Της Αντωνίας Πάνου
Στις 8 Αυγούστου υπογράφηκε στην Ουάσιγκτον με τη μεσολάβηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν.Ο Ντόναλντ Τραμπ επιθυμώντας να εγκαταστήσει βάση ερείσματος στην παραδοσιακά-ρωσικής κυριαρχίας περιοχή- των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν εκμεταλλεύτηκε την προηγηθείσα σχετική συνεννόηση για συμφωνία του πρωθυπουργού της Αρμενίας Παχσινιάν και του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν Αλίεφ στις 10 Ιουλίου στο Αμπού Ντάμπι.Οι σχετικές προεργασίες είχαν ξεκινήσει εδώ και δύο χρόνια.
H συμφωνία που υπογράφηκε από τους τρεις ηγέτες έχει, σαν κύριο επίδικο,τη δημιουργία ενός φιλόδοξου διαδρόμου διέλευσης σιδηροδρομικών, οδικών, ενεργειακών με αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου αρτηριών, ψηφιακώνμε καλώδια οπτικών ινών γραμμών ο οποίος θα συνδέει το Αζερμπαϊτζάν με την αποκλεισμένη περιοχή του Ναχιτσεβάν. Η απόσταση του διαδρόμου Ζανγκεζούρ–προς τη γειτονική Τουρκία, 32 χιλιομέτρων,θα γίνεται μέσω της αρμενικής επαρχίας Σιουνίκ, η οποία συνορεύει και θα αποκόπτει το Ιράν. Το έργο που ονομάστηκε, σταπλαίσια της συμφωνίας,”δρόμος του Τραμπ προς τη διεθνή ειρήνη και ευημερία”, αποσκοπεί στο άνοιγμα και έλεγχο ολόκληρης της περιοχήςτου Νότιου Καυκάσου σε αμερικάνικες εταιρείες (ιδιαίτερα μια συμφερόντων Τραμπ) που θα αναλάβουν την κατασκευή και ασφάλεια όλων των έργων υποδομής.
Μίσθωση ενενήντα εννέα ετών
Ο στόχος είναι να απελευθερωθεί «πλήρως το δυναμικό» του Νότιου Καυκάσου, «χάρη στον Τραμπ», είχε αναφέρει ο Αμερικανός πρόεδρος στο δίκτυο Truth Social, την Πέμπτη 07/08 το βράδυ. Πρόκειται για μια «συμφωνία», που τείνει να μετατρέψει μια κερδοφόρα κτηματομεσιτική συναλλαγή σε ένα μέσο γεωπολιτικής. Η ανάπτυξη, η διαχείριση και η ασφάλεια του νέου δρόμου θα ανατεθούν για ενενήντα εννέα χρόνια σε ιδιωτικές αμερικανικές εταιρείες και στις υπηρεσίες ασφαλείας τους. Έτσι επιτυγχάνεται για πρώτη φορά η διείσδυση αμερικανικών ιδιωτικών συμφερόντων με τους στρατούς τους στο Νότιο Καύκασο. Το ζήτημα του διαδρόμου, που ήταν μέχρι τώρα κεντρικό, αποτελούσε σημαντικό εμπόδιο στην πορεία προς την ειρήνη μεταξύ Ερεβάν και Μπακού. Το Αζερμπαϊτζάν ήθελε να τον ελέγχει, εξοργίζοντας την Αρμενία, η οποία το θεωρούσε προσβολή της κυριαρχίας της.
Μέσω του σχεδίου της συμφωνίας αυτής προσφέρεται στην Τουρκία μια συνεχή εδαφική ενότητα με τον σύμμαχό της το Αζερμπαϊτζάν και, πέρα από αυτό, με την πλούσια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο Κεντρική Ασία,την Κασπία και τις τουρκόφωνες χώρες που την περιβάλλουν. Ο δρόμος υπόσχεται ακόμα θετικά οφέλη για την Αρμενία, όσον αφορά τη συνδεσιμότητα και τα οικονομικά κέρδη. Αναμένεται ακόμα,η λύση της σύγκρουσης των δύο χωρών Αρμενίας καιΑζερμπαϊτζάν η οποία διαρκεί σχεδόν τρεισήμισιδεκαετίες (1988-2023), να ωθήσει την Άγκυρα και το Μπακού να ανοίξουν ξανά τα κοινά τους σύνορα με το Ερεβάν, τα οποία είναι κλειστά από το 1988.
«Θέτουμε τις βάσεις για να γράψουμε μια καλύτερη ιστορία από ό,τι στο παρελθόν», δήλωσε ο Νικόλ Πασχινιάν μετά την υπογραφή, ενώ ο πρόεδρος Αλίεφ ευχαρίστησε τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος «σε έξι μήνες έκανε ένα θαύμα», δημιουργώντας «δυνατότητες συνδεσιμότητας για πολλές χώρες».
Η αμερικανική κυβέρνηση εκμεταλλευόμενη την αποδυνάμωση της Μόσχας τόσο στην Αρμενία όσο και στο Αζερμπαϊτζάν, έβαλε θεμέλια στην πίσω αυλή του Κρεμλίνου. Όλα ξεκίνησαν κατά την επίσκεψη του διπλωματικού απεσταλμένου του Τραμπ, ΣτιβΓουίτκοφ, στο Μπακού στις 14 Μαρτίου, ο οποίος πήγε για να πείσει τον πρόεδρο Αλίεφ για την ανάγκη μιας «περιφερειακής επανεκκίνησης».
Η ιδέα της εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών στη διαχείριση του δρόμου προέκυψε στις 10 Ιουλίου κατά τη διάρκεια της συνάντησης κορυφής που οργανώθηκε μεταξύ των Πασχινιάν και Αλίεφ, στο Αμπού Ντάμπι. Την επόμενη μέρα, ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία, Τόμας Μπάρακ, ένας πλούσιος επιχειρηματίας και φίλος του Ντόναλντ Τραμπ, αναγνώρισε ότι η Ουάσιγκτον είχε προτείνει να αναπτύξει το έργο μέσω ιδιωτικών εταιρειών με μακροπρόθεσμη μίσθωση, διάρκειας ενενήντα εννέα ή εκατό ετών. «Οι Αμερικανοί έβγαλαν ένα άσσο από το μανίκι τους, προτείνοντας έναν διάδρομο που δεν θα βρίσκεται υπό τον έλεγχο της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Ρωσίας ή της Τουρκίας, αλλά υπό τον δικό τους έλεγχο, κάτι που βολεύει τους κύριους ενδιαφερόμενους – το Μπακού, το Ερεβάν και την Άγκυρα –,που επιθυμούν να απαλλαγούν από τις επιρροές της Ρωσίας και του Ιράν, τις οποίες θεωρούν επιζήμιες».
Εδώ είναι σαφές ότι ο αμερικανικός παράγοντας εισέβαλε στην περιοχή προσκεκλημένος από τον πρωθυπουργό της Αρμενίας, τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν, με τη μεσολάβηση Τουρκίας η αστική τάξη της οποίας έχει – παράλληλα με τις ΗΠΑ – βλέψεις στον ενεργειακό πλούτο της περιοχής (Κασπία καιτουρκόφωνες χώρες), και υπό την αυξανόμενη απειλή της ενδυνάμωσης της Κίνας.
Μεγάλος αριθμός Αρμενίων –ιδιαίτερα από περιοχές και οικισμούς στο Νότο της Αρμενίας–έχουν εναντιωθεί στον Πασχινιάν και το κόμμα του,με μεγάλες διαδηλώσεις, κατηγορώντας τον ότι υπήρξε πολύ ενδοτικός στο Αζερμπαϊτζάν και την ηγεσία του κατά τη διάρκεια των δύο πολέμων, σε αυτό το διάστημα, για το Ναγκόρνο Καραμπάχ και όχι μόνο.
Σύμφωνα με το κρατικό πρακτορείο ειδήσεων Armenpress, το οποίο επικαλείται ανακοίνωση του γραφείου του πρωθυπουργού, ο Πασχινιάν παρουσίασε τα συμπεράσματα των συνομιλιών, τονίζοντας παράλληλα τις ευκαιρίες που θα μπορούσε να προσφέρει η ειρήνη μεταξύ Ερεβάν και Μπακού σε ολόκληρη την περιοχή. Παράλληλα ο υπουργός Εξωτερικών της Αρμενίας, Αραράτ Μιρζόγιαν, δήλωνε την προηγούμενη μέρα στο Armenpress ότι το σχέδιο του «διαδρόμου Τραμπ», που αποσκοπεί στη σύνδεση της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν με την περιοχή του Ναχιτσεβάν, θα τεθεί υπό την κυριαρχία της Αρμενίας, χωρίς τον έλεγχο τρίτου παράγοντα.Διευκρίνισε ότι οι περιφερειακές οδοί επικοινωνίας θα λειτουργούν με σεβασμό στις αρχές της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής κυριαρχίας και της δικαιοδοσίας των κρατών, σύμφωνα με την αρχή της αμοιβαιότητας.
Υπό την ηγεσία του Νικολ Πασχινιάν, η Αρμενία απομακρύνθηκε από τη Μόσχα, τον παραδοσιακό σύμμαχό της, απομακρυνόμενη από τον Οργανισμό Συλλογικής Ασφάλειας (CSTO, μια μετασοβιετική συμμαχία με επικεφαλής τη Ρωσία), και δημιούργησε νέες συνεργασίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Και σχεδόν ταυτόχροναστα τέλη Ιουνίου, εμφανίστηκαν εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και της Μόσχας, οι οποίες επιδεινώθηκαν από περιστατικά όπως οι αιματηρές επιδρομές της ρωσικής αστυνομίας κατά της αζερικής διασποράς στο Γεκατερίνμπουργκ (περιοχή των Ουραλίων), και η ανεξιχνίαστη συντριβή της πτήσης 8243 της Azerbaijan Airlines, τον Δεκέμβριο του 2024. Ο πρόεδρος Αλιέφ , παρουσιάζεται εξοργισμένος από τον Βλαντιμίρ Πούτιν και προμηθεύει πλέον φυσικό αέριο στην Ουκρανία. Προτρέπει δε δημοσίως την κυβέρνηση του Κιέβου να καταπολεμήσει την «κατοχή». Αυτή η κοινή απόρριψη του μεγάλου γείτονα του Βορρά δημιούργησε μια απροσδόκητη σύμπτωση συμφερόντων μεταξύ Ερεβάν και Μπακού.
Αντιδράσεις διεθνείς και περιφερειακές
Φοβούμενες ότι θα περιθωριοποιηθούν στην παραδοσιακή ζώνη επιρροής τους, η Ρωσία και το Ιράν δεν βλέπουν με καλό μάτι την παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην αρμενική περιοχή Σιουνίκ, που συνορεύει με την Ισλαμική Δημοκρατία. Η Τεχεράνη φοβάται μείωση του εμπορίου της με την Αρμενία μέσω των κοινών συνόρων τους. «Οι αλαζονικές κυβερνήσεις έθεσαν εκ νέου το ζήτημα του διαδρόμου και χτυπούν όλες τις πόρτες για να επιτύχουν τους παράνομους στόχους τους στον Νότιο Καύκασο», έγραψε ο Αλί Ακμπάρ Βελαγιάτι, κύριος σύμβουλος του ανώτατου ηγέτη του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, για τις εξωτερικές υποθέσεις, στο X, στις 4 Αυγούστου.
Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, χαιρετίζοντας την εγκαθίδρυση ειρήνης μεταξύ της Αρμενίας και της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν και αναφερόμενος στις ανησυχίες του Ιράν σχετικά με τους δρόμους επικοινωνίας και την άρση του αποκλεισμού των δικτύων μεταφορών, τόνισε ότι οι δρόμοι αυτοί δεν πρέπει να οδηγήσουν σε γεωπολιτική αλλαγή στην περιοχή ή να αποκόψουν την πρόσβαση του Ιράν σε άλλους δρόμους επικοινωνίας. Τόνισε ότι σε όλες τις αποφάσεις και τις ενέργειες πρέπει να τηρείται πλήρως ο σεβασμός της εθνικής κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας των χωρών.
Ο Αραχτσί τόνισε επίσης, ότι ο σεβασμός των αρχών που αφορούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια της περιοχής και των γειτονικών χωρών αποτελεί βασική προϋπόθεση για κάθε σχέδιο ή συμφωνία στον τομέα αυτό. Ακόμα ο πολιτικός σύμβουλος του Ιρανού προέδρου ο Μαχντί Σαναέι,σε μήνυμα που δημοσίευσε στον προσωπικό του λογαριασμό στο κοινωνικό δίκτυο X, τόνισε ότι το Ιράν καλωσορίζει κάθε ειρηνευτική διαδικασία μεταξύ των γειτόνων του και δεν αντιτίθεται στην επαναλειτουργία των οδών επικοινωνίας στην περιοχή. Προειδοποιεί όμως ότι οποιαδήποτε πρωτοβουλία που θα μπορούσε να εμπλέξει εξωτερικές δυνάμεις ή εξωπεριφερειακούς οργανισμούς στους μηχανισμούς ασφάλειας και γεωπολιτικής του ιστορικού Καυκάσου θα αντιμετωπιστεί σθεναρά. Ήδη υπάρχουν κινήσεις από τους φρουρούς της Επανάστασης στην περιοχή.
Ο σύμβουλος προειδοποιεί ότι μια τέτοια δυναμική θα μπορούσε να αυξήσει τις περιφερειακές εντάσεις.
Για πρώτη φορά στην ιστορία του Καυκάσου, ιδιωτικές αμερικανικές δυνάμεις θα έχουν στρατηγική πρόσβαση στον Νότιο Καύκασο, περιοχή που μέχρι τώρα κυριαρχείται από τη Ρωσία. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, η Ρωσία διαδραμάτισε το ρόλο του μεσολαβητή στον ατέρμονο σύγκρουση (1988-2023) μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για τον έλεγχο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, μιας επαρχίας με πλειοψηφία Αρμενίων στο έδαφος του Αζερμπαϊτζάν και συμμετείχε πάντα στις προσπάθειες για την ειρήνευση στην περιοχή. Ωστόσο, σήμερα, η επιρροή της σε αυτό το στρατηγικό σταυροδρόμι της Ευρώπης και της Ασίας, φαίνεται να έχει μειωθεί, όπως και αυτή του, συμμάχου της Ιράν. «Η Ρωσία, που έχει εμπλακεί στην Ουκρανία, δεν είναι πλέον σε θέση να επιβάλει το νόμο της στην πρώην σφαίρα επιρροής της, ενώ το Ιράν, αποδυναμωμένο από τον δωδεκαήμερο πόλεμο [εναντίον του Ισραήλ], δεν έχει πλέον τα μέσα να ακολουθήσει μια τολμηρή περιφερειακή πολιτική».
Η Μόσχα, από την πλευρά της, κατηγορεί «τους Δυτικούς» ότι προσπαθούν να εκτρέψουν τη διαδικασία ειρήνης μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν προς όφελός τους. «Γνωρίζουμε πού οδηγούν συνήθως αυτές οι προσπάθειες… σε μια ανισορροπία του συστήματος ασφάλειας στην περιοχή», δήλωσε η Μαρία Ζαχάροβα, εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, σε συνέντευξη Τύπου στις 24 Ιουλίου.
Κατά τη διάρκεια συνάντησης μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών του Ιράν και της Κίνας στο περιθώριο της 25ης συνόδου κορυφής του Συμβουλίου Υπουργών του Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO)τον περασμένο Ιούλιο εκδόθηκε ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε την Τετάρτη 16 Ιουλίου στον επίσημο λογαριασμό του εκπρόσωπου του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Λιν Τζιαν, στο κοινωνικό δίκτυο X. Δήλωσε ότι ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Ουάνγκ Γι συναντήθηκε με τον Σεγιέντ Αμπάς Αραχτσί, επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας και τόνισε:
“Η Κίνα, ως ολοκληρωμένος στρατηγικός εταίρος του Ιράν, θα συνεχίσει να υποστηρίζει την Τεχεράνη στην υπεράσπιση της κυριαρχίας και της εθνικής της αξιοπρέπειας ενάντια στον εκφοβισμό, την πολιτική ισχύος και την ηγεμονία. Υποστηρίζει επίσης τα νόμιμα δικαιώματα και τα εθνικά της συμφέροντα, μέσω πολιτικών διαπραγματεύσεων, σε πνεύμα καλής γειτονίας και φιλίας, προκειμένου να ενισχυθούν οι σχέσεις με τις γειτονικές χώρες”.
Και ως επίλογος…
Και εμείς, από πλευράς μας, εκτιμούμε ότι οι κινήσεις αυτές των ΗΠΑ μόνο καλό δεν έχουν για την ισορροπία των σχέσεων , την ειρήνευση και τη σταθερότητα των χωρών του Νότιου Καυκάσου. Αντίθετα, ήδη η περιοχή μυρίζει μπαρούτι…
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου