Του Νίκου Μέντζα
Το κραχ του 1929 στοίχισε στην αμερικανική οικονομία που ανήκε στις μεγαλύτερες μητροπόλεις του καπιταλισμού. Ως πρωτοπορία της παγκόσμιας καπιταλιστικης τάξης πραγμάτων και του χρηματοπιστωτικου κεφαλαίου, ο ρόλος της ήταν καταλυτικός για το ίδιο το σύστημα. Αυτό φάνηκε και από την επέκταση της κρίσης σε όλες τις χώρες που λειτουργουσαν μέσα στο πλαίσιο αυτού του οικονομικού - πολιτικού μοντέλου. Ένα στοιχείο που "βοήθησε" κάποιες χώρες από την πλήρη κατάρρευση ήταν η εφαρμογή του συστήματος της κλειστής οικονομίας, δίνοντας βάρος στα επιμέρους εθνικά νομίσματα και συνάπτοντας διακρατικές εμπορικές συμφωνίες. Η μόνη λύση απέναντι σε αυτή την οικονομική απειλή που διέτρεχε τις ΗΠΑ ήταν... ο πόλεμος.
Κατά τη διάρκεια του Β' ΠΠ, την ίδια στιγμή που στην Ευρώπη και την Ασία, αυτός στοίχιζε τη ζωή σε δεκάδες εκατομμύρια ζωές, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού άρχιζαν να χτίζουν το μεταπολεμικό τους θαύμα. Το 1946, οι ΗΠΑ έφτασαν στο σημείο να ελέγχουν πάνω από το 50% του παγκόσμιου ΑΕΠ και το 80% του παγκόσμιου αποθετικου σε σκληρό συνάλλαγμα. Η ταύτιση των συμφερόντων (ειδικά) της καπιταλιστικης Ευρώπης με εκείνα των ΗΠΑ ήταν θέμα ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και περαιτέρω επέκταση του συστήματος.
Έχοντας εδραιώσει την πρωτοκαθεδρια του ανάμεσα στα μητροπολιτικα συστήματα του παγκόσμιου καπιταλισμού, το αμερικάνικο μοντέλο θα επέβαλε την υιοθέτηση των κυρίαρχων χαρακτηριστικών του και στις υπόλοιπες χώρες. Η ΕΟΚ έπαιζε το ρόλο της διάσωσης και σταθεροποιησης του μοντέλου αυτού, παράλληλα με την εναρμόιση στα ιδεολογικά σχήματα που προωθούσε η νέα ισχυρή μητρόπολη του συστήματος. Τα ευρωπαϊκά κεφάλαια συγχωνευονταν με το αμερικανικό, το οποίο είχε ξεκινήσει να απλώνει τα πλοκάμια του βαθιά μέσα στην οικονομία των χωρών αυτών.
Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, και πιο συγκεκριμένα από το 1962 μέχρι το 1968 παρατηρηθηκαν 109 συγχωνεύσεις. Οι μισές από αυτές με τη συμμετοχή "τρίτων χωρών". Πιο αναλυτικά, 1180 συμμετοχές σε υπάρχουσες εταιρίες, από τις όποιες 800 με ξένα κεφάλαια, 625 νεοσυστατες θυγατρικές που ανήκαν σε δύο επιχειρήσεις της Κοινής Αγοράς και 1124 νεοσυστατες θυγατρικές που ανήκαν από κοινού σε μία επιχείρηση της Κοινής Αγοράς και σε μία "τρίτης χώρας". Τα ξένα κεφάλαια και εκείνα των "τρίτων χωρών" ανήκαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία, άμεσα ή έμμεσα, στον αμερικανικό παράγοντα.
Τα επόμενα χρόνια, μετά από την κατάρρευση του αντίπαλου δέους, η επέκταση του αμερικανικού κεφαλαίου σε χώρες πιο "καθυστερημένες" οικονομικά αποτέλεσε μια απαραίτητη, για τα καπιταλιστικά δεδομένα, βαλβίδα αποσυμπίεσης και περαιτέρω ανάπτυξη των κερδών. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την ανάδυση νέων οικονομιών. Οι οικονομίες αυτές, που άρχισαν να παρουσιάζονται κυρίως στην Ανατολή (Κίνα), θα αποτελούσαν δυνητικά κίνδυνο στην πρωτοκαθεδρία του δολαρίου.
Το 2008 ξέσπασε μια νέα οικονομική κρίση (του συστήματος), που ξεκίνησε πάλι από τις ΗΠΑ, το κέντρο του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Την κρίση αυτή τη βιώνουμε μέχρι σήμερα με όλο και εντονότερο τρόπο. Η πτώση του δολαρίου (και κατ' επέκταση του ευρώ) συμπαρασύρει στα τάρταρα όλες τις οικονομίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Συν τοις άλλοις, το ενιαίο νόμισμα (ευρώ) - συνδεδεμένο με το δολλάριο - εξασφαλίζει την εγγυημένη καταβαράθρωση. Φυσικά για άλλη μια φορά, όπως όλως τυχαίως και στον τελευταίο παγκόσμιο πόλεμο, αυτός που καλείται να πληρώσει τα σπασμένα είναι οι χώρες της Ευρώπης. Και όλα αυτά προκειμένου να διασωθεί το ιμπεριαλιστικό στάδιο, στο οποίο έχει ανέλθει ο καπιταλισμός, που διακρίνεται από την υιοθέτηση του νεοφιλελεύθερου οικονομικού μοντέλου.
