Πανδημίες, ψέματα και συνωμοσίες

 

Η διαμάχη για την προέλευση του κορονοϊού, οι αποκαλύψεις, η διαπλοκή και η γεωπολιτική

Του Μιχάλη Παναγιωτάκη

Τους πρώτους μήνες της πανδημίας τον χειμώνα και την άνοιξη του 2020, οι θεωρίες σχετικά με τον κορονοϊό έδιναν και έπαιρναν στο διαδίκτυο. Παρά τις καταρρίψεις και τις διαψεύσεις συνεχίζουν με τη μια ή την άλλη μορφή να κυκλοφορούν και σήμερα. Μία όμως από αυτές έγινε σημαία του τραμπικού πολέμου εναντίον της Κίνας: Η ιδέα πως ο ιός διέφυγε από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γουχάν και μάλιστα πως ο ιός που διέφυγε κατασκευάστηκε στα πλαίσια πειραμάτων ανάπτυξης βιολογικών όπλων.

Η ιδέα της διαφυγής από μόνη της δεν είναι εξωφρενική. Μάλιστα οι πρώτες σχετικές συζητήσεις ξεκίνησαν τις εβδομάδες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας στη Γουχάν από Κινέζους χρήστες των ΜΚΔ. Υπήρχε διάχυτη υποψία πως το στέλεχος του SARS-CoV-2 θα μπορούσε να έχει διαρρεύσει από εργαστήριο. Άλλωστε οι πιθανότητες λογικά είναι οι εξής:

α. πως το στέλεχος διαδόθηκε με τη μετάδοση από νυχτερίδα σε άνθρωπο, άμεσα ή μέσω ενδιάμεσων φορέων (η πιθανότερη εκδοχή)

β. πως το στέλεχος ήταν φυσικό, είχε συλλεχθεί από το ιολογικό εργαστήριο (αυτή είναι μία από τις δουλειές του) και λόγω ελλιπών μέτρων προστασίας διέφυγε (κάτι για το οποίο υπάρχουν προηγούμενα άλλωστε) είτε κατά τη συλλογή ή κατά την μελέτη του. Παρότι το εργαστήριο της Γουχάν είναι το μόνο στην Κίνα με επίπεδο βιοασφαλείας 4, υπήρχαν πολλές καταγγελίες για χαλαρότητα στις διαδικασίες

γ. πως το στέλεχος ήταν γενετικά τροποποιημένο στα πλαίσια των ερευνών στο Ινστιτούτο, και πως διέρρευσε κατά το σενάριο β

Η συζήτηση για την προέλευση του ιού, έμοιαζε νωρίς να καταλήγει στον αποκλεισμό της ανθρωπογενούς κατασκευής του. Αλλά το θέμα αναζωπυρώθηκε τους τελευταίους μήνες. Η Washington Post έχει δημοσιεύσει ένα χρονολόγιο της δημόσιας διαμάχης για την προέλευση του SARS-CoV-2 μέχρι τα μέσα Μαΐου του 2021.

Κρίσιμο στοιχείο για το κλείσιμο της συζήτησης έπαιξαν δύο διακριτά μεταξύ τους ζητήματα.

  • Το ένα ήταν η υιοθέτηση από τον Τραμπ αυτής της κατηγορίας, (λίγες ημέρες μάλιστα μετά την προτροπή του για την χρήση χλωρίνης ως αντιιικού). Το περιοδικό Time μάλιστα τον κατηγορεί πως η μειωμένη αξιοπιστία του και η ρατσιστική χρήση της πανδημίας για να ενισχύσει τον αντικινεζισμό… παραπλάνησε τους δημοσιογράφους, και έτσι αγνόησαν στοιχεία που θα έπρεπε να είχαν κινήσει τις υποψίες τους!
  • Το άλλο ήταν οι πρώτες εκτιμήσεις από τον ΠΟΥ και την επιστημονική κοινότητα απέρριπταν την ιδέα της κατασκευής του ιού από εργαστήριο
Ο ίδιος ο Τραμπ, ενώ έως τον Μάρτιο είχε μάλλον θετικά λόγια να πει για τη διαχείριση της πανδημίας από την Κίνα, τον Απρίλιο του 2020 ανακοίνωσε σχετική έρευνα και στη συνέχεια, την 1η Μαΐου του 2020, αποφάνθηκε πως ο (κατασκευασμένος;) ιός διέφυγε από το εργαστήριο της Γουχάν, και η κυβέρνηση της Κίνας σε συνεργασία με τον στενό της σύμμαχο – κατά τον Τραμπ – τον ΠΟΥ το απέκρυψε.

Η δήλωση αυτή ήταν μια ακόμα βόμβα στον πόλεμο που είχε κηρύξει ο Τραμπ στην Κίνα. H κινεζική κυβέρνηση είχε ήδη ξεκινήσει τα αντίμετρα στον υβριδικό αυτό πόλεμο εντυπώσεων, διασπείροντας κάποιες αντι-φήμες: ο ιός έφτασε στη Γουχάν, μέσω των παγκόσμιων στρατιωτικών αγώνων που έλαβαν χώρα εκεί, λιγότερο από δυο μήνες πριν την έκρηξη της πανδημίας και μάλιστα από Αμερικάνο αθλητή. Οι σχετικοί τόνοι ανέβαιναν καθώς η πανδημία συνέχιζε να θερίζει – όχι στην Κίνα βέβαια.

Γιατροί και επιδημιολόγοι – συμπεριλαμβανομένου του δρ. Φάουτσι, εξήγησαν για ποιο λόγο αυτό που ισχυριζόταν ο Τραμπ δεν ήταν εύλογο. Ο Τραμπ και σε αυτό έγινε αντικείμενο χλευασμού, τον άδειασαν μέχρι και οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ, η συζήτηση για την πιθανότητα ο ιός να έχει κατασκευαστεί στην Κίνα ή να έχει διαφύγει από εργαστήριο απαγορεύτηκε στο facebook και σε άλλα αμερικανικά ΜΚΔ. Παρότι παρέμεινε κεντρικός ισχυρισμός της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, τα μεγάλα, προσκείμενα στους Δημοκρατικούς, ΜΜΕ τον απέρριπταν.

Η συζήτηση όμως στους κόλπους της επιστημονικής κοινότητας δεν είχε σταματήσει. Επανήλθε σιγά-σιγά στο προσκήνιο τον Μάρτιο, όταν ο ίδιος ο Πρόεδρος του ΠΟΥ, εξήγησε πως όλες οι υποθέσεις παραμένουν ανοιχτές , ενώ η αμερικανική τηλεοπτική εκπομπή 60 Minutes ξανάνοιγε το θέμα. Στις αρχές Μαΐου επανήλθε στη δημοσιότητα μέσω ενός άρθρου του Νίκολας Γουέιντ, ενός αμφιλεγόμενου δημοσιογράφου που είχε υποστηρίξει στο παρελθόν φυλετιστικές απόψεις στο Bulletin of Atomic Scientists. αλλά και την επιστολή 18 επιφανών επιστημόνων στo επιστημονικό περιοδικό Science που ζητούσαν τη διερεύνηση της προέλευσης του ιού Cov-SARS-2.

Η ουσία των καταγγελιών αφορά όχι μόνο πιθανή συγκάλυψη των κινεζικών αρχών αλλά και την εμπλοκή αξιωματούχων της υγείας των ΗΠΑ στη συγκάλυψη αυτή. Αφορά την αποκάλυψη ότι τρεις ερευνητές στο ΙΙΓ νοσηλεύτηκαν τον Νοέμβριο του 2019 με συμπτώματα οξείας αναπνευστικής λοίμωξης. Αλλά κυρίως το γεγονός ότι τα Αμερικανικά Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) χρηματοδότησαν έρευνα στο ΙΙΓ που κάποιοι ισχυρίζονται πως ήταν οριακής νομιμότητας, και αυτό σε γνώση του ίδιου του δρ. Φάουτσι, του συμβούλου του Αμερικανικού Προέδρου σε θέματα υγείας. Κεντρικό επίδικο ήταν το αν στο εργαστήριο οι ιοί υπόκειντο σε “ενίσχυση της ενεργότητας” (gain of function) μια διαδικασία που αφορά τη μεταλλαγή ενός ιού ώστε να είναι πιο μεταδοτικός και πιο παθογόνος. Οι έρευνες “ενίσχυσης της ενεργότητας” είναι μεν κρίσιμες για την μελέτη των ιών, της πρόβλεψης της εξέλιξής τους και της αντιμετώπισής τους εντέλει, αλλά παράλληλα είναι ακριβώς το είδος της έρευνας που οδηγεί σε βιολογικά όπλα, αλλά και μεγαλώνει τους κινδύνους από τυχόν διαρροή τους. Τέτοιου είδους έρευνα είχε παυθεί προσωρινά στις ΗΠΑ σε ό,τι αφορά μια σειρά ιών μεταξύ των οποίων και ιοί της οικογένειας του SARS από το 2014, και επετράπησαν υπό κάποιους όρους πάλι το 2017. Οι περισσότεροι ειδικοί επιμένουν πως το είδος της έρευνας που διεξαγόταν στο ΙΙΓ δεν παρέβαινε τα όρια της παύσης του 2014.

