Του Σπύρου Στάλια *
H κρίση στην Ελλάδα (και σε άλλες χώρες του Νότου) δεν είναι απλώς αποτέλεσμα τοπικής κακοδιαχείρισης, αλλά αναπόφευκτο αποτέλεσμα των δομικών αδυναμιών της ίδιας της νομισματικής ένωσης.
Η νομισματική ένωση, σχεδιασμένη με νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά, όπως ο περιορισμένος ρόλος της ΕΚΤ και οι άκαμπτοι κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και με την ελεύθερη διακίνηση κεφαλαίων, αποτελεί ένα σύστημα που νομοτελειακά δημιουργεί ανισορροπίες.
Ιστορικά, κάθε σύστημα που βασίζεται στην απόλυτη ελευθερία κίνησης κεφαλαίων χωρίς την ύπαρξη μηχανισμών προσαρμογής (όπως ο Κανόνας του Χρυσού τον 19ο αιώνα) και χωρίς δημοσιονομική ανεξαρτησία, οδηγεί σε κρίσεις, με θύματα πάντα τις οικονομίες που δεν μπορούν να ανταγωνιστούν τους “πυλώνες” του συστήματος. Η Ελλάδα, ως πιο αδύναμος κρίκος, έγινε το πρώτο και πιο εμφανές θύμα αυτής της δομικής αστοχίας.
Η παραμονή της Ελλάδας στην Ευρωζώνη, παρότι αποτελεί για πολλούς ακόμα, οικονομικά αγράμματους, που κατοικούν στο κοινοβούλιο και εκτός αυτού και με ένα λαό μαραζιάρη, φοβισμένο, λαό που του αρκεί να επιβιώνει, αποδείχθηκε μια οικονομική παγίδα για την ελληνική οικονομία, η οποία ήταν αδύνατον να προσαρμοστεί στις δομικές απαιτήσεις μιας νομισματικής ένωσης χωρίς δημοσιονομική ενοποίηση.
Η αδυναμία ανάκτησης ανταγωνιστικότητας μέσω της εσωτερικής υποτίμησης, το μη βιώσιμο δημόσιο χρέος και η έλλειψη αποτελεσματικών μηχανισμών για την αντιμετώπιση ασύμμετρων κρίσεων, οδήγησαν τη χώρα σε μια μακρά περίοδο λιτότητας και ύφεσης που κανεις δεν γνωρίζει πότε θα λήξει και σε ποιο επίπεδο ισορροπίας θα ‘κάτσει’.
Ειδικότερα:
Η Ευρωζώνη ως Νεοφιλελεύθερο Δόγμα και Η Ιστορία των Κρίσεων
1. Η Νομοτελειακή Κρίση
Η Ευρωζώνη είναι μια νομισματική ένωση χωρίς δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση. Αυτή η δομή, με κοινό νόμισμα και ανεξάρτητες εθνικές κυβερνήσεις, οδηγεί νομοτελειακά σε κρίσεις.
Το κοινό νόμισμα ευνοεί τις πιο παραγωγικές και ανταγωνιστικές οικονομίες (π.χ., Γερμανία), επιτρέποντάς τους να έχουν μόνιμα εμπορικά πλεονάσματα. Αντίθετα, οι λιγότερο παραγωγικές οικονομίες (όπως η Ελλάδα) διογκώνουν τα εμπορικά τους ελλείμματα, αφού δεν μπορούν να υποτιμήσουν το νόμισμα για να αντιστρέψουν την κατάσταση.
Έτσι η Ευρωζώνη λειτουργεί ως ένας μηχανισμός διαρκούς απόκλισης και συσσώρευσης ανισορροπιών, που εκτονώνονται περιοδικά μέσω κρίσεων.
2. Νεοφιλελευθερισμός και η ασπόνδυλη Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έχει ως μοναδικό στόχο τη σταθερότητα των τιμών (χαμηλός πληθωρισμός) και απαγορεύεται να χρηματοδοτεί άμεσα κράτη (δημοσιονομική πολιτική). Αυτό στερεί από τις χώρες-μέλη τη δυνατότητα να χρησιμοποιήσουν νομισματικά εργαλεία για την αντιμετώπιση ύφεσης, σε αντίθεση με την Fed των ΗΠΑ, και τις άλλες οι Κεντρικές Τράπεζες παγκοσμίως οι οποίες έχουν διπλό στόχο, σταθερότητα τιμών και πλήρης απασχόληση.
