Την περίοδο 2015-2018, η Δεξιά κέρδισε κρίσιμες εκλογικές αναμετρήσεις σε μεγάλες χώρες της Λατινικής Αμερικής: οι ακραιφνώς νεοφιλελεύθεροι Μαουρίσιο Μάκρι και Σεμπαστιάν Πινιέρα αναδείχθηκαν πρόεδροι της Αργεντινής και της Χιλής αντίστοιχα, ενώ ο πρώην στρατιωτικός και υμνητής της χούντας Ζαΐρ Μπολσονάρο ανέλαβε την εξουσία στη Βραζιλία. Η πραξικοπηματική ανατροπή του αριστερού προέδρου της Βολιβίας Εβο Μοράλες θεωρήθηκε η χαριστική βολή στη δεκαπενταετή ηγεμονία της Αριστεράς, είτε στη σοσιαλδημοκρατική είτε στη ριζοσπαστική εκδοχή της, σε αυτό το ανήσυχο κομμάτι του κόσμου. Ωστόσο, η εικασία ότι το πολιτικό εκκρεμές μπορεί να αλλάξει και πάλι φορά επανήλθε στο προσκήνιο με την εκλογή του αριστερού Λουίς Ομπραδόρ στο Μεξικό, του περονιστή Αλμπέρτο Φερνάντες στην Αργεντινή και του Λουίς Αρσε, από το κόμμα MAS του Μοράλες, στη Βολιβία. Την αίσθηση αυτή ενισχύει ένα ντόμινο κοινωνικών ταραχών και πολιτικών ανατροπών που έχει δρομολογηθεί σε αρκετές χώρες της ηπείρου το τελευταίο διάστημα.

Από το περασμένο Σαββατοκύριακο, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κατεβαίνουν στους δρόμους 200 και πλέον πόλεων της Βραζιλίας με κεντρικό σύνθημα «Fora Bolsonaro», δηλαδή «Εξω ο Μπολσονάρο», ενώ στο Κογκρέσο έχουν κατατεθεί 120 προτάσεις καθαίρεσης του ακροδεξιού πολιτικού και καλού φίλου του Ντόναλντ Τραμπ – κάτι που υποστηρίζει, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, το 57% των ψηφοφόρων. Αρνητής της πανδημίας, ο Μπολσονάρο χρεώθηκε την ολέθρια διαχείρισή της, με τη χώρα του να θρηνεί 460.000 νεκρούς και τους διαδοχικούς υπουργούς Υγείας που εκδίωξε να δίνουν καταθέσεις-φωτιά για τις προσωπικές του ευθύνες. Η δημοτικότητά του έπεσε το προηγούμενο δίμηνο από 30% σε 24% και οι δημοσκοπήσεις δίνουν προβάδισμα στον προοδευτικό πρώην πρόεδρο Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα –ο οποίος απαλλάχθηκε από τις κατηγορίες που τον είχαν οδηγήσει στη φυλακή– ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2022, αν βέβαια ο σημερινός πρόεδρος αντέξει μέχρι τότε. Η δυναμική των εξελίξεων έχει εξαγριώσει τον σκληρό πυρήνα των οπαδών του Μπολσονάρο, στον οποίο συγκαταλέγεται η μαφία των καταπατητών της Αμαζονίας (παράνομα ορυχεία και υλοτομία), με αποτέλεσμα να πυκνώνουν οι δολοφονίες ιθαγενών από μπράβους των εν λόγω «επιχειρηματιών». Ηδη το Ανώτατο Δικαστήριο άνοιξε έρευνα για τον υπουργό Περιβάλλοντος, ο οποίος κατηγορείται ότι κάνει πλάτες στους μαφιόζους.

Ενας άλλος ηγέτης της σκληροπυρηνικής Δεξιάς που δοκιμάζεται σκληρά αυτές τις ημέρες είναι ο πρόεδρος της Κολομβίας, Ιβάν Ντούκε, θερμός υποστηρικτής του Τραμπ στις περυσινές εκλογές και πολιορκητικός κριός του στην προσπάθεια ανατροπής του Μαδούρο, στη Βενεζουέλα, μέσω παραστρατιωτικών ομάδων, με αποκορύφωμα το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2019. Εδώ και πέντε εβδομάδες, η Κολομβία ζει τη μεγαλύτερη κοινωνική εξέγερση των τελευταίων 70 χρόνων, με γενικές απεργίες, ογκώδεις διαδηλώσεις και συγκρούσεις με την αστυνομία, στο Κάλι, στην Μπογκοτά και σε άλλες πόλεις. Αφορμή στάθηκε νομοσχέδιο της κυβέρνησης Ντούκε για την επιβολή πρόσθετων φόρων με στόχο την αντιμετώπιση των βαρύτατων οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας. Παρότι ο Ντούκε απέσυρε, υπό το κράτος της λαϊκής κατακραυγής, το νομοσχέδιο, η εξέγερση συνεχίστηκε, με πρωταγωνιστική την παρουσία της νεολαίας, των εκπαιδευτικών και των υγειονομικών, παρά την ωμή καταστολή του καθεστώτος. Σύμφωνα με το Human Rights Watch, οι νεκροί έχουν φθάσει τους 63, ενώ εκατοντάδες παραμένουν αγνοούμενοι, αναβιώνοντας τη μακάβρια παράδοση των desaparecidos, στις χούντες του Πινοσέτ στη Χιλή και του Βιντέλα στην Αργεντινή. Η πρώην πρόεδρος της Χιλής και νυν ύπατη αρμοστής του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα Μισέλ Μπατσελέτ άνοιξε έρευνα εναντίον της κυβέρνησης Ντούκε, ενώ και ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Αντονι Μπλίνκεν επέκρινε έμμεσα τον στενό σύμμαχο των ΗΠΑ, ζητώντας να εξασφαλιστεί το δικαίωμα στην ειρηνική διαμαρτυρία.

