Της Αιμιλίας Καραλή
Είναι αλήθεια παράλογο να αγωνίζεται ένας άνθρωπος σήμερα για μια ζωή που δεν θα σηματοδοτεί την δική του ευπορία αλλά μια ζωή αξιοβίωτη για όλους τους ανθρώπους, για μια κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων;
Πριν αρκετά χρόνια ο Άκης Πάνου είχε γράψει το τραγούδι «Τα όνειρα που χτίζονται». Όσα μένουν μόνο στην σκέψη, τα σβήνει η ζωή. Όσα αντέχουνε στον χρόνο υφαίνονται με πόνο, χωρίς αναπνοή. Είναι εκείνα που καθημερινά μεγαλώνουν την μικρή ζωή μας, γλυκαίνουν τον σκληρό αγώνα κι αφήνουν το αποτύπωμά μας στην ζωή ετούτη: «Και παλεύεις, πεθαίνεις, περνάς· μα δεν είσαι νεκρός». Ακόμα κι όταν παύουμε να «είμαστε», «γινόμαστε» μέσα από την μνήμη των άλλων, εκείνων που επηρεάσαμε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο.
Και δεν είναι λίγες οι φορές που όσο «είμαστε» -όσο ζούμε- αναρωτιόμαστε πολλοί αν πρέπει να «είμαστε» με τον τρόπο που γράφει ο Άκης Πάνου. Αν έχει νόημα -και τι νόημα έχει- να αγωνίζεται ένας άνθρωπος για μια ζωή που δεν θα σηματοδοτεί την δική του ευπορία αλλά μια ζωή αξιοβίωτη για όλους τους ανθρώπους, για μια κοινωνία ελεύθερων ανθρώπων.
Λίγο πριν κλείσουν τα σχολεία για τις διακοπές των Χριστουγέννων είχαμε μια συζήτηση στην τάξη γι’ αυτό το θέμα με αφορμή ένα κείμενο για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ένας μαθητής χαρακτήρισε «παράλογο» το αίτημα του να μην υπάρχουν φτώχια, πείνα, ανισότητες, πόλεμοι. Δεν υποστήριξε ότι είναι δύσκολο ή ακατόρθωτο, όπως άλλοι συμμαθητές του. Επέμενε ότι είναι παράλογο. Η συντριπτική πλειονότητα πάντως θεώρησε μάταιο και ουτοπικό το να αγωνίζεται κάποιος για την συλλογική ευτυχία αν και αναγνώριζε το πιθανό όφελός της. Μία δε μαθήτρια που όλη την ώρα έλυνε ασκήσεις χημείας σημείωσε κυνικά: «Τι νόημα έχουν τέτοιες συζητήσεις; Θα μας βοηθήσουν να περάσουμε στις πανελλήνιες;». Και μια άλλη της αντέτεινε: «Μόνον αυτές μπορούν να σε βοηθήσουν να περάσεις και στις πανελλήνιες».
Είναι κοινοτοπία να επαναλάβω ότι μια σχολική τάξη είναι μικρογραφία της κοινωνίας. Την ίδια στιγμή όμως είναι και μεγεθυντικός καθρέφτης της. Και αυτό που καθρεφτίζει κυρίως είναι μια ζωή κλειστών οριζόντων με βασικό μέλημα την ατομική ευδοκίμηση, χωρίς καν την υποψία ότι υπάρχει η δυνατότητα και κυρίως η ανάγκη για μια κοινωνία όπου το μόνο παράλογο θα είναι η παραβίαση των δικαιωμάτων των ανθρώπων. Αντανακλά ταυτοχρόνως την απουσία ουσιαστικής ιστορικής γνώσης μια και αυτή περιορίζεται στην (από-)μνημόνευση ορισμένων επετείων, αφορμή για ραστώνη ή «εθνική υπερηφάνεια». Η ιστορία των ανθρώπων και των λαών ως μια πορεία που δεν έφερε απλώς πολεμικές νίκες και ήττες αλλά που καθόρισε και την ανθρώπινη ιδιότητα καθεαυτή σπάνια αποτέλεσε αντικείμενο διερεύνησης. Οι τέχνες, οι ιδέες, η ανάπτυξη των επιστημών, η φιλοσοφία -οι σκοποί, οι στόχοι, τα αποτελέσματα- αφορούν το μεγαλύτερο μέρος της σχολικής τάξης με τον ίδιο τρόπο που αφορούν και το αντίστοιχο της κοινωνίας: ελάχιστα.
Όταν κάποιος διαπαιδαγωγείται συστηματικά στον μονόδρομο της ατομικής ευδοκίμησης δύσκολα θα δει το μέλλον διαφορετικά.
Κι επειδή μελετήθηκαν με αυτόν τον τρόπο δεν μπορούν να ενταχθούν ως προωθητικά στοιχεία της καθημερινής ζωής, ως κίνητρα και αφορμές για σκέψη και πράξη ελευθερίας. Το παρόν επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο: ανιαρό, αγχώδες, με λίγες εκλάμψεις δημιουργικότητας. Και όταν κάποιος διαπαιδαγωγείται συστηματικά έτσι δεν μπορεί να δει το μέλλον διαφορετικά. Περιορίζεται από την περιρρέουσα και κυρίαρχη κουλτούρα και δεν μπορεί να δει το μέλλον παρά μόνο με τους όρους και τα υλικά στοιχεία που αυτή του παρέχει. Προσπαθεί να «σωθεί» μόνος και -γιατί όχι- εναντίον των άλλων.
Ίσως και έτσι να μπορούν να εξηγηθούν στάσεις και συμπεριφορές υποταγής αλλά και ανυπακοής, μοιρολατρίας και πρωτοβουλίας, συμβιβασμών και ρήξεων την χρονιά που μας πέρασε. Το πρόσημο για όσους και όσες επιμένουν πως υπάρχει η δυνατότητα να ανοίξει ο δρόμος για μια κοινωνία ελεύθερων και απελευθερωμένων ανθρώπων είναι αρνητικό. Και είναι χρόνια τώρα. Και μπορεί να γίνουν τα πράγματα πιο δύσκολα. Αλλά γνωρίζουμε από την ιστορία πώς όλα τα ενδεχόμενα είναι πιθανά.
Γνωρίζουμε και από τον ήρωα του Θερβάντες «πως ακόμη κι αν δεν κατόρθωσε μεγάλα πράγματα, όμως έζησε επιχειρώντας τα». Κι όπως γράφει ο αγαπημένος Βρασίδας: «Ζούμε μόνο αν αληθεύουμε…Να μην περάσουμε σαν όνειρο, να γίνουμε αλήθεια». Έτσι συνανθρωπεύουμε. Έτσι συναπελευθερωνόμαστε. Κι ας πάρει χρόνο να βρούμε τον «καιρό».
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Πριν (30.12.23)
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου