Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Με μια πρώτη ματιά, η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις πιο πρόσφατες εξελίξεις γύρω από το κλίμα έδειχνε σωστά αντανακλαστικά και ικανότητα διαχείρισης κρίσιμων καταστάσεων, όπως η τρέχουσα.

Τη συζήτηση για την κλιματική αλλαγή στα τέλη του 2019 συμπυκνώνει ο όρος «κρίση», που έχει υιοθετηθεί ακόμη κι από θεσμούς όπως το Ευρωκοινοβούλιο. Δεν πρόκειται για υπερβολή, μιας και συνάδει πλήρως με την παραδοχή της παντελούς αποτυχίας των στόχων μετριασμού της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας που έχουν τεθεί εδώ και δεκαετίες. Για παράδειγμα, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τη Σύνοδο για τη Γη του Ρίο ντε Τζανέιρο το 1992 μέχρι σήμερα όχι απλώς δεν μειώθηκαν αλλά έχουν αυξηθεί κατά 60%! Η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα μέχρι και τη βιομηχανική επανάσταση παρέμενε σχετικά σταθερή στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες χρόνια από 260 ως 280 ppm. Τον Μάιο του 1960 η συγκέντρωση έφτασε τα 320 ppm, τον Μάιο του 2013 ξεπέρασε το όριο των 400 για πρώτη φορά και το 2019 έφτασε τα 415,7 ppm.
Ως αποτέλεσμα, η κλιματική αλλαγή έχει επιταχυνθεί. Από τα 20 πιο ζεστά έτη που έχουν καταγραφεί στην ιστορία, αφότου ξεκίνησαν οι μετρήσεις, τα 19 παρατηρήθηκαν μετά το 2000 και τα 5 πιο ζεστά καταγράφηκαν την τελευταία 5ετία! Τον Οκτώβριο του 2019 το επίπεδο των παγκόσμιων θαλασσών βρισκόταν στο υψηλότερο επίπεδο από το 1993 όταν ξεκίνησαν οι δορυφορικές μετρήσεις, μαζί και η θερμοκρασία τους.

Στη Συμφωνία του Παρισιού το 2015 συμφωνήθηκε να τεθεί ο στόχος συγκράτησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας ως το 2100 σε μια άνοδο 2 βαθμών Κελσίου ή ακόμη και 1,5 βαθμών, σε σχέση με τα επίπεδα πριν την βιομηχανική επανάσταση. Η αύξηση ωστόσο που έχει ήδη καταγραφεί ανέρχεται σε 1,1 βαθμούς. Υλοποίηση του στόχου αύξησης σε 1,5 βαθμούς απαιτεί οι ρύποι διοξειδίου του άνθρακα να μειωθούν μέχρι το 2030 στο μισό, δηλαδή στα επίπεδα του 1979. Για τον πιο ρεαλιστικό στόχο της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2 βαθμούς απαιτείται μείωση ως το 2030 των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά ένα τέταρτο…

Η αβυσσαλέα απόσταση των στόχων από την πραγματικότητα αποτυπώθηκε ανάγλυφα σε έκθεση του ΟΗΕ που δόθηκε στη δημοσιότητα στις 26 Νοεμβρίου. Με βάση τις εκτιμήσεις των επιστημόνων του ΟΗΕ, ακόμη κι αν όλες οι χώρες του κόσμου υλοποιούσαν τους στόχους που έθεσαν για το κλίμα, η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας μέχρι το 2100 θα ανερχόταν στους 3 βαθμούς! Σε αυτή την περίπτωση το Μαϊάμι και η Σανγκάη θα γίνουν ακατοίκητες πόλεις. Για να επιτευχθεί ο στόχος αύξησης σε 1,5 βαθμό μέχρι το 2030 θα πρέπει να εκπέμπονται 32 δισ. τόνοι διοξειδίου του άνθρακα λιγότεροι. Για να αυξηθεί κατά 2 βαθμούς πρέπει να μειωθούν οι εκπομπές κατά 15 δισ. τόνους, κοκ. Στην έκθεση των Ηνωμένων Εθνών αναδεικνύεται κι επικρίνεται η απόσταση λόγων και έργων μεταξύ ακόμη κι όσων πρωτοστατούν στις παγκόσμιες πρωτοβουλίες όπως η ΕΕ.