Η ανοιχτή επέμβαση στα πολιτικά πράγματα της Ουκρανίας το 2014 από τις ΗΠΑ είχε ως σκοπό την εξώθηση, μέσα από διαφορες ενέργειες, της Ρωσίας στη σύγκρουση με ειδικές ομάδες μισθοφόρων (απ' όλα τα μέρη της Δύσης - και όχι μόνο) και Ουκρανικών δυνάμεων, στη συντριπτική τους πλειοψηφία νοσταλγών του ναζισμού. Αμέσως ακολούθησε μια σειρά μέτρων απέναντι στη Ρωσία. Οι λεγόμενες "κυρώσεις" όχι μόνο δεν έχουν πλήξει τη χώρα αυτή, αντιθέτως της έχουν δώσει τη δυνατότητα να ανασυντάξει την εθνική της οικονομία, με ένα νόμισμα (ρούβλι) το οποίο έχει αρχίσει να ανακάμπτει. Επίσης, την έχουν φέρει σε σημείο ενδυνάμωσης των σχέσεων (σε εμπορικό και οικονομικό επίπεδο) με τις λεγομενες "ανερχόμενες οικονομίες" (π.χ. Κίνα, Ινδία), που απειλούν την ισχύ του όλο και πιο υποτιμημένου δολαρίου. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι στο σχήμα αυτό εντάσονται και άλλες χώρες, από τη νότια Αμερική μέχρι την ινδική χερσόνησο.
Το 2021 τα αμερικανικά άμεσα επειχηρηματκά κεφάλαια στην Ευρώπη προχώρησαν σε ανοίγματα ύψους (κατά μέσο όρο) 38 εκατομμυρίων ευρώ, σε σύγκριση με τα 19,4 εκατομμύρια ευρώ του προηγούμενου έτους. Δηλαδή, διπλασιάστηκαν μέσα σε ένα χρόνο. Πολλές από τις μεγαλύτερες κινήσεις τέτοιου τύπου στην Ευρώπη περιελάμβαναν τουλάχιστον έναν επενδυτή με έδρα τις ΗΠΑ.
Αυτό που πρέπει σε αυτή τη φάση να διασωθεί πάση θυσία είναι τα δομικά στοιχεία του συστήματος (ιδιωτικοποιησεις - νεοφιλελευθερισμος), μαζί με ένα αφήγημα που παραπέμπει σε ιδεολογικά τεχνάσματα του φασισμού και του ναζισμου (ασύμμετρες εξωγενείς απειλές, Ρωσία, πανδημιες, κοινωνικός δαρβινισμος). Πρωτεύοντα ρόλο συστημικής - οικονομικής διάσωσης παίζουν τα νέα εξελιγμένα όπλα του αμερικανοκρατουμενου συστήματος, όπως το φαρμακοβιομηχανικο και το στρατιωτικοβιομηχανικο (βλ. Μπαιντεν, ΝΑΤΟ) συμπλεγμα.
Πέρα όμως από το σύγχρονο βιομηχανικό κεφάλαιο, οι "κυρώσεις" είναι το υπεροπλο των ΗΠΑ για τον έλεγχο και την απόλυτη συγχώνευση της ΕΕ. Οι παράνομες και ανεξέλεγκτες κυρώσεις επιτείνουν την αύξηση των τιμών σε όλο το φάσμα των αναγκαίων και, μέχρι πρότινος, στοιχειωδών αγαθών. Αυτό σε συνδυασμό με τις κυβερνήσεις ανδρεικελων (ΕΕ) που εντείνουν με αστραπιαιους ρυθμούς τις ιδιωτικοποιησεις σε όλους τους τομείς, εξυπηρετούν την μονοκαθεδρια του αμερικανικού ιμπεριαλισμου και των ιδεολογικων του αποληξεων, καταπίνωντας την ίδια την Ευρώπη. Με λίγα λόγια, όσο η άλλη πλευρά (η "λάθος" πλευρά της ιστορίας...) θα δυναμώνει, τόσο οι ΗΠΑ (η "σωστή" πλευρά της ιστορίας... δηλαδή) θα προσθέτουν κι άλλες "κυρώσεις" οι οποίες δεν χρειάζεται να μαντέψουμε ποιον θα πλήττουν.
Από την άλλη, οι ιδιωτικοποιησεις και η εξουσία που παρέχεται στα προσώπα και τους φορείς που τις αντιπροσωπευουν, εκφράζουν τα ζωτικά μεν, βραχυπροθεσμα δε (μονοπολικα) συμφέροντα του καπιταλιστικού μοντέλου των ΗΠΑ. Το αντίπαλο δέος, με τον συνασπισμο δυνάμεων που αναδεικνύεται στοχεύει πιο μεθοδικά σε μεσοπροθεσμα (πολυπολικα) πλάνα, άγνωστο προς το παρόν σε ποια κατεύθυνση. Όσο για το μακροπροθεσμο, αυτό ανήκει αποκλειστικά στις κοινωνίες και στο ρόλο που θα παίξουν ή όχι σε έναν κόσμο που αλλάζει...
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου