε στην εποχή στην οποία ένα φυσικό αγαθό σε έλλειψη, όπως το νερό, όσο πιο σπάνιο γίνεται, τόσο η διαχείρισή του αποκτά τεράστια σημασία για εκείνους που κατέχουν τα «οφίτσια» της διανομής του.

«Το νερό τελειώνει», λέει η Maude Barlow, μία απ’ τους συγγραφείς του βιβλίου «Blue Gold». Μάλιστα, σε έναν πλανήτη οι υδάτινοι πόροι του οποίου προέρχονται κατά 97% από τη θάλασσα.

Πάνω απ’ το 60% των υγροτόπων έχουν καταστραφεί μόνο κατά τον περασμένο αιώνα, μας πληροφορεί ο ντοκιμαντερίστας Σαμ Μπότσο. «Καταστρέφουμε το τελευταίο απόθεμα πόσιμου νερού», συνεχίζει στο ίδιο τέμπο η Barlow, καθώς «αντλούμε το υπόγειο νερό γρηγορότερα απ’ ό, τι μπορεί να αναπληρωθεί», με αποτέλεσμα τη σταδιακή ερημοποίηση του εδάφους.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, η παγκόσμια ζήτηση αυξάνεται συνεχώς, δημιουργώντας εντάσεις μεταξύ κοινοτήτων, ανθρώπων και κυβερνήσεων… Εντάσεις που αναμένεται να αυξηθούν, αναφέρει ο ΟΗΕ, καθώς η έλλειψη νερού, μέχρι το 2050, είναι πιθανό να πλήξει πέντε δισεκατομμύρια ανθρώπους.

Νέα στατιστικά στοιχεία από το Pacific Institute thinktank στην Καλιφόρνια δείχνουν ότι η βία που συνδέεται με το νερό υπερδιπλασιάστηκε τα τελευταία δέκα χρόνια, σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες. Για τον λόγο αυτό, η ολλανδική κυβέρνηση παρουσίασε πρόσφατα στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών ένα σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης για την πρόβλεψη πιθανών συγκρούσεων και βίας που σχετίζονται με το νερό παγκοσμίως. Το παγκόσμιο εργαλείο έγκαιρης προειδοποίησης για το νερό, την ειρήνη και την ασφάλεια (WPS), έγραφε ο Guardian στις αρχές του περασμένου Ιανουαρίου, συνδυάζει περιβαλλοντικές μεταβλητές όπως οι βροχοπτώσεις και οι κατεστραμμένες καλλιέργειες με πολιτικούς, οικονομικούς και κοινωνικούς παράγοντες, με στόχο τη δυνατότητα πρόβλεψης του κινδύνου βίαιων συγκρούσεων που σχετίζονται με το νερό μέχρι και ένα χρόνο πριν. Το σύστημα έχει ήδη προβλέψει, συνέχιζε το ίδιο ρεπορτάζ, συγκρούσεις εντός του 2020, στο Ιράκ, το Ιράν, το Μάλι, τη Νιγηρία, την Ινδία και το Πακιστάν [μετάφραση Μάρθα Κίσκιλα – από το δημοσίευμα του tvxs.gr]

Η Susanne Schmeier, ανώτερος λέκτορας για το δίκαιο των υδάτων και τη διπλωματία στο IHE Delft, συμμετέχουσα στο πρόγραμμα WPS, δήλωσε ότι τα προβλήματα νερού από μόνα τους δεν δημιουργούν συγκρούσεις, «αλλά μπορούν να επηρεάσουν αν συνδυαστούν με άλλους παράγοντες όπως η φτώχεια και η ανισότητα».

Επί του παρόντος, δεν είμαστε σε θέση να πούμε αν το συγκεκριμένο εργαλείο μπορεί να βοηθήσει στην πρόβλεψη πολέμων για τον «μπλε χρυσό»· ωστόσο, είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε ότι όσο το νερό χρησιμοποιείται στα θανατερά για το περιβάλλον και τον άνθρωπο γρανάζια της βιομηχανίας, όπως αυτή του πετρελαίου, για την οποία έχουμε κάνει λόγο παλιότερα, τόσο το κοινωνικό σώμα θα υφίσταται τις συνέπειες της δολοφονικής πλεονεξίας μιας χούφτας νεοαποίκων.