Το Σύμφωνο Σταθερότητας: Επιβάλλει αυστηρούς κανόνες για το έλλειμμα και το χρέος, οι οποίοι, σε περιόδους κρίσης, επιδεινώνουν την ύφεση, αντί να επιτρέπουν στις κυβερνήσεις να την αντιμετωπίσουν με αυξημένες δαπάνες.
3. Η Ιστορική Αναδρομή σε Κρίσεις της Ελεύθερης Κεφαλαιαγοράς
Εδώ πρέπει να τονιστεί το εξής: Η συνθήκη του Bretton Woods του 1944, που με αυτή πορεύτηκαν όλες οι οικονομίες του Δυτικού Κόσμου έως το 1975 σχηματικά, περίοδος που θεωρείται ο ‘χρυσούς αιών του καπιταλισμού’ είχε ως βάση τα νομίσματα να έχουν σταθερή ισοτιμία με το δολάριο (πλην όμως διακυμαινόμενη σε ένα ορισμένο εύρος), την νομισματική και δημοσιονομική πολιτική να την ασκούν τα κυρίαρχα κράτη χωρίς εξαρτήσεις από τις αγορές και τέλος με την απαγόρευση της ελεύθερης διακίνηση κεφαλαίων. Γιατί αυτό το τελευταίο;
Επειδή όλοι γνώριζαν πια ότι αυτά που συνέβησαν, μετά την συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919 έως την κήρυξη του Β’ΠΠ, δηλαδή, κατάλυση δημοκρατιών, άνοδος δικτατοριών, φασισμός, ναζισμός, η κρίση του 1929, οφείλοντο στην ασυδοσία της ελεύθερης διακίνηση κεφαλαίων (οι ιστορικοί και άλλοι ποικίλοι ιδεολόγοι αυτό ακόμα δεν το έχουν κατανοήσει).
Το Bretton Woods επί της ουσίας αποτελεί απάντηση στη ανόητη συνθήκη των Βερσαλλιών, για να μην επαναληφθούν τα ίδια λάθη.
Αλλά η φύση του ανθρώπου καθώς είναι άπληστη και εγωιστική, καθιστά τον άνθρωπο και τους λαούς αμνήμονες, και έτσι η ορθή κρίση δεν λειτουργεί.
Το θεμελιώδες πρόβλημα, το οποίο είναι κοινό σε όλες τις αναφερθείσες εποχές, είναι η ασύδοτη και ανεξέλεγκτη διακίνηση κεφαλαίων χωρίς αντίστοιχη πολιτική ή νομισματική εποπτεία.
Όπως και στον Κανόνα του Χρυσού, όπου τα κράτη δεν μπορούσαν να υποτιμήσουν το νόμισμα για να διορθώσουν τα εμπορικά ελλείμματα, έτσι και στην Ευρωζώνη οι χώρες παγιδεύονται από ένα άκαμπτο νομισματικό σύστημα. Ο Κανόνας του Χρυσού οδήγησε σε βαθιές και μακροχρόνιες υφέσεις, καθώς η προσαρμογή γινόταν με εσωτερική υποτίμηση (απολύσεις και μειώσεις μισθών), ακριβώς όπως συνέβη στην Ελλάδα.
Η Μεγάλη Ύφεση του 1929 αναδεικνύει την ανάγκη για δημοσιονομική παρέμβαση και ρυθμιστικό ρόλο του κράτους. Ο νεοφιλελεύθερος σχεδιασμός της Ευρωζώνης, ο οποίος περιορίζει τη δυνατότητα δημοσιονομικής παρέμβασης των εθνικών κυβερνήσεων, θεωρείται ως επιστροφή σε πολιτικές που απέτυχαν στο μεσοπόλεμο.
Προβλήματα της Ευρωζώνης και η Ελληνική Οικονομία
1. Απώλεια Ανταγωνιστικότητας και το Ισοζύγιο Εξωτερικών Συναλλαγών
Η Ευρωζώνη είναι μια νομισματική ένωση χωρίς αντίστοιχη δημοσιονομική και πολιτική ενοποίηση. Αυτό σημαίνει ότι τα κράτη-μέλη έχουν ένα κοινό νόμισμα (€) αλλά διαφέρουν σε παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα
Ή Ελλάδα όπως και άλλες χώρες του Νότου, υιοθέτησαν το ευρώ χωρίς περίσκεψη, χωρίς γνώση της οικονομικής ιστορίας, επιπολαίως θα έλεγα, αφού αγνόησαν το γεγονός, που έβγαζε μάτια, της χαμηλότερης παραγωγικότητας. Με το κοινό νόμισμα, έχασε το πολύτιμο εργαλείο της υποτίμησης του νομίσματος για να καταστήσει τα προϊόντα της φθηνότερα και να ενισχύσει τις εξαγωγές της (ως αντίδραση στο εμπορικό έλλειμμα). Αντίθετα, η Γερμανία, για παράδειγμα, διατήρησε πλεονάσματα, ενώ η Ελλάδα συσσώρευε ελλείμματα.