Η χρηματοδότηση έγινε μέσω μιας ΜΚΟ ονόματι EcoHealth Alliance, με επικεφαλής έναν γνωστό επιδημιολόγο τον Πήτερ Ντάσακ. Ο Ντάσακ, ο οποίος υπερασπίζεται σθεναρά και σήμερα τις επιλογές του, ήταν εκείνος που οργάνωσε την ανακοίνωση μιας ομάδας γνωστών ερευνητών τον Φεβρουάριο του 2020, η οποία διαβεβαίωνε πως ο ιός δεν ήταν τεχνητός αλλά φυσικός και οι αντίθετοι ισχυρισμοί είναι θεωρίες συνωμοσίας. Ανεξάρτητα του αν είχε δίκιο ή όχι, είναι σαφές πως ο ίδιος είχε εμπλοκή με το ΙΙΓ που θα έπρεπε να είχε δηλωθεί. Όλα αυτά έγιναν σε γνώση και με την έγκριση του Φάουτσι ο οποίος πλέον ζητά να προχωρήσει η σχετική διερεύνηση, παρότι και ο ίδιος θεωρεί πιθανότερη τη φυσική προέλευση του ιού.

Λεπτομέρειες σχετικά με όλες τις σχετικές αποκαλύψεις υπάρχουν σε δύο εξαιρετικές έρευνες:

Ο Τζο Μπάιντεν μέσα σε όλα αυτά ανακοίνωσε στις 27 Μαΐου (με προσεκτική πάντως διατύπωση) πως ο φάκελος σχετικά με την προέλευση του COVID19 ξανανοίγει.

Αυτό έχει προκαλέσει την οργή των Κινέζων και τους πανηγυρισμούς δικαίωσης του Τραμπ.

Είναι δύσκολο να μη συσχετίσει κανείς τη δήλωση Μπάιντεν και την επάνοδο του θέματος της προέλευσης του SARS-CoV-2, με τις εξελίξεις στις Σινο-αμερικανικές σχέσεις. Η εικόνα της Κίνας σαν στρατηγικού αντιπάλου των ΗΠΑ έχει μεγάλη προπαγανδιστική δύναμη στις ΗΠΑ – και συμβαίνει να εδράζεται και στην πραγματικότητα. Οι ΗΠΑ ακολουθούν πάγια και διακομματικά πολιτική αποτροπής της ανάδειξης οιασδήποτε χώρας έστω και ως δυνητικής νέας μεγάλης δύναμης. Τα ΜΜΕ των ΗΠΑ – όπως και πολλά άλλα δυτικά – ουδέποτε έκαναν συστηματική αντιπολίτευση σε μείζονες στρατηγικές επιλογές της αμερικανικής πολιτικής. Και τώρα που ο παρείσακτος Τραμπ, απομακρύνθηκε, τα ίδια μέσα μπορούν πλέον να συμβάλλουν σε αυτόν τον νέο ψυχρό πόλεμο.

Αλλά πέρα από τις λεπτομέρειες του τι έγινε και πώς και του γεγονότος πως μια πλειονότητα επιστημόνων εξακολουθεί να προκρίνει ως πιθανότερη προέλευση του COVID-19 τη μεταφορά του ιού από ζώα σε άνθρωπο.



  • Τα ΜΜΕ τα οποία αποδοκίμαζαν τους ισχυρισμούς Τραμπ, και τα οποία επικαλούνταν τις ίδιες επιστημονικές πηγές που και σήμερα αποκλείουν την κατασκευή του ιού, έσπευσαν μετά την ήττα του να ξανανοίξουν το θέμα – ετοιμάζοντας το έδαφος της επαναφοράς του από την κυβέρνηση Μπάιντεν. Το facebook επέτρεψε και πάλι την συζήτηση περί αυτού (και η παραπάνω πρόταση δείχνει τον δυστοπικό βαθμό ελέγχου του fb στην δημόσια συζήτηση σε όλον τον πλανήτη) επικαλούμενο αλλαγή στα δεδομένα. Τα πλέον έγκυρα αμερικανικά αλλά και δυτικά μέσα ακολούθησαν αυτή τη γραμμή. Οι επιλογές τους και η πλαισίωση του θέματος, βασίστηκε στην καθοδήγηση συγκεκριμένων πολιτικών κέντρων. Είχαν άδικο ή πέρυσι που έσπευσαν να συνταχθούν πίσω από την αντιτραμπική γραμμή, χωρίς περαιτέρω έρευνα, ή φέτος που την αξιολογούν ως σημαντική. Και επειδή τα ΜΚΔ, τα διεθνή πρακτορεία, και ένα μεγάλο μέρος των πηγών της ιατρικής και της επιστημονικής δημοσιογραφίας, είναι αμερικάνικα, αλλά διαχέουν το περιεχόμενό τους παγκόσμια, το ότι ακολούθησαν μια πειθήνια πολιτικά γραμμή, επηρεάζει την πληροφόρηση σε όλον τον κόσμο. Επίσης, και αυτό είναι μια μεγάλη συζήτηση, παρασύρει στην ανυποληψία και επιδημιολόγους και γιατρούς, παρότι η επιστημονική συναίνεση και οι διεθνείς οργανισμοί, ουδέποτε απέκλεισαν καμία εκδοχή και επιμένουν και σήμερα στην αρχική τους εκτίμηση.
  • Το δεύτερο που προκύπτει είναι μια σειρά ερωτήματα και διαπιστώσεις χρηματοδοτικής και ερευνητικής υφής: Οι ΗΠΑ μάθαμε πως χρηματοδοτούν (και καλώς) την ιολογική έρευνα στην Κίνα – παγκόσμια πρωτεύουσα των παθογόνων ιών άλλωστε – σε ένα κρατικό εργαστήριο. Το οποίο με χρήματα των ΗΠΑ προχωρά σε μελέτες που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για ανάπτυξη βιολογικών όπλων. Την ίδια στιγμή που οι εκτιμήσεις διαφόρων αξιωματούχων των ΗΠΑ θεωρούσαν πως το ΙΙΓ χρησιμοποιείται για ανάπτυξη βιολογικών όπλων από την Κίνα. Ο υφυπουργός εξωτερικών σε θέματα αφοπλισμού και διεθνούς ασφαλείας της κυβέρνησης Τραμπ Κρις Φορντ, επισήμανε μάλιστα κατά το ρεπορτάζ του Vanity Fair πως δεν ήταν καλή ιδέα να αφήνεται να αιωρείται, στο πόρισμα της έρευνας για την προέλευση του ιού, πως η εμπλοκή του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Κίνας είναι κατ’ανάγκην ύποπτη και παραπέμπει σε ανάπτυξη βιολογικών όπλων, δεδομένου πως ο αμερικανικός στρατός έχει εδώ και πάρα πολλά χρόνια βαθειά εμπλοκή με την ιολογική έρευνα.
  • Εντύπωση προκαλεί πως τα χρήματα για την ενίσχυση του επιτηρητικού έργου του ΙΙΓ και των ιολογικών του ερευνών έπρεπε να περάσουν μέσω μιας ΜΚΟ. Τα δύο ισχυρότερα κράτη στον κόσμο, συνεργαζόμενα για την παγκόσμια υγεία, διακινούν πόρους και πληροφορίες μέσω μιας ιδιωτικής πρωτοβουλίας που βρίσκεται να διαχειρίζεται εκατομμύρια δολάρια. Είναι πλέον στοιχείο της διεθνούς οικονομικής πραγματικότητας αυτή η ανάπτυξη ενδιαμέσων, αλλά δεν είναι βέβαιο αν εξυπηρετείται με τον τρόπο αυτό η διαφάνεια και η αποτελεσματικότητα. Έχει δε κανείς την αίσθηση πως η περίπτωση της EcoHealth Alliance δεν είναι εξαίρεση.
Εν κατακλείδι η διαμάχη για τον έλεγχο του αφηγήματος γύρω από την προέλευση του SARS-CoV-2, η πολιτικοποίησή του τόσο εσωτερικά στις ΗΠΑ, όσο και κυρίως σε γεωπολιτικά πλαίσια, κάνει πλέον σχεδόν αδύνατον να υπάρξει μια αδιαφιλονίκητη και σαφής απάντηση. Απλά θα αποτελέσει άλλο ένα εργαλείο ρητορικής σε έναν κατά τα φαινόμενα εντεινόμενο γεωπολιτικό ανταγωνισμό, καθιστώντας την διεθνή συνεργασία σε θέματα υγείας και πανδημιών, λίγο ακόμα πιο δύσκολη.


Δρόμος ανοιχτός

Δεν υπάρχουν σχόλια :

Δημοσίευση σχολίου