Απέναντι σ’ αυτή την κατάσταση, σχολίαζε πριν μερικά χρόνια η εφημερίδα του ΚΚ ΗΠΑ, το πολιτικό κατεστημένο προωθεί ως μόνες λύσεις τούς δρακόντειους περιορισμούς στη χρήση του νερού από τους πολίτες και, φυσικά, την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του δικτύου ύδρευσης και αποχέτευσης…

«Η ιδιωτικοποίηση του νερού είναι μια ιστορία απληστίας, ανικανότητας και οικονομικής απομύζησης του κοινού»

Στο παρελθόν, ιδιαίτερα σε χώρες του λεγόμενου Τρίτου Κόσμου, ξένοι πιστωτές , μέσω διεθνών οργανισμών , όπως το ΔΝΤ και η Παγκόσμια Τράπεζα, παραβίασαν το σύνταγμα και τους νόμους χωρών για να προωθήσουν ιδιωτικοποιήσεις και αυξήσεις στα τιμολόγια δημόσιων αγαθών, όπως το νερό.

Tα παραδείγματα της Βολιβίας, της Νικαράγουα, ακόμη και της Αργεντινής και της Χιλής στα οποία έχουμε εστιάσει σε παλαιότερo χρόνο είναι ενδεικτικά της αντίληψης που θέλει ως ασφαλή επένδυση εκείνη που προέρχεται από την κλοπή του δημόσιου πλούτου.

Όμως, στο γκλομπαλοποιημένο σύστημα του νεοαποικιοκρατισμού, οι περιπτώσεις αυτές δεν ήταν παρά το «ζέσταμα» για την εφαρμογή των ληστρικών εφόδων του κόσμου της κερδοσκοπίας στις δημόσιες υπηρεσίες των μητροπόλεων του καπιταλισμού.

Στους Αγίους Τόπους των απανταχού νεοφιλελεύθερων, στις ΗΠΑ, η νέα δεκαετία βρίσκει το νερό της Ν. Υόρκης και του Λας Βέγκας στα χέρια της Suez, του Ιλινόις και του Πίτσμπεργκ , στα χέρια της Veolia και της Ουάσινγκτον, στα χέρια της RWE Thones.

Ενδιαφέρον εδώ, για τον βαθμό επικινδυνότητας της διαχείρισης του νερού από κερδοσκοπικούς ομίλους, παρουσιάζει η περίπτωση του Πίτσμπεργκ, καθώς, το καλοκαίρι του 2016, 81 χιλιάδες οικιακοί καταναλωτές έλαβαν μια επιστολή από την τοπική επιχείρηση ύδρευσης (Veolia), η οποία προειδοποιούσε ότι το πόσιμο νερό περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε μόλυβδο (17%), πάνω από το όριο της Υπηρεσίας Προστασίας Περιβάλλοντος (15%).

Η Veolia, η οποία το 2016 κατέγραψε κέρδη της τάξης των 27 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ως υπεύθυνη των υπηρεσιών ύδρευσης- αποχέτευσης σε 530 πόλεις των ΗΠΑ, κατηγορήθηκε από τους κατοίκους της περιοχής για «άτακτη αποστολή λογαριασμών και για λάθη, ιδίως όσον αφορά τη χρησιμοποιηθείσα ποσότητα».

Ακόμη, τον Απρίλιο του ίδιου έτους, η Πολιτεία της Μασαχουσέτης ενήγαγε την εταιρεία, ως διαχειρίστρια του συστήματος καθαρισμού αποβλήτων στο Πλίμουθ, αναφορικά με τη διαρροή 10εκ. γαλονιών ακατέργαστων αποβλήτων στο λιμάνι της πόλης πέρυσι το καλοκαίρι.

Την ίδια πορεία ακολούθησε και ο Γενικός Εισαγγελέας της πολιτείας του Mίσιγκαν ,Bill Schuette, o οποίος στράφηκε δικαστικά εναντίον της Veolia , καθώς, ενώ ήταν επιφορτισμένη με τον έλεγχο των υδάτων, δεν αναγνώρισε το πρόβλημα μόλυνσης στο Φλιντ.

Όλα αυτά, πάντα υπό τη συνοδεία απολύσεων του επιτελείου της διεύθυνσης ποιότητας και ασφάλειας, έλλειψης επενδύσεων ,επίρριψης του κόστους συντήρησης στους φορολογούμενους και σκανδάλων διαφθοράς. Σαν αυτό του πρώην δημάρχου της Ατλάντα, Μπιλ Κάμπελ, ο οποίος φέρεται να έλαβε «δωράκια» ύψους 6.900 δολαρίων από την Suez, έτσι, για τα πρώτα του έξοδα, στα ταξιδάκια αναψυχής στο Παρίσι.