Έτσι η Ελλάδα προσπάθησε να αποκαταστήσει την ανταγωνιστικότητα μέσω της εσωτερικής υποτίμησης (μείωση μισθών, συντάξεων, δημόσιων δαπανών), μια διαδικασία που είναι μακρά, κοινωνικά επώδυνη που οδηγεί σε βαθιά ύφεση χωρίς να γνωρίζεις το αποτέλεσμα.
2. Το Κόστος του ‘Εύκολου’ Χρήματος και το Χρέος
Η είσοδος στην Ευρωζώνη (και η προσδοκία της) μείωσε δραστικά τα επιτόκια δανεισμού για την Ελλάδα, αφού το ρίσκο θεωρούνταν πλέον ότι ήταν το ίδιο με της Γερμανίας, χωρίς βέβαια εξ αυτού του γεγονότος η Ελλάδα να γίνει Γερμανία. Παμμεγίστη η ευθύνη της ΕΚΤ και των τραπεζών.
Αυτό οδήγησε σε φθηνό δανεισμό, υπερκατανάλωση, φούσκες στην αγορά ακινήτων και κυρίως στη συσσώρευση δημόσιου χρέους και ιδιωτικού χρέους (λόγω εύκολου δανεισμού και χαμηλών επιτοκίων).
Έτσι όταν ξέσπασε η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, οι αγορές ‘αφυπνίστηκαν’ και ζήτησαν υψηλά επιτόκια. Το ελληνικό χρέος έγινε μη βιώσιμο εντός της Ευρωζώνης, με αποτέλεσμα την προσφυγή στα Μνημόνια.
3. Έλλειψη Μηχανισμού Αντιμετώπισης Ασύμμετρων Κρίσεων
Στις ΗΠΑ, εάν μια πολιτεία αντιμετωπίζει ύφεση, υπάρχουν ομοσπονδιακοί μηχανισμοί (π.χ. μεταφορές κεφαλαίων, ομοσπονδιακή ασφάλιση ανεργίας).
Στην Ευρωζώνη, δεν υπήρχε και ούτε υπάρχει ακόμα ένας μηχανισμός για να βοηθήσει τα κράτη που αντιμετωπίζουν ασύμμετρους οικονομικούς κλυδωνισμούς (δηλαδή κρίσεις που επηρεάζουν μόνο ένα μέλος, όπως το ελληνικό πρόβλημα χρέους).
Έτσι η μόνη λύση που εφαρμόστηκε ήταν τα δανειακά προγράμματα (Μνημόνια), τα οποία συνδέονταν με σκληρά μέτρα λιτότητας, μετατρέποντας το πρόβλημα ρευστότητας σε πρόβλημα βιωσιμότητας και σε ανθρωπιστική κρίση.
4. Περιορισμός της Νομισματικής Κυριαρχίας
Η Ελλάδα παραχώρησε την νομισματική της πολιτική στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).
Σε περίπτωση σοβαρής κρίσης, ένα κυρίαρχο κράτος μπορεί να τυπώσει χρήμα ή να υποτιμήσει το νόμισμα για να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα ή να δώσει ώθηση στις εξαγωγές.
Η Ελλάδα δεν είχε αυτή τη δυνατότητα. Οι Έλληνες πολιτικοί, συναινούντος και του Λαού, τύφλωσαν την Ελλάδα, σκεπτόμενοι ως επιβιώσαντες και βλέπουμε τι θα κάνουμε!
Η μόνη οδός για την σωτηρία της χώρας είναι η με γενναιότητα άμεση έξοδος από την Ευρωζώνη και η υιοθέτηση του νέου Εθνικού Νομίσματος της Νέας Δραχμής για την άμεση ανάκτηση της κυριαρχίας της χώρας κα με δικές μα επενδυτικές δαπάνες, τους ανενεργούς μας πόρους να τους καταστήσουμε οικονομικά ενεργούς. Είναι η μόνη οδός σωτηρίας για την Ελλάδα.
Για τον Ελληνισμό μην ανησυχείτε. Αυτός επιβιώνει και εκτός Ελλάδος.
Νέα Υόρκη 21/11/2025
* Σπύρος Στάλιας, Οικονομολόγος PhD, spyridonstalias@hotmail.com
Πηγή: social media
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου