Του  Γιώργου Λυκοκάπη

Μοιάζει πλέον να βρισκόμαστε ένα βήμα πριν την έναρξη ενός νέου μεγάλου πολέμου. Το πρωί της Πέμπτης, σημειώθηκαν συντονισμένες επιθέσεις σε δεξαμενόπλοια στα Στενά του Ορμούζ. Για τις επιθέσεις φέρεται να χρησιμοποιήθηκαν μαγνητικές νάρκες. Στον Περσικό Κόλπο, τους τελευταίους μήνες, διαδραματίζεται ένας «πόλεμος νεύρων» ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν.

Από την μία πλευρά οι ΗΠΑ αυξάνουν την στρατιωτική τους παρουσία σε μία περιοχή, όπου διέρχεται το 20% των παγκόσμιων αποθεμάτων πετρελαίου. Ταυτόχρονα επιδιώκουν να πετύχουν τον αποκλεισμό της Τεχεράνης από την πετρελαϊκή αγορά, μέσω σκληρών οικονομικών κυρώσεων. Ο πρόεδρος Τραμπ δηλώνει έτοιμος για πόλεμο με το Ιράν, αν και ταυτόχρονα σημειώνει πως «δεν τον επιθυμεί».

Από την άλλη έχουμε το Ιράν, το οποίο βρίσκεται υπό πολιορκία. Ο οικονομικός αποκλεισμός του προκαλεί σοβαρά προβλήματα στην ιρανική οικονομία, με σοβαρό κίνδυνο για την μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του καθεστώτος. Οι Ιρανοί προσπαθούν να σπάσουν τον οικονομικό αποκλεισμό των Αμερικανών με δύο τρόπους. Σε διπλωματικό επίπεδο, επιδιώκουν ενεργειακές σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση ή με στενούς συμμάχους των ΗΠΑ, όπως την Ιαπωνία.

Σε στρατιωτικό επίπεδο, αξιοποιούν την επιρροή τους στις σιιτικές οργανώσεις που εξοπλίζουν στην Μέση Ανατολή, ειδικότερα τους Χούτι στην Υεμένη. Οι Χούτι πραγματοποιούν μία σειρά από πυραυλικές επιθέσεις εις βάρος της Σαουδικής Αραβίας, του μεγάλου εχθρού του Ιράν. Η πιο σοβαρή από αυτές, πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη στο αεροδρόμιο Άμπχα. Όμως το Ιράν απέφευγε ενέργειες πολεμικής κλιμάκωσης, για παράδειγμα μία επίθεση στο Ισραήλ ή τον αποκλεισμό των Στενών του Ορμούζ.

Προς αποτυχία η ιαπωνική μεσολάβηση

Παρά την εμπρηστική ρητορική αξιωματούχων του, η ηγεσία του ισλαμικού καθεστώτος, δηλώνει πως δεν επιθυμεί έναν πόλεμο. Όμως η επίθεση που πραγματοποιήθηκε στα δεξαμενόπλοια, αναζωπυρώνει τα πολεμικά σενάρια στην περιοχή. Επισήμως, το Ιράν αρνείται ότι δυνάμεις του προκάλεσαν την επίθεση. Επισημαίνει πως ήταν το ιρανικό πολεμικό ναυτικό που συνέδραμε στην διάσωση των ναυαγών.

Σαουδική Αραβία και ΗΠΑ, όπως αναμένονταν, κατηγόρησαν το Ιράν για τις επιθέσεις. Ο αμερικανικός στρατός παρουσίασε βίντεο, το οποίο φέρεται να απεικονίζει μέλη των Φρουρών της Επανάστασης να αφαιρούν απενεργοποιημένη νάρκη από δεξαμενόπλοιο. Το Ριάντ, σε υψηλούς τόνους, κατηγόρησε την Τεχεράνη πως υποκινεί τις επιθέσεις των σιιτών ανταρτών Χούτι εις βάρος της Σαουδικής Αραβίας.

Ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών χαρακτήρισε την επίθεση «ύποπτη». Θα μπορούσε να την χαρακτηρίσει και «προβοκατόρικη». Πόσο μάλλον που πραγματοποιήθηκε κατά την διάρκεια της ιστορικής επίσκεψης του πρωθυπουργού της Ιαπωνίας στο Ιράν. Η ιρανική κυβέρνηση είχε υψηλές προσδοκίες από την επίσκεψη του Σίνζο Άμπε.

Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μεσολαβητής σε μία μελλοντική διαπραγμάτευση με τις ΗΠΑ. Πρέπει να σημειώσουμε πως ο Αμερικανός πρόεδρος δεν προσπάθησε να αποτρέψει την επίσκεψη του Ιάπωνα πρωθυπουργού, αντιθέτως φάνηκε να την ενθαρρύνει. Όμως το επεισόδιο στον Κόλπο επισκίασε την επίσκεψη του Σίνζο Άμπε. Υπό αυτές τις συνθήκες, είναι αδύνατον να αναλάβει η Ιαπωνία την παραμικρή διπλωματική πρωτοβουλία.

Διάσταση απόψεων στην αμερικανική κυβέρνηση

Ο Ντόναλντ Τραμπ, μέχρι πρότινος, υπολόγιζε να οδηγήσει το Ιράν εκβιαστικά σε διαπραγματεύσεις, όπως έκανε με την Βόρεια Κορέα. Είναι όμως κοινό μυστικό πως με την στάση του δεν συμφωνεί το σύνολο της αμερικανικής κυβέρνησης. Ο υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο επιθυμεί την πολεμική αντιμετώπιση του Ιράν. Παρόμοιες απόψεις έχει και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζον Μπόλτον.

Ο Μπόλτον, ένα από τα «γεράκια» της κυβέρνησης του υιού Μπους, αρθρογραφούσε υπέρ ενός προληπτικού χτυπήματος κατά του Ιράν. Στα μέσα Μαΐου ο Αμερικανός πρόεδρος διέψευσε, σε έντονο ύφος, τα δημοσιεύματα που τον εμφάνιζαν να «σύρεται» σε έναν πόλεμο με το Ιράν από τους Μπόλτον και Πομπέο. Μόλις μερικά 24ωρα αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν δίστασε να «αδειάσει» δημοσίως τον Τζον Μπόλτον, για το ζήτημα της Βορείου Κορέας.