Chinese President Xi Jinping in Wuhan

Του Ίαν Τζόνσον (Ian Johnson)

Γιατί τόσες χώρες έβλεπαν την επιδημία να εξαπλώνεται για εβδομάδες και συμπεριφέρονταν σαν να μην τους ενδιέφερε;

Όταν επέστρεψα από την πτήση μου από το Πεκίνο στο Λονδίνο πριν δυο εβδομάδες, ήξερα τι έπρεπε να κάνω: να μπω σε ατομική καραντίνα.

Ζω στην Κίνα, όπου η αυστηρή απαγόρευση κυκλοφορίας στα τέλη Ιανουαρίου, είχε καταστήσει σαφές σε όλους τους πολίτες, ακόμα και σε αυτούς που ζουν μακριά από το επίκεντρο του ξεσπάσματος του ιού στο Ουχάν, ότι βρισκόμαστε στη μέση μιας παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης.
Η διαδικασία επιβίβασης στο Πεκίνο ήταν η τελευταία υπενθύμιση: δύο υποχρεωτικοί έλεγχοι θερμοκρασίας και μια ηλεκτρονική δήλωση υγείας στην οποία έπρεπε να δώσω μια διεύθυνση email και δύο αριθμούς τηλεφώνου.

Ωστόσο, καθώς το αεροπλάνο πλησίαζε στο Λονδίνο επικρατούσε μία παράλογη κατάσταση. Η αεροπορική εταιρεία μοίραζε ένα φθηνό φυλλάδιο που η μόνη συμβουλή που έδινε ήταν να καλέσουμε την συνηθισμένη γραμμή επικοινωνίας του Εθνικού Κέντρου Υγείας εάν αισθανόμασταν άρρωστοι. Κατά την άφιξη μας, δεν υπήρχε έλεγχος θερμοκρασίας, ούτε δήλωση της κατάστασης της υγείας μας- γεγονός που σημαίνει, ότι οι Βρετανικές αρχές δεν θα μπορούσαν να μας εντοπίσουν  εύκολα σε περίπτωση που κάποιος από εμάς είχε νοσήσει με τον COVID-19. Αντίθετα, απλώς αποβιβαστήκαμε από το αεροπλάνο, βγάλαμε τις μάσκες μας και εξαφανιστήκαμε μέσα στην πόλη.

Από εκείνες τις μέρες και μετά, η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κλυδωνιστεί με την γρήγορη εξάπλωση του κορωνοϊού σε αυτές τις περιοχές. Η Ιταλία τώρα βρίσκεται ολόκληρη σε καραντίνα και τα κρούσματα του ιού πολλαπλασιάζονται ταχύτατα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Τα χρηματιστήρια έχουν πέσει κατακόρυφα. Την Τετάρτη ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας επίσημα ανακοίνωσε αυτό που όλοι ήδη γνωρίζαμε: πρόκειται για πανδημία. Ίσως, από την στιγμή που το διαβάζετε αυτό, έλεγχοι και δηλώσεις υγείας στα αεροδρόμια θα είναι επιτέλους υποχρεωτικά σε μέρη όπως το Λονδίνο.

Αυτό βέβαια δεν αλλάζει το γεγονός ότι εδώ και εβδομάδες, η αντίδραση εν όψει στο ξέσπασμα του κορωνοϊού στις Ηνωμένες Πολιτείες και πολύ περισσότερο στην Ευρώπη, ήταν για κάποιον παράξενο λόγο κατόπιν εορτής, αν όχι εντελώς παθητική- ή ότι οι κυβερνήσεις σε αυτές τις χώρες άφησαν να περάσει η μεγαλύτερη τους ευκαιρία να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού. Έχοντας δει ήδη στην Κίνα να υπάρχει μια αρχική άρνηση, αισθάνομαι ένα ντεζαβού. Αλλά ενώ η Κίνα έπρεπε να αντιμετωπίσει μια κακή και ξαφνική έκπληξη, οι κυβερνήσεις της Δύσης είχαν προειδοποιηθεί εδώ και εβδομάδες.

