Συνεχίζοντας στο δεύτερο μέρος του άρθρου τα μαθήματα που πρέπει να βγάλει η Ελλάδα και όχι μόνο από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο οποίος κλείνει έναν χρόνο, χωρίς προς το παρόν να διαφαίνεται το τέλος του.

Μάθημα τέταρτον: ο πόλεμος είναι κοστοβόρος σε όλα τα επίπεδα και απαιτεί εφεδρείες. Οι αυτοκρατορικού τύπου πολεμικές περιπέτειες των ΗΠΑ εναντίον εμφανώς υποδεέστερων αντιπάλων, με ευρεία χρήση αεροπορικής και, πυραυλικής τεχνολογίας και κατά βάση ειδικών δυνάμεων, εμπέδωσαν μια αντίληψη περί περιορισμένων πολέμων ως του μόνο ή κύριου τύπου πολέμων.

Η Ουκρανία έρχεται να αποδείξει ότι οι ολοκληρωτικού τύπου πόλεμοι, οι οποίοι αποτελούν τον κορυφαίο τύπο πολέμου ακόμα και σήμερα απαιτούν τεράστια αποθέματα υλικού και εφεδρείες. Όπως αναφέραμε πιο πάνω, η Ρωσία μπήκε σε έναν ολοκληρωτικό πόλεμο και σε ένα γιγαντιαίο μέτωπο, αρχικώς με περίπου 200-300 χιλιάδες στρατιώτες. Επρόκειτο περί τεράστιου λάθους, το οποίο προσπαθεί να αντιμετωπίσει με τη μερική επιστράτευση εφέδρων στην οποία προέβη, με στρατολόγηση σε επαγγελματική-μισθοφορική βάση και με καλή χρήση πυροβολικού, πυραυλικής τεχνολογίας και μη επανδρωμένων οχημάτων.

Είναι βέβαιο ότι ο πολιτικός έλεγχος της Ουκρανίας προϋποθέτει πολύ μεγαλύτερες δυνάμεις και ότι με κάποιο τρόπο, η Ρωσία θα πρέπει να ενεργοποιήσει τις εφεδρείες της σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό. Από την άλλη, η αμυντική της βιομηχανία, με τη βοήθεια φιλικών της Ρωσίας κρατών, δείχνει να τα πηγαίνει αρκετά καλά. Παρά τις προφητείες περί εξάντλησης των ρωσικών αποθεμάτων σε πυραύλους, τεθωρακισμένα κλπ., η Ρωσία δείχνει αξιοσημείωτη επάρκεια.

Αντιθέτως, η Ουκρανία, η πιο πλούσια μετασοβιετική δημοκρατία, μετά από 30 χρόνια λεηλασίας και οκτώ χρόνια πλήρους προτεκτορατοποίησης, δεν μπορεί να πραγματοποιήσει αποτελεσματική επιστράτευση και εξαρτάται αποκλειστικώς από την ξένη, στρατιωτική βοήθεια. Η γενική επιστράτευση, την οποία εξήγγειλε η ηγεσία της Ουκρανίας αποδείχθηκε εν πολλοίς φιάσκο.

Ναι μεν, το ΝΑΤΟ εκπαίδευσε ένα νέο ουκρανο-νατοϊκό στρατό, ωστόσο αυτός δεν επαρκεί ούτε από πλευράς αριθμών, ούτε εκπαίδευσης. Οι εικόνες, με τις βίαιες επιστρατεύσεις Ουκρανών από τους δρόμους προδίδει αδιέξοδο. Σε κάθε περίπτωση γνωρίζουμε πια ότι απαιτούνται εκατομμύρια πυρομαχικά κάθε μήνα και για τις δύο πλευρές. Η βιομηχανική βάση παραγωγής αυτών δεν μπορεί να στηθεί σε λίγους μήνες. Όποιος αντιμετωπίζει εξωτερικούς κινδύνους οφείλει να είναι έτοιμος και αυτάρκης, όχι μόνο για εντυπωσιακούς εξοπλισμούς, αλλά και για πολύ πιο ταπεινούς, πλην όμως αναγκαίους.

