Του Σπύρου Παναγιώτου


Ο Ντόναλντ Τραμπ επέλεξε για το πρώτο ταξίδι του την ανατιναγμένη Αν. Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή. Όχι τυχαία, πρώτος σταθμός ήταν η Σαουδική Αραβία και η κοινή συνάντηση με ηγέτες και εκπροσώπους των καθεστώτων του Κόλπου. Ακολούθησε το Ισραήλ και οι Βρυξέλλες, όπου πραγματοποιήθηκε συνάντηση Κορυφής των χωρών μελών του ΝΑΤΟ και θα ακολουθήσει η Σικελία όπου θα πραγματοποιηθεί η συνάντηση των G7.

Ο κύκλος αυτών των επισκέψεων πραγματοποιείται σε μια στιγμή που δυναμώνουν οι αμφισβητήσεις σε βάρος του με αφορμή τις σχέσεις επιτελών του με Ρώσους αξιωματούχους και συνεχίζονται οι αντιδράσεις και τα δημοσιεύματα που τον κατηγορούν για παροχή διαπιστευμένων πληροφοριών ασφαλείας στο Ρώσο πρέσβη.

Αποτελεί το ταξίδι Τραμπ προσπάθεια φυγής από τα νέα επεισόδια διχασμού στις ΗΠΑ; Αποτελεί έμπρακτη περιφρόνηση στα συνεχιζόμενα σενάρια απομάκρυνσης από το Λευκό Οίκο; Όλα αυτά και κυρίως ο βαθμός που θα επηρεάσουν τις τελικές επιλογές Τραμπ μένει να φανούν. Άλλωστε, όσα εξαγγέλθηκαν στην διάρκεια αυτής της περιοδείας κάθε άλλο παρά εφησυχασμό μπορούν να σημάνουν.

Στο στόχο το Ιράν και το σιιτικό τόξο

Μερικούς μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας ο Αμερικάνος πρόεδρος ξεκαθαρίζει τα σχέδια του και διαλέγει στρατόπεδο. Στον μεγάλο πόλεμο της Μέσης Ανατολής που βρίσκεται σε εξέλιξη επιλέγει να επενδύσει στο σουνιτικό στοιχείο και να αναδείξει σε στρατηγικό εταίρο του την Σαουδική Αραβία για τον έλεγχο της περιοχής. Η επιλογή αυτή δεν είναι απλά προϊόν τακτικής επιλογής, καθοριζόμενο από την στάση της Τουρκίας. Όσο και αν βαραίνει η αδυναμία προσέγγισης των ΗΠΑ με την Τουρκία του Ερντογάν στις βαθύτερες επιδιώξεις τους στην Μ. Ανατολή, όσο και αν «εκνευρίζει» την δυτική συμμαχία η εμμονή του Τούρκου σε παζάρια που ταράζουν τους σχεδιασμούς, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τις απειλές κατά των Γερμανών για την χρήση της βάσης του Ιντσιρλίκ, οι επιλογές Τραμπ έχουν βαθύτερη σημασία. Αναζητά πιο στιβαρούς και σταθερούς συμμάχους.

Ο Αμερικάνος πρόεδρος στρέφεται ευθέως κατά του Ιράν και στοχοποιεί ως παράγοντα αστάθειας στην περιοχή το σιιτικό τόξο, που περιλαμβάνει το Ιράκ, την Συρία και το Λίβανο, μέσω της ισχυροποιημένης εσχάτως σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ. Μιλώντας την Κυριακή 21 Μαΐου στο Ριάντ, ενώπιον πολλών Αράβων αρχηγών κρατών, ο Τραμπ δεν έκρυψε τα λόγια του δείχνοντας το Ιράν ως τον κύριο αντίπαλο, το οποίο «χρηματοδοτεί, οπλίζει και εκπαιδεύει τους τρομοκράτες (…) οι οποίοι εξαπλώνουν το χάος και την καταστροφή σε όλη την περιοχή».

Στην ίδια ομιλία αρκέστηκε σε μια ανώδυνη αναφορά στον ISIS, συνιστώντας στους Άραβες ηγέτες να ελέγχουν τους μυστικούς διαδρόμους του χρήματος (των τζιχαντιστών), καθώς και τις απόψεις των καθοδηγητών τους. Επιστέγασμα αυτών των προσεγγίσεων είναι η συνυπογραφή εξοπλιστικών προγραμμάτων ύψους 110 δισ. δολαρίων, μέρος μιας θεαματικού ύψους συνολικής εμπορικής συμφωνίας που ξεπερνά τα 350 δισ.

Ο Αμερικανός πρόεδρος απαντά στους επικριτές του με ένα τεράστιο πρόγραμμα εμπορικών συμφωνιών. Δεν αρκείται όμως σε αυτό. Το σημαντικότερο είναι ότι πραγματοποιεί μια σημαντική στροφή στην εξωτερική πολιτική που σε τίποτα δεν θυμίζει πια τις προεκλογικές του δηλώσεις. Πρόκειται για μια επιστροφή στη εποχή Μπους. Η συνεννόηση με το Ιράν και, βεβαίως, τη Ρωσία περνούν, σε αυτή τη φάση, σε δεύτερη μοίρα. Όλα θα δοκιμαστούν μέσα από τις δυνατότητες που θα αναδείξουν οι νέες συμμαχίες. Στο μεταξύ, η αμερικάνικη εξωτερική πολιτική στηρίζεται στην αναδιαμόρφωση του πόλου Σαουδική Αραβία – Εμιράτα του Κόλπου – Ισραήλ ως βασικών σύμμαχων των ΗΠΑ στην περιοχή. Στον αντίπαλο πόλο αναδείχνονται το Ιράν και η Ρωσία. Εξέλιξη καθόλου εφησυχαστική. Όχι μόνο γιατί έτσι ο πόλεμος στη Συρία θα γνωρίσει νέες οξύνσεις. Όχι μόνο γιατί η ενδυνάμωση και η στρατιωτική ενίσχυση περιφερειακών δυνάμεων, όπως το Ισραήλ, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία, προσδίδουν πρόσθετες ανισορροπίες στην περιοχή υπό το βάρος των ξεχωριστών και ιδιαίτερων στρατηγικών που αυτές έχουν. Αλλά κυρίως, γιατί τίποτα δεν μπορεί να αποκλείσει ότι, περισσότερο ή λιγότερο τυχαία, έχουν ανοίξει δρόμοι και προϋποθέσεις για μια σοβαρότερη ανάφλεξη στην περιοχή με απευθείας εμπλοκή των μεγάλων δυνάμεων. Η μεγάλη συγκέντρωση στρατιωτικών δυνάμεων και τα σημερινά δεδομένα στα πεδία των μαχών δεν αφήνουν πολλά περιθώρια.

Καθησυχασμός του Ισραήλ

Η στροφή του Αμερικάνου προέδρου και η στρατιωτική ενίσχυση της Σαουδικής Αραβίας δεν άφησε αδιάφορο το Ισραήλ. Οι ηγεσίες των δύο χωρών μπορεί να αναγνωρίζουν ως βασικό τους εχθρό το Ιράν, την ίδια στιγμή όμως ανταγωνίζονται ισχυρά για τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Με αυτή την έννοια, η απόφαση του Τραμπ να ενισχύσει με όπλα τελευταίας τεχνολογίας το Ριάντ αντιμετωπίστηκε με επιφύλαξη από το Τελ-Αβίβ, καθώς ανατρέπονται οι μεταξύ τους ισορροπίες.

Καθόλου τυχαία με τις πρώτες κιόλας δηλώσεις του ο Αμερικάνος πρόεδρος προσπάθησε να καθησυχάσει τις ανησυχίες του Ισραήλ. «Για το πρώτο ταξίδι μου στο εξωτερικό ως προέδρου, ήρθα σε αυτή την αρχαία και ιερή γη για να επαναβεβαιώσω τους ακατάλυτους δεσμούς ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο κράτος του Ισραήλ», δήλωσε στο αεροδρόμιο του Τελ-Αβίβ. Επιχειρώντας να ικανοποιήσει τους Ισραηλινούς, απέφυγε κάθε αιχμή για το Παλαιστινιακό με μια γενική αναφορά: «Έχουμε ενώπιόν μας μια σπάνια ευκαιρία να φέρουμε την ασφάλεια, τη σταθερότητα και την ειρήνη σε αυτή την περιοχή και στους ανθρώπους…», και στοχοποίησε για άλλη μια φορά το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Στην πραγματικότητα έκλεισε με αυτό το τρόπο το μάτι στις απειλές του Ισραήλ για άμεση επέμβαση και βομβαρδισμό των πυρηνικών εγκαταστάσεων του Ιράν, ανεξάρτητα με τις συμφωνία που έχει υπογραφεί πρόσφατα και αφορά τον έλεγχο του πυρηνικού του προγράμματος από τον ΟΗΕ.

Οι επιθετικές εξάρσεις των ΗΠΑ- Σαουδικής Αραβίας- Ισραήλ κατά του Ιράν δεν έμειναν ασχολίαστες από την Τεχεράνη. Ο Ιρανός υπουργός εξωτερικών σχολίασε ειρωνικά ότι «το Ιράν, που μόλις διεξήγαγε πραγματικές εκλογές, δέχθηκε επίθεση από τον πρόεδρο των ΗΠΑ σε αυτό το προπύργιο της δημοκρατίας και της μετριοπάθειας. Εξωτερική πολιτική ή απλώς το άρμεγμα του Βασιλείου της Σαουδικής Αραβίας για 480 δισ. δολάρια;» δήλωσε. Πιο αυστηρή ήταν η δήλωση του εκπροσώπου του ιρανικού υπουργείου Εξωτερικών, Μπαχράμ Γασεμί: «Οι βαλλιστικές δραστηριότητες του Ιράν αποτελούν μέρος της αμυντικής μας πολιτικής (…) Θα συνεχίσουμε να ενισχύουμε τις δραστηριότητες αυτές και (…) δεν θα επιτρέψουμε σε καμία χώρα να συζητά για την αμυντική μας πολιτική», τόνισε ο Γασεμί.

Μέχρι στιγμής η οξύτητα περιορίζεται στις δηλώσεις των δύο πλευρών. Αύριο;

Το ΝΑΤΟ πάει πάλι… πόλεμο