Φυσικά, ο Κάμπελ δεν ήταν ο μόνος που έβαλε άφθονο (ιδιωτικοποιημένο) νερό στο κρασί των καθηκόντων του. Υπήρξαν αρκετοί , σε διεθνή κλίμακα, οι οποίοι βούτηξαν στις πισίνες της διαφθοράς. Άλλωστε, στη ζούγκλα του θατσερικού μονεταρισμού οι νόμοι ισχύουν για τους μη προνομιούχους. Όχι, για τους τζογαδόρους του επενδυτικού κόσμου.

Δούρειος Ίππος της ιδιωτικοποίησης του υδροδοτικού δικτύου ήταν, σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, το χρέος.

Κι αν σας θυμίζει κάτι απ’ τα πολιτικά επίκαιρα της εποχής μας αυτό το μαφιόζικο αλά «ασήμι ή μολύβι» εκβιαστικό δίλημμα, είναι γιατί ακριβώς την ίδια τοκογλυφική τακτική ακολουθεί, σχεδόν εμμονικά, και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Επισήμως, το μακρύ χέρι των ευρωενωσιακών μονοπωλίων τηρεί ουδέτερη στάση. Παρόλα αυτά, έλεγε στην κάμερα του Γ. Αυγερόπουλου ο Δαβίδ Σάντσες τoυ Food & Water Europe, κάθε φορά που έχει την ευκαιρία ωθεί τη συζήτηση προς την ιδιωτικοποίηση.

Γι’ τον λόγο αυτό, λέει στον «Ημεροδρόμο» ο Αυγερόπουλος, «το νερό παραμένει το πιο σημαντικό θέμα της εποχής μας», καθώς, εκτός του ότι αποτελεί έναν «πολύτιμο φυσικό πόρο από τον οποίο εξαρτάται η ύπαρξή μας, είναι κι ένα μεγάλο ζήτημα δημοκρατίας»..

Όταν οι ακτιβιστές του Ευρωπαϊκού Δικτύου για το νερό έστειλαν επιστολή προς τον τότε Επίτροπο Ρεν, επισημαίνοντας ότι η Επιτροπή, ως μέλος της Τρόικα, ασκεί πίεση σε χώρες με πρόβλημα χρέους προκειμένου να ιδιωτικοποιήσουν το νερό, οι κουστουμαρισμένοι εκπρόσωποι της οικονομικής αυθαιρεσίας απάντησαν πως «η ιδιωτικοποίηση δημόσιων υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων και των εταιρειών ύδρευσης, μπορεί να αποφέρει οφέλη στην κοινωνία, εάν γίνει με προσοχή» [«Μέχρι την τελευταία Σταγόνα, Γ. Αυγερόπουλος, 2017].

Μετά τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν, η Επιτροπή ισχυρίστηκε ότι η επιστολή είχε γραφεί από χαμηλόβαθμο στέλεχος, το οποίο δεν γνώριζε επαρκώς το ζήτημα, καθότι …νέο στα καθήκοντά του…

Όμως, παρόμοια ωμότητα, κι όχι από κάποιο «χαμηλόβαθμο στέλεχος» επέδειξε το ευρωενωσιακό γκουβέρνο και στην περίπτωση του ιταλικού δημοψηφίσματος το 2011, όταν το 95% των ψηφοφόρων έβαλε φραγμό στα σχέδια της κυβέρνησης Μπερλουσκόνι για την ιδιωτικοποίηση του νερού. Τότε, ο Ζαν Κλοντ Τρισέ και ο Μάριο Ντράγκι, δηλαδή ο απερχόμενος και ο νέος τότε Πρόεδρος της ΕΚΤ- η οποία δεν έχει καμία αρμοδιότητα στη λεπτομερή χάραξη πολιτικής κράτους μέλους- έστειλαν ένα μυστικό γράμμα στον ακροδεξιό Καβαλιέρε στο οποίο υπενθύμιζαν, αποκάλυπτε η Corriere de la Serra, τις υποχρεώσεις της Ιταλίας, στις οποίες, φυσικά, συμπεριλαμβάνονταν η πλήρης απελευθέρωση των δημόσιων υπηρεσιών.

Ο Μπερλουσκόνι προσπάθησε να επαναφέρει τη διάταξη από την πίσω πόρτα. Βρήκε όμως μπροστά του το Συνταγματικό Δικαστήριο. Βλέποντας το πράγμα να «κολλάει», ο Επίτροπος Ρεν συνέταξε άλλη μια επιστολή προς τον Μπερλουσκόνι, ρωτώντας τον- σε προστακτικό ύφος, λέμε εμείς!- τι σκόπευε να κάνει με το ζήτημα του νερού, «παρά τα αποτελέσματα του δημοψηφίσματος»…

Είπατε κάτι για τον σεβασμό της λαϊκής βούλησης; Όχι; Καλώς, προχωράμε.

«Το θέμα είναι αν η χώρα έχει τη δυνατότητα μιας άλλης πορείας. Αυτό είναι πολύ δύσκολο αν έχεις επιλέξει μια βασική στρατηγική: Η χώρα να είναι στην ΕΕ (…) και την Ευρωζώνη».

Κρατώντας τη φράση του πρώην Υπουργού της κυβέρνησης Σαμαρά, Γιάννη Μιχελάκη, του ανθρώπου που τον Μάιο του 2014 χαρακτήρισε παράνομο το δημοψήφισμα πάνω στα σχέδια ιδιωτικοποίησης της ΕΥΑΘ, διαβάζουμε προσεκτικά τις προϋποθέσεις για την οικονομική ανάπτυξη της χώρας, τόσο στη μνημονιακή, όσο και στη μεταμνημονιακή εποχή. Εκεί ανακαλύπτουμε ότι, σ’ όλες, ανεξαιρέτως- πράγμα που βαραίνει συνολικά τις κυβερνήσεις του ελληνικού ΤΙΝΑ- προβάλλεται ως όρος η ιδιωτικοποίηση των εταιρειών ύδρευσης (ΕΥ).

Τώρα, τι ακριβώς σημαίνει (μνημονιακός) όρος για την ανάπτυξη έχουμε εξηγήσει σε παλιότερα σημειώματά μας. Ωστόσο, αν επιχειρούσαμε να αποδώσουμε σύντομα και εύσχημα το καθεστώς ημιδιωτικοποίησης στο οποίο βρίσκονται, τουλάχιστον, οι δύο μεγαλύτερες ΕΥ της χώρας, θα λέγαμε: μέρισμα για τους μετόχους, σταγονόμετρο για τους καταναλωτές.

Η πρωτοβουλία πολιτών Savegreekwater τα εξηγούσε καλύτερα: «η ΕΥΔΑΠ (…) είναι (…)έρμαιο στα χέρια των επιτήδειων που σε αυτές τις περιόδους οικονομικής ανασφάλειας αναζητούν σίγουρα και εγγυημένα κέρδη (…) την ώρα που συμπολίτες μας βλέπουν την παροχή τους να διακόπτεται και αδυνατούν να έχουν πρόσβαση στο νερό», –ένα ανθρώπινο δικαίωμα- «όπως αυτό αναγνωρίζεται από τον ίδιο τον ΟΗΕ».

Πράγματι, τα στοιχεία δείχνουν ότι την ώρα που η Εταιρεία προβαίνει σε μειώσεις προσωπικού, δαπανών (-50%, το 2017) και επενδύσεων στις υποδομές της, ταυτόχρονα ένα χοντρό πάρτι εκατομμυρίων λαμβάνει χώρα, όπως αυτό που διοργανώθηκε τον Δεκέμβρη του 2016 στο Χρηματιστήριο Αθηνών, όταν, πίσω απ’ τις κλούβες των ΜΑΤ, οι μέτοχοι της ΕΥΔΑΠ μοιράστηκαν μεταξύ τους το 1/5 των ταμειακών διαθέσιμων της επιχείρησης [βλ. και dimitriskoulalis.wordpress.com].

Πρόκειται για μια ιδιαιτερότητα των οικονομικών μπανανιών, όπως εμείς, θα πει κάποιος, ξεχνώντας το παράδειγμα των ΗΠΑ. Εντάξει, όσα λέτε ίσως είναι σωστά, μα, ο ιδιώτης, μέσα σε ένα κλίμα ανταγωνισμού, μπορεί να πάρει ρίσκα, ικανά να αυξήσουν την ποιότητα του παρεχόμενου νερού, θα πει κάποιος άλλος.

Αφού, θυμίσουμε ότι, τουλάχιστον στην εν Ελλάδι πραγματικότητα, οι ΕΥ αποτελούν μονοπώλια (άρα, ποιος ανταγωνισμός; ), καταφεύγουμε στην Ανν Λε Στρατ, πρώην αντιδήμαρχο Παρισιού, σύμφωνα με την οποία οι πολυεθνικές του νερού κάνουν «εργασίες συντήρησης, απλώς και μόνο για να διασφαλίσουν την ισχύ του συμβολαίου παραχώρησης μέχρι το τέλος της σύμβασης». Δεν μπορεί ένας ιδιώτης, έλεγε η ίδια για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ «Μέχρι την τελευταία σταγόνα», « να σκέφτεται μακροπρόθεσμα- παρά μόνο- μέχρι το τέλος του συμβολαίου του».