Η προσαρμοστικότητα κερδίζει

Μάθημα πέμπτον: Ουδέν σχέδιο επιβιώνει της επαφής με το πεδίο, εξ ου και η προσαρμοστικότητα κερδίζει. Γνωστό ρητό και πολλάκις επιβεβαιωμένο. Πλην όμως, ιδίως στην εποχή μας, των τηλεσχολιαστών παντός είδους και παντός καιρού, συχνά λησμονείται. Είναι αμφίβολο το κατά πόσο η Ρωσία ήλπιζε σε μια ολιγοήμερη σύγκρουση με ολοκληρωτική νίκη της. Ωστόσο φαίνεται αρκετά καθαρά ότι τα αρχικά σχέδια διεξαγωγής του πολέμου από ρωσικής πλευράς δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Η Ρωσία αναγκάστηκε να προσαρμόσει το σχεδιασμό της αρκετές φορές έως σήμερα. Κάτι τέτοιο δεν είναι παράλογο. Αντιθέτως, η ικανότητα να προσαρμόζεται κανείς στις ιδιαιτερότητες του πεδίου είναι απολύτως κρίσιμη. Αυτό δεν αναιρεί ότι η Ρωσία θα πρέπει να αντλήσει κρίσιμα διδάγματα από τις αποτυχίες της στο πεδίο, για το μοντέλο διοίκησης των ενόπλων δυνάμεών της σε όλα τα επίπεδα, το επίπεδο των υπηρεσιών πληροφοριών της, τις υβριδικές επιχειρήσεις και τη διαθεσιμότητα ανθρωπίνου δυναμικού και υλικού σε κάθε κρίσιμη, δεδομένη στιγμή.

Η παράταση του πολέμου καθιστά ακόμα σημαντικότερα τα διδάγματα αυτά. Το παραπάνω ρητό επιβεβαιώνεται φυσικά και για την άλλη πλευρά. Εν προκειμένω, οι ΗΠΑ διέθεταν και διαθέτουν ακόμα ένα φαινομενικώς απλό και λογικό σχέδιο: να εξαντλήσουν τη Ρωσία, κάνοντας την Ουκρανία να πολεμήσει μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό. Το πρόβλημα με αυτό το σχέδιο είναι ότι και οι ΗΠΑ σύρονται ολοένα βαθύτερα σε έναν πόλεμο για τον οποίο δεν μπορεί η Ουάσιγκτον να είναι καθόλου σίγουρη ότι θα τελειώσει όπως εκείνη θέλει

Μια κατακλυσμιαία σύγκρουση με τη Ρωσία, όπως και η ήττα του ΝΑΤΟ στην καρδιά της Ευρασίας αποτελούν πιθανές εξελίξεις. Ιδίως η δεύτερη έρχεται ολοένα εγγύτερα. Οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να αλλάξουν πολιτική. Ωστόσο, η δική τους προσαρμοστικότητα αποδεικνύεται πολύ πιο περιορισμένη. Το ίδιο ακριβώς συνέβη σε σχέση και με τις κυρώσεις. Υποτίθεται ότι η ρωσική οικονομία θα γονάτιζε. Το σχέδιο έχει αποτύχει. Μόλα ταύτα, η ΕΕ εξακολουθεί τον ίδιο αυτοκτονικό δρόμο.

Ο ανθρώπινος παράγοντας

Μάθημα έκτον: η τεχνολογία του πολέμου εξελίσσεται, αλλά ο ανθρώπινος παράγοντας παραμένει ακόμα κυρίαρχος. Ο πόλεμος στην Ουκρανία και ιδίως η πλέον πρόσφατη φάση του αποτελούν το κατεξοχήν εργαστήριο για την τέχνη και την τεχνολογία του πολέμου, όπως συμβαίνει σε κάθε σχετική περίπτωση. Η “ειδική στρατιωτική επιχείρηση” έχει ήδη καταδείξει τη σημασία της πυραυλικής τεχνολογίας μεγιστοποίησης του καταστρεπτικού αποτελέσματος με αντίστοιχη μείωση του κόστους, το ρόλο του πυροβολικού και των τεθωρακισμένων σε συνεργασία με μη επανδρωμένα οχήματα κάθε είδους και με τη δορυφορική λήψη και αναμετάδοση δεδομένων σε ζωντανό χρόνο.

Επίσης, έχει καταδείξει πόσο κομβική καθίσταται η ρομποτοποίηση οχημάτων και οπλικών συστημάτων. Η επίδραση της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτοποίησης είναι ασταμάτητη. Όσο, μάλιστα, οι κοινωνίες μας γίνονται λιγότερο δεκτικές σε ανθρώπινες απώλειες, τόσο το κίνητρο για υποκατάσταση του ανθρωπίνου παράγοντα θα μεγαλώνει. Στο τέλος αυτού του πολέμου είναι πολύ πιθανό να δούμε σμήνη μη επανδρωμένων οχημάτων και υψηλής αυτονομίας ρομποτοποιημένες μονάδες να διεξάγουν στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Ωστόσο, την ίδια στιγμή, μια σειρά από πολύ παραδοσιακά στοιχεία των πολεμικών επιχειρήσεων παραμένουν ισχυρά. Ο ρόλος του πεζικού είναι κυρίαρχος. Το ίδιο του πυροβολικού, των τεθωρακισμένων αλλά και οπλικών συστημάτων παλαιότερης τεχνολογίας, αλλά υψηλής καταστροφικότητας και πολύ χαμηλού κόστους. Η αποτελεσματική κατασκευή υπογείων σηράγγων και δικτύων χαρακωμάτων είναι κομβική, ώστε ο αμυνόμενος να καθηλώσει τον επιτιθέμενο.