Είναι σαν η εμπειρία της Κίνας να μην είχε δώσει στις Δυτικές χώρες καμία προειδοποίηση για τους κινδύνους της αδράνειας. Αντ’ αυτού, πολλές κυβερνήσεις φαίνεται να έχουν μιμηθεί μερικά από τα χειρότερα μέτρα που έθεσε η Κίνα σε εφαρμογή, ενώ συχνά κλείνουν τα μάτια τους στα καλύτερα μέτρα ή τις επιτυχίες τους.

Οι εκτός Κίνα, φαίνεται να θεωρούν ότι η κινέζικη εμπειρία δεν τους αφορά. Φαντάζομαι ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι γι’ αυτό, συμπεριλαμβανομένης της καθησυχαστικής ιδέας ότι η Κίνα βρίσκεται πολύ μακριά και μια επιδημία δεν μπορεί να φτάσει τόσο μακριά και τόσο γρήγορα προς τα εδώ. Πολύ περισσότερο, όμως, πιστεύω ότι οι εκτός Κίνας, και ειδικά οι Δυτικοί, έχουν πάθει εμμονή με το αυταρχικό πολιτικό σύστημά της, και αυτό τους κάνει να παραβλέπουν την πιθανή αξία και σχέση των δικών τους αποφάσεων με αυτές της Κίνας.

Μέχρι πρόσφατα, η κυρίαρχη αντίληψη ήταν ότι η επιδημία στην Κίνα βγήκε εκτός ελέγχου επειδή οι αρχές αγνόησαν κατά τις αρχές τους Δεκεμβρίου τις πρώτες πληροφορίες, επιτρέποντας έτσι στον ιό να εξαπλωθεί. Όταν η Κίνα έθεσε σε ισχύ δρακόντεια μέτρα απαγόρευσης της κυκλοφορίας και καραντίνας τον Ιανουάριο, μερικές καθωσπρέπει αναφορές σε ξένα ΜΜΕ δεν κατέκριναν απλώς τα μέτρα αυτά ως υπερβολικά, αλλά  περιέγραψαν ολόκληρη την άσκηση είτε ως επιστροφή στο παρελθόν είτε ως επί της ουσίας άσκοπη. Η Κίνα έλαβε βεβαίως τα εύσημα γιατί έχτισε δύο νοσοκομεία σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, αλλά ακόμα και υπό το δέος αυτού του κατορθώματος, υπήρχε η υπόνοια ότι κάτι μοχθηρό ετοιμαζόταν – σαν να λέμε περίπου ότι και ο Χίτλερ έφτιαξε αυτοκινητόδρομους. Ακόμα και όταν δημιουργήθηκαν καταφύγια καραντίνας για να φιλοξενήσουν ασθενείς ώστε να μην μεταδώσουν τον ιό στις οικογένειες τους στο σπίτι, η κίνηση παρουσιάστηκε ως κάτι το δυστοπικό ή, στην καλύτερη, χαοτικό.

Το να επιχειρηματολογώ εναντίον αυτών των ερμηνειών μου φέρνει ναυτία. Καταλαβαίνω ότι οι Κινέζικες αρχές κουκούλωσαν το πρόβλημα που προέκυψε στα τέλη του Δεκέμβριου και αρχές Ιανουαρίου- με μια καταστροφική σειρά αποφάσεων. Και ξέρω ότι τώρα οι ηγέτες της Κίνας θέλουν να εμφανίσουν τις σκληρές μεθόδους που χρησιμοποίησαν ως άξιες προς μίμηση. Ο πρόεδρος Xi Jinping πραγματοποίησε την πρώτη του επίσκεψη στην Ουχάν την Τρίτη. Ήταν μια σιωπηλή δήλωση επιτυχίας.