Ισχυροί άνεμοι αλλαγής πνέουν και στη Χιλή, ύστερα από τη μεγάλη ήττα της κυβερνώσας Δεξιάς στις εκλογές για τη συντακτική συνέλευση, που έγιναν στις 16 Μαΐου. Η κυβέρνηση Πινιέρα αναγκάστηκε να δεσμευθεί για συνταγματική αναθεώρηση μέσω συντακτικής συνέλευσης ύστερα από τη μεγάλη εξέγερση του Δεκεμβρίου του 2019 εναντίον των προκλητικών κοινωνικών ανισοτήτων, που κατέβασε 1,2 εκατομμύριο ανθρώπους στο κέντρο του Σαντιάγο και κόστισε τη ζωή 28 ανθρώπων. Οι πρόσφατες εκλογές ανέδειξαν μια Συντακτική όπου πλειοψηφούν οι αριστεροί και οι ανεξάρτητοι προοδευτικοί, δίνοντας μια πρόγευση για το σύνταγμα που θα προκύψει. Την ίδια ημέρα, δήμαρχος Σαντιάγο εξελέγη η 31χρονη Ιρασί Ασλερ, μορφή του μεγάλου φοιτητικού κινήματος του 2011 και στέλεχος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Στις τελευταίες δημοσκοπήσεις ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου, προηγείται ένας άλλος κομμουνιστής, ο παλαιστινιακής καταγωγής δήμαρχος Ρεκολέτα, Ντανιέλ Χάουδε, με ποσοστό 19,2%, ποσοστό που δεν έπαιρνε το Κ.Κ. ούτε επί της Λαϊκής Ενότητας με τον σοσιαλιστή Σαλβαδόρ Αλιέντε, μετέπειτα πρόεδρο και μάρτυρα της δημοκρατίας.

Στο μεταξύ, τα μάτια στρέφονται προς το Περού, όπου διεξάγονται σήμερα οι πιο πολωτικές εκλογές στην πρόσφατη ιστορία της χώρας. Την προεδρία διεκδικούν ο Πέδρο Καστίγιο, συνδικαλιστής δάσκαλος στην αγροτική ενδοχώρα και μαρξιστής-λενινιστής, όπως δηλώνει ο ίδιος, και η Κέικο Φουχιμόρι, κόρη του δεξιού πρώην προέδρου Αλμπέρτο Φουχιμόρι, ο οποίος κατάφερε να τσακίσει το μαοϊκό αντάρτικο «Φωτεινό Μονοπάτι», αλλά κατέληξε στη φυλακή, αφού χρεώθηκε σωρεία εγκλημάτων κατά των πολιτικών του αντιπάλων και σκάνδαλα διαφθοράς. Οι δημοσκοπήσεις έφερναν σχεδόν ισοδύναμους τους δύο αντιπάλους, ενώ ο επιχειρηματικός κόσμος και τα μεγάλα εκδοτικά συγκροτήματα είχαν εξαπολύσει εκστρατεία ιδεολογικής τρομοκρατίας κατά του Καστίγιο, προφητεύοντας ότι, αν εκλεγεί, το Περού θα γίνει Βενεζουέλα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που φοβούνται επέμβαση του στρατού.

Οι σημερινές εκλογές για το Κογκρέσο, τις τοπικές κυβερνήσεις 25 πολιτειών και τις περιφέρειες αποτελούν σοβαρό πολιτικό τεστ για τον Μεξικανό πρόεδρο Αντρές Μανουέλ Λόπες Ομπραδόρ. Αριστερός, λαϊκιστής για τους αντιπάλους του, αλλά πραγματιστής στην άσκηση της εξουσίας (κράτησε υπό αυστηρό έλεγχο τις κρατικές δαπάνες), ο Λόπες Ομπραδόρ απέφυγε να κηρύξει lockdown, αρκούμενος σε συστάσεις προς τους πολίτες – μάλιστα, επικαλέστηκε το παλιό σύνθημα του Μάη του ’68 «Απαγορεύεται το απαγορεύεται». 

Παρά την αμφιλεγόμενη αντιμετώπιση της πανδημίας και τους 350.000 νεκρούς, το 63% των πολιτών δηλώνει ότι θα τον ξαναψήφιζε. Για τη σημερινή αναμέτρηση, οι δημοσκοπήσεις προβλέπουν ότι το κόμμα του MORENA και οι αριστεροί σύμμαχοί του θα επικρατήσουν, αλλά είναι αμφίβολο εάν θα κατακτήσουν υπερπλειοψηφία δύο τρίτων ώστε να προωθήσουν τις ριζικές συνταγματικές αλλαγές που επιθυμούν. Πολιτικοί του αντίπαλοι τον κατηγορούν για ροπή προς τον αυταρχισμό, ενώ οι 35 νεκροί και οι 782 επιθέσεις της προεκλογικής περιόδου μαρτυρούν μια ατμόσφαιρα ακραίας πολιτικής πόλωσης.