Κι αν τα λόγια της Λε Στρατ, πρωτοστάτριας της διαδικασίας επαναδημοτικοποίησης του δικτύου ύδρευσης του Παρισιού, φαίνονται κάπως ύποπτα για τους πρίγκιπες της νεοφιλελεύθερης κυνικότητας, τότε, μάλλον, θα έπρεπε να θυμίσουμε το δημοσίευμα των Financial Times στις 19 Ιουλίου 2019, το οποίο, προς διάψευση του μύθου που θέλει τον ιδιωτικό τομέα να αποφεύγει τις σπατάλες, έκανε λόγο για απώλειες νερού τουλάχιστον 20%, εξαιτίας της κακής συντήρησης του βρετανικού δικτύου και της απαρχαίωσής του.

«Απ’ όποια οπτική και να το δει κανείς», λέει ο συνάδελφος Λ. Βατικώτης, «η ιδιωτικοποίηση του νερού που επέβαλε η Θάτσερ το 1989 έχει εξελιχθεί σε μια παταγώδη, επική αποτυχία». Γιατί, εκτός της κατασπατάλησης , οι ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης ευθύνονται και για το τεράστιο ρυπαντικό έγκλημα της μόλυνσης των ποταμών (το 16%, σύμφωνα με τον τέως υπ. Περιβάλλοντος των Συντηρητικών Μάικλ Γκόουβ) αφού, μόνο η Thomas Water έριξε στον ποταμό Τάμεση 4,2 δισ. λίτρα ακαθαρσιών, γεγονός για το οποίο κλήθηκε να καταβάλλει σε πρόστιμο το ποσό των 20 εκατ. λιρών.

Λεφτά, βέβαια, υπάρχουν, λαμβάνοντας κανείς υπόψη τα 56 δισ. λίρες που έχουν διανείμει ως μετοχικό μέρισμα οι 15 ιδιωτικές εταιρείες ύδρευσης από το 1989, αλλά μόνο για τα ασυνείδητα αγρίμια της ζούγκλας των αγορών, καθώς την ίδια ώρα φόρτωναν με 51 δισ. χρέους τους ισολογισμούς των ΕΥ.

Να σημειωθεί εδώ ότι η Θάτσερ παρέδωσε στους επιχειρηματίες τις εταιρείες ύδρευσης- αποχέτευσης με μηδενικό χρέος.

Η πηγή των μερισμάτων δεν είναι μόνο το αυξανόμενο εταιρικό χρέος, μας θυμίζει και πάλι ο Βατικιώτης. Είναι και τα τιμολόγια. Στην Αγγλία και την Ουαλία, «που είναι οι μοναδικές περιοχές του κόσμου όπου η ύδρευση και η αποχέτευση είναι πλήρως ιδιωτικοποιημένες, (…) οι λογαριασμοί του νερού έχουν αυξηθεί αυτή την περίοδο κατά 40%, με αποτέλεσμα 11,5 εκ. καταναλωτές να πασχίζουν να εξοφλήσουν τους λογαριασμούς τους».

Αν αυτό σας κάνει λίγο από Μπάμπη Παπαδημητρίου ή λίγο απ΄ τους εκπροσώπους της Suez που διερωτώνταν γιατί το νερό στη Θεσσαλονίκη είναι τόσο φτηνό ή λίγο από Παρίσι, οι κάτοικοι του οποίου είδαν κατά την εικοσιπενταετή διαχείριση του νερού από τους ιδιώτες να αυξάνεται η τιμή του κατά 260% ή λίγο από Βερολίνο, στο οποίο οι πολίτες πλήρωναν φουσκωμένους κατά 30% τους λογαριασμούς του νερού, αλλά δεν είχαν δικαίωμα να μάθουν (μέχρι το δημοψήφισμα του 2011) τι προβλεπόταν στις συμβάσεις· είναι, γιατί, πολύ απλά, έτσι λειτουργεί η διαδικασία του μεγάλου ξεπουλήματος. Που εκμεταλλεύεται τη δίψα και το χρέος, με τις πλάτες φυσικά των εκάστοτε πολιτικών του υπηρετών, για να αυγατίσει τα κέρδη του, στερώντας απ’ την «πλέμπα» το δικαίωμα στη ζωή. Στερώντας της ουσιαστικά και την τελευταία σταγόνα ύπαρξης.

Πηγή: ημεροδρόμος