Ακόμα και αν ο ιός σκότωνε κάθε μέρα δεκάδες άτομα εκεί, η κυβερνητική προπαγάνδα εκθείαζε το κινέζικο μοντέλο ενώ διακωμωδούσε τις προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών να αντιμετωπίσουν τις φυσικές καταστροφές. Τώρα που και άλλα μέρη του κόσμου υποφέρουν, η Κίνα κάνει μεγάλη προσπάθεια να διαφημίσει   την προσφορά της για βοήθεια, στέλνοντας ομάδες στο Ιράν και την Ιταλία για να μεταφέρουν  προμήθειες και να προσφέρουν συμβουλές. Επίσης έχει θέσει ταξιδιωτικές απαγορεύσεις από κάποιους προορισμούς όπου έχουν χτυπηθεί από τον ιό- ένα μέτρο που η ίδια η κινεζική κυβέρνηση το είχε αποκηρύξει ως υπερβολικό όταν είχε τεθεί απέναντι στην Κίνα.

Βέβαια θα ήταν ηλίθιο να πιστεύουμε ότι οι αποφάσεις της Κίνας ήταν κυρίως βασισμένες στον σκληρό αυταρχισμό. Δεν χρειάζεται κάποιος να υπερασπιστεί όλα τα μέτρα με ιατρικά επιχειρήματα. Αυτά είναι θέματα για τα οποία οι επαγγελματίες της υγείας θα συζητούν για τα επόμενα χρόνια. Ωστόσο έχει σημασία να αναγνωρίσουμε ότι δεν οφείλονται όλες οι αποτυχίες της Κίνας στο πολιτικό της σύστημα, και ότι κάποια από τα μέτρα που πάρθηκαν βασίστηκαν στη σοβαρή ανησυχία για το δημόσιο συμφέρον και εκτελέστηκαν από εξαιρετικά ικανές κρατικές υπηρεσίες.

Για παράδειγμα, πριν καταδικάσουμε την απόφαση των Κινέζικων αρχών να αποκρύψουν τον κίνδυνο μιας επικείμενης επιδημίας, ας θυμηθούμε ότι εκείνη την περίοδο δεν είχε καταγραφεί κανένας θάνατος από τον κορωνοϊό. Αντίθετα, με ό,τι κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα: Παρόλο που έχουν ελεύθερη ροή πληροφοριών εδώ και εβδομάδες και έχουν γίνει μάρτυρες χιλιάδων θανάτων στην Κίνα, τμήματα του πολιτικού κατεστημένου της Αμερικής – συμπεριλαμβανομένου του Λευκού Οίκου – έχουν προωθήσει μια καμπάνια παραπληροφόρησης για να υποβαθμίσουν τον κίνδυνο.

Και αν νομίζετε ότι είναι πολύ εύκολο να κάνει κανείς κριτική στον Πρόεδρο Τραμπ, θυμηθείτε την εμπειρία μου στο αεροδρόμιο του Λονδίνου, ή αναλογιστείτε την απόφαση της Γερμανίας νωρίτερα αυτή την εβδομάδα να πραγματοποιήσει ένα μαζικό αθλητικό γεγονός με την επιδημία διαρκώς επιδεινούμενη. Ή την απόφαση της Ιαπωνίας να αφήσει ένα μολυσμένο από τον ιό κρουαζιερόπλοιο ελεύθερο, χωρίς τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις. Μερικές από αυτές τις χώρες τώρα τρέχουν και δεν φτάνουν, προσπαθώντας να εξηγήσουν την μπλαζέ συμπεριφορά τους. Τώρα όμως είναι πολύ αργά.

Οι ηγέτες της Κίνας δίστασαν στην αρχή, αλλά μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, έδρασαν πολύ πιο αποφασιστικά από όπως έχουν μέχρι στιγμής δράσει πολλοί δημοκρατικά εκλεγμένοι ηγέτες. Αυταρχικοί ή όχι, οι Κινέζοι ηγέτες θέλουν την έγκριση του λαού. Οι κινέζοι ηγέτες μπορεί να μην αντιμετωπίζουν τους ψηφοφόρους, νοιάζονται όμως και αυτοί για τη νομιμότητα, και αυτό εξαρτάται και από τις δικές τους πράξεις.

