Του Σπυρίδωνα Λαβδιώτη

Το χρέος της Ελλάδος συσσωρεύονταν το ένα πάνω στ’ άλλο και πολλά βιβλία και άρθρα έχουν γραφτεί για τις μηχανορραφίες των ευρωπαϊκών αρχών και τη συναίνεση των ελληνικών κυβερνήσεων, όπως αυτή της εξόδου από τα Μνημόνια τον Αύγουστο του 2018. Δυστυχώς, ο πρωθυπουργός της χώρας αθέτησε τις προεκλογικές του υποσχέσεις και τις προγραμματικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης στην ομιλία του ενώπιον της ολομέλειας της Βουλής : «Όχι στη λιτότητα. Η λιτότητα είναι καταστροφική… Το Μνημόνιο καταργήθηκε από τον λαό. Η νέα κυβέρνηση δεν δικαιούται να ζητήσει παράταση του Μνημονίου». 1 Ίσως, πρέπει να αναφέρουμε και το περίφημο πολιτικό σλόγκαν του πρωθυπουργού στο Ηράκλειο της Κρήτης στο μακρινό 2014 «εμείς θα παίζουμε το ζουρνά και θα κτυπάμε τα νταούλια και οι αγορές θα χορεύουν πεντοζάλη». Όμως, ακριβώς το αντίθετο συνέβη, οι αγορές παίζουν το ζουρνά και κτυπάνε τα νταούλια και υποτακτικά η κυβέρνηση χορεύει στον ρυθμό τους, ενώ ο ελληνικός λαός υποφέρει, τα σπίτια του πλειστηριάζονται και η μετανάστευση θεριεύει.

Το ιστορικό

«Αρχή ήμισυ παντός», έλεγαν οι αρχαίοι και το επικυρώνει η σύγχρονη θεωρία του χάους με την « ευαίσθητη εξάρτηση από τις αρχικές συνθήκες». Η αρχή ήταν πολύ άσχημη με τη μετονομασία της τρόικα σε «θεσμούς» από τον υπουργό οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη. Στην περίφημη συνέντευξη Τύπου στην Αθήνα στις 30 Ιανουαρίου 2015 με τον επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Νταϊσελμπλουμ, ο υπουργός οικονομικών είχε δηλώσει απερίφραστα ότι η κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει την τρόικα – ως μια σαθρά δομημένη Επιτροπή – και δεν θα συνεργαστεί μαζί της. Ο Νταϊσελμπλουμ εμφανώς συγχυσμένος με μια επεισοδιακή χειραψία θα αποχωρήσει από τη συνέντευξη Τύπου ψιθυρίζοντας στο αυτί του Βαρουφάκη ότι «μόλις σκότωσες την τρόικα» και θα επακολουθήσει το αλησμόνητο «Ουάου» του υπουργού. 2

Τι ήθελε να το πει ο υπουργός ότι η κυβέρνηση δεν αναγνωρίζει την τρόικα. Έκτοτε η τρόικα δεν υποτιμήθηκε, αλλά αντιθέτως αναβαθμίστηκε σε Θεσμούς ! Η λέξη «Θεσμός» είχε αρχικώς τη σημασία του κανόνα δικαίου, του Νόμου.3 Επίσης, φέρεται και ως σύστημα το οποίο δημιουργεί ηθική και νομική κατάσταση, όπως ο θεσμός της οικογένειας, ο θεσμός του Συντάγματος. Οι θεσμοί είναι σταθερά αξιακά, επαναλαμβανόμενα μοτίβα συμπεριφοράς. Είναι δομές κοινωνικού ελέγχου που καθορίζουν την κοινωνική συμπεριφορά της πολιτείας και ταυτίζονται με έναν κοινωνικό σκοπό που είναι υπεράνω των ατόμων και προθέσεις τους. Οι θεσμοί έχουν στη συνείδηση των Ελλήνων μια σημασιολογική φόρτιση ακόμη και σήμερα, μια ιερότητα, διότι αναφέρονται σε καθιερωμένους νόμους δικαίου που έχουν μονιμότητα.


Μετάλλαξη

Το τραγικό αυτό ατόπημα από τους θεσμούς του Δράκοντα να καταλήξουμε σήμερα να αποκαλούμε «θεσμούς» οργανισμούς που η διατριβή τους είναι το χρήμα και οι τόκοι θα μπερδέψει αισθητά το κοινό. Η Τρόικα – συνδιοίκηση τριών οργανισμών- ήταν πιο ανώδυνη λέξη και περιείχε το στοιχείο του προσωρινού. Τώρα όμως το κοινό έβλεπε με δέος οι θεσμοί να έχουν εκπροσώπους που έρχονται και φεύγουν και τα ΜΜΕ αμέσως να υιοθετούν τη νέα ονομασία και προκάλεσε ταραχή μήπως οι θεσμοί μονιμοποιηθούν. Και δεν είχε άδικο, διότι η γλώσσα στην πολιτική δημιουργεί συνειδήσεις, δίνει αποχρώσεις κυβερνητικών αποφάσεων. Η πολιτική απρέπεια θα συνοδευτεί με τη « δημιουργική ασάφεια» και ο κόσμος άρχισε να τα χάνει, να μη ξέρει που πατάει και που πηγαίνει, και εάν το προεκλογικό σύνθημα « η ελπίδα έρχεται» θα μετατραπεί σε έναν νέο εφιάλτη αυστηρής λιτότητας και αγώνα επιβίωσης.

Μέσα σε τρείς εβδομάδες η κυβέρνηση θα τινάξει στον αέρα τις δεσμεύσεις της. Το δεν συνεργαζόμαστε με την τρόικα θα μετατραπεί σε συμπράττω με τους «θεσμούς», δηλαδή, «άλλαξε ο Μανωλιός και έβαλε τα ρούχα του αλλιώς». Το Μνημόνιο δεν θα καταργηθεί, θα επεκταθεί, και η ‘τεχνική’ λύση του χρέους θα μεταβληθεί σε σισύφεια καταδίκη της Ελλάδος.


Η στάση πληρωμών που δέν έγινε ποτέ

Ο όλεθρος θα επέλθει την 20η Φεβρουαρίου 2015 στη συνδιάσκεψη του Eurogroup, όπου η κυβέρνηση αντί να αποκηρύξει τα αθέμιτα δάνεια των Μνημονίων και με σθένος να κηρύξει στάση πληρωμών, διότι γνώριζε ότι δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο εξόδου ενός κράτους – μέλους από το ευρώ, ούτε να εκδιωχθεί βίαια, προτίμησε να θυσιάσει την ευημερία του λαού στον βωμό του ευρώ. Και προς γενική κατάπληξη, θα αλλάξει ρότα και θα τα νομιμοποιήσει. Αποδέχθηκε με ατολμία τον όρο που έθετε τη χώρα σε πολυετή ομηρία των δανειστών: «οι ελληνικές αρχές δεσμεύονται αμετακλήτως να τιμήσουν τις δανειακές τους υποχρεώσεις προς όλους τους πιστωτές πλήρως και εγκαίρως». 4 Εν συνεχεία, προσπάθησε να διαπραγματευτεί και έμεινε από μετρητά για τις αναγκαίες πληρωμές του κράτους. Έτσι γεννήθηκαν τα repos.


Repos, η νέα μορφή χρέους

Σε ένα σκηνικό τρόμου που θύμιζε τραγωδία του Αισχύλου, η κυβέρνηση θα ψηφίζει νόμο τον Απρίλιο 2015, λόγω «έκτακτης, εξαιρετικά επείγουσας και απρόβλεπτης ανάγκης», με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου «Κατεπείγουσα ρύθμιση για τη μεταφορά ταμειακών διαθεσίμων των Φορέων Γενικής Κυβέρνησης προς επένδυση στην Τράπεζα της Ελλάδος». 5 Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα σχηματιστεί από φορείς της Γενικής Κυβέρνησης (Ασφαλιστικοί φορείς, ΝΠΔΔ & ΟΤΑ), το χαρτοφυλάκιο Κοινού Κεφαλαίου για πράξεις repos, του οποίου η διαχείριση έχει ανατεθεί στην Τράπεζα της Ελλάδος. Το ποσό ανήρχετο στα 13.4 δις ευρώ.6 Όπως μας πληροφορεί το Ελεγκτικό Συνέδριο, το αρχικό ποσό του Κοινού Κεφαλαίου ήταν μικρό, διότι μεγάλος αριθμός φορέων δεν συμμορφώθηκαν με τις διατάξεις του νόμου.