Η ΕΕ ωστόσο επιχείρησε να κάνει τη διαφορά. Με την «Πράσινη Συμφωνία» που έδωσε στη δημοσιότητα την Τετάρτη 11 Δεκεμβρίου θέτει μια σειρά από πολύ φιλόδοξους στόχους για την μείωση των εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο θερμοκηπίου. Απώτερος στόχος είναι η μετατροπή της ΕΕ μέχρι το 2030 σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία ή ισοσκελισμένου ισοζυγίου εκπομπών και απορρόφησης διοξειδίου του άνθρακα. Τα μέτρα που λαμβάνονται θα διαπεράσουν όλη την έκταση της ευρωπαϊκής οικονομίας και των δομών της. Επιχειρείται ένα μεγαλόπνοο σχέδιο ξαναστησίματος της ευρωπαϊκής οικονομίας σε νέες βάσεις που δεν θα αφήσει άθικτη καμιά διαδικασία∙ οικονομική, πολιτική, ερευνητική, εκπαιδευτική, κοκ.! Σε αυτό το πλαίσιο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προτείνει τον προσεχή Μάρτιο τον πρώτο «νόμο για το κλίμα».

Κάπου εδώ σταματούν τα καλά νέα. Γιατί, όσο σαρωτικό κι αν είναι το σχέδιο που περιγράφεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής τόσο εμμονικά προσηλωμένο αποδεικνύεται στην οικοδόμηση του με άξονα την αγορά. Κι ας είναι αυτή η λογική που απέτυχε από το 1992 μέχρι σήμερα, με αποτέλεσμα τα επιτεύγματα να υπολείπονται σημαντικά των στόχων…

Για παράδειγμα, προβλέπεται η επέκταση του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων σε δραστηριότητες που μέχρι σήμερα δεν συμπεριλαμβάνονταν, όπως οι εκπομπές από τα κτίρια που ευθύνονται για το 40% της ενέργειας που καταναλώνεται. Αυτό όμως πιθανότατα να σημάνει νέοι φόρους που μάλιστα θα επιβληθούν στους πιο φτωχούς που κατοικούν σε απαρχαιωμένα σπίτια, χωρίς μόνωση. Η επέκτασή του επίσης στις θαλάσσιες και ναυτικές μετακινήσεις και μεταφορές θα σημάνουν πιθανότατα αυξήσεις στα ναύλα και τα εισιτήρια. Την ίδια ώρα δεν ανακοινώνονται δημόσιες επενδύσεις σε μέσα μαζικής μεταφοράς ή στα τρένα. Καμία επίσης πρωτοβουλία δεν διαβάσαμε για την μείωση του στόλου των ΙΧ αυτοκινήτων, δεδομένου ότι οι πόλεις δε χρειάζονται καθαρότερα αυτοκίνητα αλλά λιγότερα.

Μάρτυρας η αύξησή τους στην ΕΕ από 285 εκ. το 2014 σε πάνω από 308 εκ. το 2018. Αντίθετα, η Πράσινη Συμφωνία ξεχειλίζει νέων πρωτοβουλιών που εμπλέκουν ενεργά τον χρηματοπιστωτικό τομέα όπως η ανάπτυξη αγοράς «πράσινων ομολόγων» κι αναφορών στην ανάγκη διαφύλαξης των περιοχών Natura κι ας έχουν αποδειχθεί οι ΑΠΕ η μεγαλύτερη απειλή για την ύπαρξή τους…