Πτυχές της καραντίνας της Κίνας -ιδιαίτερα όταν εμπόδιζαν τους ηλικιωμένους και τα άτομα με αναπηρία να λαμβάνουν ιατρική περίθαλψη- ήταν αχρείαστα σκληρές. Παρόλα αυτά, δεν νομίζω ότι τα μέτρα ήταν μη δημοφιλή. Η κυβέρνηση εργάστηκε σκληρά για να κάνει τους ανθρώπους να δεχτούν την ανάγκη για σκληρά μέτρα. Βομβάρδιζε το κοινό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με σποτ, με διαφημιστικές πινακίδες, με ραδιοφωνικές εκπομπές και άρθρα σχετικά με τους κινδύνους που ενέχει ο ιός. Σε ένα πάρκο στο Πεκίνο ένα επαναλαμβανόμενο  ηχογραφημένο μήνυμα προειδοποιούσε τους ανθρώπους: «Πλένετε τα χέρια σας σχολαστικά. Αποφύγετε να συναντήσετε φίλους σας. Κρατήστε μια ασφαλή απόσταση».

Από την εμπειρία μου, ζώντας στην Κίνα για εβδομάδες κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής της απαγόρευσης κυκλοφορίας, και μιλώντας σε διάφορες ομάδες, πέρα από τις δυσαρεστημένες ελίτ, οι άνθρωποι ήταν απογοητευμένοι, ακόμα και αναστατωμένοι από τα μέτρα περιορισμού- αλλά επίσης τα στήριζαν σε μεγάλο βαθμό.

Και ενώ κάποιοι στη Δύση επαναλάμβαναν εμμονικά πώς το σύστημα της Κίνας απέτυχε να σταματήσει το ξέσπασμα από την αρχή, αγνοούσαν τις πλευρές εκείνες που λειτούργησαν. Δεν υπάρχει τίποτα αυταρχικό στον έλεγχο της θερμοκρασίας σώματος στα αεροδρόμια, στην μείωση της κοινωνικής συναναστροφής ή στην παροχή δωρεάν ιατρικής περίθαλψης σε οποιονδήποτε έχει προσβληθεί από τον Covid -19.

Δεν κινήθηκαν όμως όλες οι ανοιχτές κοινωνίες απρόσεκτα. Η Σιγκαπούρη, η Ταιβάν και ίσως σύντομα η Νότια Κορέα, έχουν κινηθεί με αυστηρότητα, αλλά και με κατανόηση, για να περιορίσουν τον ιό, δείχνοντας το είδος της αντίληψης που φαίνεται να λείπει σε μεγάλο μέρος της  Δύσης. Μπορεί να φταίει βέβαια και ότι αυτές οι χώρες βρίσκονται αρκετά κοντά στο κέντρο της επιδημίας ώστε οι κυβερνήσεις να μπορούν να αναγνωρίσουν τη σοβαρότητά της, ενώ παράλληλα είναι επιφυλακτικές με τα σκληρά μέτρα της Κίνας.

Όμως, πάρα πολλές άλλες χώρες απλώς παρατηρούσαν εδώ και εβδομάδες τι εκτυλίσσεται στην Κίνα και στη συνέχεια στην Ασία, σαν να μην τρέχει τίποτα. Μερικές κυβερνήσεις χαρακτηρίστηκαν από έλλειψη πολιτικής βούλησης. Κάποιες φαίνεται να πέφτουν για μια ακόμα φορά θύματα της αντίληψης ότι η Κίνα είναι ο αιώνιος “άλλος”, του οποίου η εμπειρία δεν θα μπορούσε να σχετίζεται με εμάς, ούτε ακόμα να παρέχει οποιοδήποτε μάθημα – εκτός από το τι να μην κάνουμε.


Μετάφραση: antapocrisis.gr