Εξ ανάγκης λοιπόν τα repos επελέγησαν ως πηγή χρηματοδότησης εκτάκτων και απρόβλεπτων βραχυχρόνιων ταμειακών αναγκών του κράτους, όταν οι ‘θεσμοί’ αποφάσισαν να αναβάλουν την εκταμίευση της δόσης των € 7.2 δις μέχρι να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση, και η κυβέρνηση επέλεξε να παραμείνει «πάση θυσία στο ευρώ» στο δραματικό έτος 2015. Ωστόσο προκύπτουν σοβαρά θέματα αξιοπιστίας, διότι τα repoς αναχρηματοδοτούνται ανά τακτά διαστήματα-ως επί το πλείστον είναι πράξεις μιας ημέρας- και το ανεξόφλητο υπόλοιπο στο τέλος της περιόδου αναφοράς, μήνας, τρίμηνο ή έτος, εμφανίζεται ως χρέος. Είναι όμως πραγματικό χρέος; Η χρήση repos επιτρέπει τον δανειολήπτη να μην εμφανίσει το αληθινό χρέος την ημέρα της δημοσίευσης των στοιχείων. Στην ουσία είναι θέμα σύναψης μιας μέρας repo, γνωστό ως “window dressing” και να μας θυμίσει τo επεισόδιο της Lehman Brothers.

Παρά ταύτα, διαπιστώνεται από τα δημοσιοποιημένα στοιχεία 7 μέχρι την ήμερα των πανηγυρισμών της κυβέρνησης για «καθαρή» έξοδο από τα Μνημόνια τον Αύγουστο 2018, τα repos από προσωρινό εργαλείο χρηματοδότησης εκτάκτων και απρόβλεπτων αναγκών να μετατρέπεται σε μόνιμο μηχανισμό των αυξανόμενων ταμειακών αναγκών του κράτους. Το 2015, έτος που υπογράφτηκε το 3ο Μνημόνιο των € 86 δις ευρώ και καθιερώθηκε διεθνώς η λέξη «kolotoumba», το ανεξόφλητο υπόλοιπο των repos ανήλθε ακριβώς, ως μοιρογνωμόνιο, στα € 10 δις στο τέλος του έτους. Το επόμενο έτος 2016, το ανεξόφλητο υπόλοιπο θα αυξηθεί στα €11.4 δις. Το 2017 – έτος υπογραφής των πλεονασμάτων 3.5% ετησίως, που θα επιφέρουν μια σπειροειδή καταστροφή του ιδιωτικού πλούτου, νοικοκυριών και επιχειρήσεων – το ύψος του ανεξόφλητου υπολοίπου των repos θα διαμορφωθεί στα € 14.9 δις στο τέλος του έτους.

Την ίδια χρονική περίοδο το Ελεγκτικό Συνέδριο μας ενημερώνει, 8 το χαρτοφυλάκιο του Κοινού Κεφαλαίου που διαχειρίζεται η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) για πράξεις repo αυξήθηκε στα € 31.3 δις το 2017 – € 17 δις προέρχονται από τους Φορείς και τα € 14.3 δις από ένα λογαριασμό «Ταμειακής Διαχείρισης» της ΤτΕ. Και ότι ο βραχυπρόθεσμος δανεισμός της κυβέρνησης εκπληρώθηκε με κεφάλαια τα οποία χρηματοδοτήθηκαν από το Κοινό Κεφάλαιο. Αποτέλεσμα, το ανεξόφλητο υπόλοιπο των repos να εκτοξευτεί στα € 24.5 δις στο τέλος 2018.

Ως επακόλουθο, οι υπεροπτικοί πανηγυρισμοί της κυβέρνησης για γνήσια έξοδο από τα Μνημόνια στις 20 Αυγούστου 2018, θα συνοδευτούν με διθυράμβους από τις ευρωπαϊκές αρχές για την επιτυχή ολοκλήρωση του προγράμματος. Πώς να μην γράψουν ύμνους, όταν εκταμιευτήκαν € 62 δις από τα € 86 δις του 3ου Μνημονίου, χάρις των € 24 δις repos, και η κυβέρνηση επέλεξε την πλάνη της ελληνικής κοινωνίας.


Πηγή: new-economy.gr