Του Λεωνίδα Βατικιώτη

Οι δηλώσεις του γενικού εισαγγελέα των ΗΠΑ, Γουίλιαμ Μπαρ, όπως τις μετέφερε το Ρόιτερς δεν έκρυβαν την αμφιθυμία που κυριαρχεί στη πολιτική ελίτ της χώρας για το μέλλον των μεγάλων του διαδικτύου. Γιατί, ναι μεν από μια μεριά δήλωσε πώς ελπίζει ότι την επόμενη χρονιά θα έχει ολοκληρωθεί η έρευνα του υπουργείου Δικαιοσύνης για τους τέσσερις μεγάλους∙ Facebook, Amazon, Google και Apple (FAGA, όπως πλέον αποκαλούνται), από την άλλη όμως δεν έκρυψε και το θαυμασμό του για τα επιτεύγματά τους. «Το μεγάλο δεν είναι κακό», ήταν τα λόγια του. «Πιστεύω ότι σε ορισμένους κλάδους του διαδικτύου μπορείς να είσαι πολύ Βαλκανοποιημένος και κανένας να μην έχει την αναγκαία κλίμακα για το είδος της καινοτομίας που βλέπουμε».

Το καλό, για μας, ωστόσο είναι ότι το υπουργείο Δικαιοσύνης δεν «τρέχει» την έρευνα μόνο του. Παράλληλα κινούνται και μια σειρά άλλοι φορείς όπως η Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου, το Κογκρέσο και γενικοί εισαγγελείς Πολιτειών που διεξάγουν τις δικές τους έρευνες για να τεκμηριώσουν τις παραβιάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας εκ μέρους του ολιγοπωλίου του διαδικτύου. Τούτων δοθέντων είναι σχεδόν σίγουρο ότι το δεύτερο εξάμηνο του 2020, κι αυτό μάλλον είναι το καλύτερο νέο που φέρνει ο καινούργιος χρόνος, θα υπάρχει μια πλημμυρίδα πορισμάτων που έστω κι εκ των υστέρων θα αποδεικνύουν πώς τα μεγαθήρια του διαδικτύου εκμεταλλεύτηκαν τη θέση τους σε βάρος των καταναλωτών και του ανταγωνισμού.

Πρόγευση των μέτρων που θα αναγκαστούν να λάβουν για να μπει ένα τέρμα στη μονοπωλιακή τους θέση πιθανότατα να αποτελεί η πρόταση που διατύπωσε στις 9 Δεκεμβρίου το Financial Stability Board, με έδρα την βασιλεία της Ελβετίας κι έργο την επιτήρηση της χρηματοπιστωτικής αγοράς. Στην έκθεση που δημοσίευσε προτείνεται οι κορυφαίες τεχνολογικές εταιρείες, στις οποίες περιλαμβάνονται και κινέζικες πολυεθνικές όπως η Alibaba, να κοινοποιήσουν τα στοιχεία τους στις τράπεζες και άλλες εταιρείες χρηματοοικονομικής τεχνολογίας (fin tech), για να αποτραπούν φαινόμενα αθέμιτου ανταγωνισμού. Η σύστασή του έχει ως σημείο αφετηρίας τους κινδύνους που δημιουργεί η επέκταση των ιντερνετικών μονοπωλίων στις χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες, δεδομένου ότι πολλές από αυτές τις εταιρείες (Amazon, eBay, Google, Facebook, κ.α.) σε μια σειρά ευρωπαϊκές χώρες (Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Λιθουανία) έχουν αποκτήσει άδεια πραγματοποίησης πληρωμών.

Ενάντια στους μεγάλους του διαδικτύου στρέφονται πλέον και δεκάδες μη κερδοσκοπικά ιδρύματα και ινστιτούτα τα οποία αναλαμβάνουν με πρωτότυπες δράσεις και διαδραστικά παιχνίδια ή εφαρμογές να ευαισθητοποιήσουν την αμερικανική κοινή γνώμη για το μέγεθος της απειλής που συνιστούν οι μεγάλοι του διαδικτύου απέναντι στις ελευθερίες, εντός κι εκτός κυβερνοχώρου. Στο στόχαστρό τους βρίσκονται κυρίως το Facebook (με τους 2,45 δισ. ενεργούς χρήστες το τρίτο τρίμηνο του 2019, όπως ορίζονται όσοι συνδέθηκαν τουλάχιστον μία φορά τις τελευταίες 30 μέρες, από 1 δισ. το τρίτο τρίμηνο του 2012) και η Amazon, λόγω των πρακτικών που χρησιμοποίησαν για να κυριαρχήσουν στον κλάδο τους.

Έτσι εναντίον των μεγάλων του διαδικτύου κινητοποιείται το ίδρυμα του δισεκατομμυριούχου χρηματιστή Τζορτζ Σόρος, γνωρίζοντας ότι εφ’ όσον οι κορυφαίοι υποψήφιοι των Δημοκρατικών για τις εκλογές του 2020 Ελίζαμπεθ Γουόρεν και Μπέρνι Σάντερς έχουν θέσει ψηλά στην ατζέντα τους το αίτημα της διάσπασης των τεχνολογικών γιγάντων, κάθε κριτική κατά του Facebook μπορεί να σημάνει και μια ακόμη ψήφο υπέρ των Δημοκρατικών. Εναντίον των μεγάλων του διαδικτύου στρέφεται και το ίδρυμα Φορντ που εκ παραδόσεως χρηματοδοτεί έρευνες οι οποίες αναδεικνύουν τις εισοδηματικές ανισότητες, έχοντας στη διάθεση του μια δεξαμενή 12 δισ. δολ.! Μεταξύ των πολλών ανάλογων πρωτοβουλιών ξεχωρίζει η χορηγία του Ιδρύματος Νάιτ, που επικεντρώνεται στη δημοσιογραφία, να χρηματοδοτήσει με 12 εκ. δολ. έρευνα για τις επιπτώσεις στη δημοσιογραφία της συγκέντρωσης που παρατηρείται στις τεχνολογικές πλατφόρμες.

Αξίζει επίσης να μεταφέρουμε ένα από τα διαδραστικά παιχνίδια που θα παρουσιάζει μια ομάδα, με τίτλο Δουλειές με Δικαιοσύνη (Jobs with Justice), για να δείχνει ακόμη και στους λιγότερο εξοικειωμένους πόσο άνισοι είναι οι όροι που επιβάλλουν εταιρείες όπως η Amazon. Υπάρχουν λοιπόν δύο πάγκοι που πουλούν και οι δύο λεμόνια. Ο ιδιοκτήτης του ενός όμως έχει το προνόμιο να διατηρεί η οικογένειά του το κοντινό μανάβικο κι έτσι να προμηθεύεται τα λεμόνια τσάμπα. Με την πάροδο του χρόνου μειώνει και τις τιμές για να φέρει σε δύσκολη θέση τον ανταγωνιστή του. Κάπου εδώ ζητείται ένας εθελοντής για να διαχειριστεί τον πάγκο με τα λεμόνια του «άτυχου» ιδιοκτήτη που δεν έχει το προνόμιο η οικογένειά του να διατηρεί μανάβικο και να προμηθεύεται έτσι δωρεάν λεμόνια. Στη συνέχεια μάλιστα καλείται να αποφασίσει αν θα εμπλακεί σε πόλεμο τιμών με τον πανίσχυρο ανταγωνιστή, ενώ κάθε στιγμή αναγράφονται σε ένα χαρτί οι οικονομικές ζημιές του.

Το διαδραστικό παιχνίδι μπορεί να είναι υπερβολικά απλοϊκό καθώς χάνει από την οπτική του τις εσωτερικές δυνάμεις που καθιστούν σταθερά άνισους του όρους του ανταγωνισμού στον καπιταλισμό, δείχνει όμως πολύ παραστατικά τον τρόπο λειτουργίας της Amazon και άλλων μεγάλων του διαδικτύου…