Η επαρκής εκπαίδευση του προσωπικού εγκαίρως, πριν τον πόλεμο αποδεικνύεται σωτήρια. Όπως συνέβη και με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι συγκρούσεις αρχικώς κινήθηκαν σε πιο παραδοσιακή βάση, ωστόσο όσο παρατείνονται, τόσο περισσότερο αναδεικνύεται ο ρόλος της τεχνολογίας. Ακόμα σημαντικότερη είναι η “διαχυτότητα” της τεχνολογικής εξέλιξης. Στην αρχή του πολέμου ήταν η Τουρκία εκείνη που υπέρ-πρόβαλλε τα μη επανδρωμένα εναέρια οχήματά της. Το Ιράν πλέον έχει καταλάβει τη θέση της.

Από τα σημαντικότερα στοιχεία της τεχνητής νοημοσύνης είναι ότι το λογισμικό διαφορετικών εφαρμογών μπορεί να αναπτυχθεί με σχετικώς μικρό κόστος και σε οποιαδήποτε χώρα. Από εκεί και πέρα, τα κράτη, τα οποία διαθέτουν επαρκή βιομηχανική υποδομή μπορούν με τις κατάλληλες διεθνείς συνέργειες να εφαρμόσουν αυτήν την τεχνολογία σε ένα τεράστιο εύρος εφαρμογών. Ο αγώνας δρόμου των εξοπλισμών θα επιταχυνθεί εκτατικώς και όποιο κράτος θέλει να έχει πιθανότητες νίκης σε επερχομένους πολέμους θα πρέπει να φροντίσει για την όσο το δυνατό μεγαλύτερη αυτάρκειά του.

Τα πολεμικά μέτωπα

Μάθημα έβδομον: Τα πολεμικά πεδία διαρκώς επεκτείνονται. Η διάκριση πολιτικής και στρατιωτικής δομής ή στόχου, διαρκώς θολώνει. Η Starlink του Elon Musk είναι μεν μια ιδιωτική εταιρεία, πλην όμως αποτελεί απολύτως κομβικό κρίκο για τις ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας. Οι κυβερνοεπιθέσεις αποτελούν σημαντικό τμήμα των πολεμικών επιχειρήσεων, όπως και μια σειρά από υβριδικού χαρακτήρα πλήγματα εναντίον των αντιπάλων.

Η ένταξη του κυβερνοχώρου στο πλαίσιο των στρατιωτικοποιημένων πεδίων σηματοδοτεί την ακόμα μεγαλύτερη κατάργηση της διάκρισης πολιτικών και στρατιωτικών στόχων ή περιοχών αντιστοίχως. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις ξεκινούν πλέον πολύ πριν τις πρώτες σφαίρες και οβίδες, διαθέτοντας πολυεπίπεδο βάθος. Η δορυφορική τεχνολογία σύντομα θα αποτελεί στόχο πολεμικών επιχειρήσεων επίσης. Η επέκταση των πολεμικών πεδίων απαιτεί επανεκπαίδευση και αναδιάρθρωση των ενόπλων δυνάμεων, όπως και προετοιμασία του συνόλου του λαού κάθε χώρας. Όχι υπό την έννοια μιας πανταχού παρούσας απειλής, αλλά της γνώσης των κινδύνων αν ποτέ προκύψει πόλεμος.

Μια τελευταία αναφορά: η Ρωσία και η Ουκρανία δεν είναι Ελλάδα και Τουρκία. Οι εύκολες συγκρίσεις δεν βοηθούν καθόλου. Ωστόσο μπορούμε να αντλήσουμε μαθήματα και από αυτόν τον πόλεμο. Οι ελληνικές φαντασιώσεις περί ενός πολέμου με την Τουρκία που θα έχει τις διαστάσεις θερμού επεισοδίου λίγων ημέρων και με εμπλοκή μόνο ή κατά βάση αεροναυτικών και ειδικών δυνάμεων, όπως και της προστασίας μας από ξένους πάτρωνες, είναι επικίνδυνες. Ο πόλεμος αποδεικνύεται πάντα πολύ πιο σύνθετος. Η προετοιμασία σε επίπεδο πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό, η εμπέδωση εθνικής αμυντικής και εξωτερικής πολιτικής, η αναίρεση του παρασιτισμού και η καταστροφή της ολιγαρχίας αποτελούν όρους εθνικής επιβίωσης για κάθε έθνος και ιδίως για εμάς.